قرارداد آتی نقره
وجود زمینههای کاری مختلف برای سرمایهگذاری، شرایط را برای سرمایهگذاران بهگونهای فراهم میکند که ریسک ناشی از نوسانات قیمت برای آنها، به کمترین مقدار خود برسد. از جمله این زمینههای فعال موجود در بازار سرمایهگذاری مشتقه بورس کالا میتوان به معاملات قرارداد آتی نقره اشاره کرد؛ جایی که سرمایهگذاران با کسب اطلاعات تخصصی در این زمینه و همچنین دریافت کد معاملاتی آتی، اقدام به انجام این معاملات میکنند. در ادامه با ما همراه باشید تا جزئیات قرارداد آتی نقره را به طور کامل خدمت شما عزیزان شرح دهیم.
دو طرفه بودن قرارداد آتی به چه معناست؟
در واقع در معاملاتی که به صورت قرارداد آتی انجام میشوند، خریدار متعهد میشود که در سررسید توافق شده، مبلغ مشخصی را به خریدار پرداخت کند و در مقابل فروشنده نیز متعهد میشود که در همان سررسید نسبت به تحویل کالا به خریدار اقدام کند. به منظور تعریف قراردادهای آتی از عبارتی به نام دو طرفه بودن قراردارد استفاده میشود. بر این اساس امکان سود یا ضرر به صورت یکسان برای معاملهگر وجود دارد و به همین دلیل نیاز به اطلاعات کامل و جامع به منظور انجام معاملات پربازده احساس میشود.
توجه داشته باشید که در قرارداد آتی، امکان خرید کالا بدون پرداخت وجه برای خریدار مهیا می شود؛ همچنین در مقابل فروشنده نیز می تواند کالای خود را به فروش برساند و اما در سررسید مقرر شده آن را به خریدار تحویل دهد. حال سوال اینجاست که چه تضمینی برای عمل به تعهد خریدار و فروشنده وجود دارد؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که اتاق پایاپای بورس مبلغی را بابت تضمین از طرفین معامله دریافت می کند وهمین وجه خود ضمانت تعهد طرفین خواهد بود.
نحوه سوددهی قرارداد آتی نقره
همانطور که میدانید فلز نقره یکی از فلزات ارزشمند و البته سودآور در بازارهای مالی تمام دنیاست. در واقع معاملهگر به وسیله خرید و فروش نقره در بازارهای مشتقه میتواند سرمایه خود را چندین برابر کند. البته این کار دارای ریسک فراوان بوده و به همان اندازه که امکان سودآوری وجود دارد، امکان زیان نیز وجود خواهد داشت و به همین دلیل قطعا نیاز به کسب دانش و مهارت کافی در زمینه قرارداد آتی نقره وجود دارد. حال به سراغ انواع فرصتهای کسب سود در این قرارداد میپردازیم.
- یکی از فرصتهای موجود در قرارداد آتیه نقره به منظور کسب سود، خرید و فروش قرارداد آتی خواهد بود. بر این اساس معاملهگر می تواند با آنالیز شرایط نرخ جهانی نقره، اقدام به معامله قرارداد آتی تا پیش از سررسید تعیین شده، کند. این نوع معامله به معنا نوسانگیری از تغییرات قیمت قراردادهای آتی خواهد بود.
- از دیگر فرصتهای کسب سود از قرارداد آتی نقره، می توان به خرید و فروش نقره اشاره کرد که این معاملات نیز باید بر حسب دانش کافی و نیز سنجش نرخ ارز و نقره انجام گیرد.
نکات مهم در زمینه قرارداد آتی نقره
در قراردادهای آتی نقره به نکات زیر توجه فرمایید:
- کسب سود در این بازار مشمول هیچگونه مالیاتی نمیشود اما خریدار در هر زمانی که کالا را دریافت کند ملزم به پرداخت مالیات بر ارزش افزوده خواهد بود.
- برای ورود به قرارداد آتی لازم است که در ابتدا معاملهگر در نظام مالیات ثبتنام کرده و گواهی مربوطه را در این راستا دریافت کرده باشد. به منظور ورود به این روند باید معاملهگر به همراه تمامی مدارک شناسایی خود به یکی از شعب کارگزاری اقتصاد بیدار مراجعه نماید و مراتب قانونی را بگذراند.
مشخصات قراردادهای آتی نقره
در قراردادهای آتی نقره به منظور صحت قرارداد و پیشگیری از وقوع هرگونه ابهام، یک سری شرایط و مشخصات به صورت کامل شرح داده میشود. این مشخصات عبارتند از:
- دارایی پایه: قرارداد پذیرش شده توسط معاملهگر، قرارداد آتی نقره بوده و به همین دلیل دارایی پایه نیز نقره خواهد بود.
- اندازه قرارداد: سهم مورد پذیرش در قرارداد آتی نقره، 100 گرم نقره عنوان میشود.
- استاندارد کالای تحویلی: براساس قراردادی که بسته میشود، نقره تحویلی به خریدار به صورت ساچمه بوده و همچنین حداقل درجه خلوص آن نیز 999 خواهد بود.
- ماه قرارداد: این مشخصه را سازمان بورس و اوراق بهادار مشخص میکند.تعریف قرارداد آتی
- دامنه نوسان روزانه: نوسان روزانه بین محدوده 5- تا 5+ قرار میگیرد.
- محل تحویل کالا: کالای معامله شده در قراردادهای آتی، در انبارهای تحت نظارت سازمان بورس تحویل داده میشود.
- دوره تحویل: این دوره در اطلاعیه تحویل به خریدار ابلاغ می شود.
- کمترین تغییر قیمت سفارش: این مقدار برای هر واحد سرمایهگذاری به میزان 10 تومان و برای هر قرارداد به ارزش 1000 تومان خواهد بود.
- وجه تضمین اولیه: معاملهگر به منظور تضمین تعهد خود، وجه مشخصی را در قالب وجه تضمین به اتاق پایاپای بورس پرداخت میکند. این مقدار پرداختی ثابت نبوده و براساس یک سری فرمولهای محاسباتی سازمان بورس و اوراق بهادار مشخص شده و به معاملهگر اطلاع داده می شود.
- حداقل وجه تضمین: حداقل وجه تضمین که معاملهگر ملزم به پرداخت آن خواهد بود، 70 درصد عنوان شده است.
- بیشترین حجم هر سفارش: حجم هر سفارش نهایتا تا 25 قرارداد قابل پذیرش است.
- ساعت معامله: ساعت معاملات در قرارداد آتی نقره در بازه زمانی 10 صبح تا 3 بعدازظهر انجام میشود که این بازه زمانی در آخرین روز معاملاتی به 10 صبح تا 1 بعدازظهر کاهش مییابد. فراموش نکنید که معامله در این بازار تنها در روزهای کاری انجام خواهد شد.
- نماد خرید و فروش کالا: نماد نقره در قرارداد آتی SILMMYY است که به اختصار به صورت SIL نشان داده میشود. همچنین ماه و سال انجام قرارداد به ترتیب با MM و YY مشخص خواهد شد.
- مهلت ارائه گواهی آمادگی تحویل: معاملهگر تنها به مدت زمان 15 دقیقه پس از اتمام جلسه معاملاتی مهلت دارد تا گواهی آمادگی تحویل کالا را ارائه دهد. توجه داشته باشید که ملاک اتمام جلسه معاملاتی، روز آخر معامله است.
برخی از تفاوت های قرارداد آتی نقره با سایر قرارداد های آتی
- یکی از عمدهترین تفاوتهای قرارداد آتی نقره با قراردادهای آتی دیگر (شامل کالاهای زیره، زعفران و . )، تحویل فیزیکی کالا است. در واقع در بانکهایی که به تایید سازمان بورس و اوراق بهادار رسیدهاند، تحویل فیزیکی کالا به معاملهگر انجام میشود.
- از دیگر تفاوتهای قرارداد آتی نقره با سایر قراردادها، میتوان به تفاوت در ساعات معاملات اشاره کرد که البته این تفاوت تنها به روز آخر معامله برمیگردد. از آنجایی که در در روز آخر معاملات بازار آتی نقره، تحویل کالا صورت میگیرد لذا ساعت کاری در این روز از ساعت 10 صبح تا 1 بعد از ظهر خواهد بود، در حالی که در بازار آتی سایر کالاها هیچ تفاوتی در ساعت کاری معامله پیدا نمیشود.
- قراردادی که در بازار آتی نقره منعقد میشود، شامل مالیات بر ارزش افزوده خواهد بود که معاملهگر موظف به پرداخت آن است اما سایر کالاها شامل این مالیات نمیشوند.
- قیمت تسویهای که در آخرین روز معاملاتی بازار آتی نقره تعیین میشود، بر حسب میانگین نوسانگیری معاملات پایانی خواهد بود در صورتی که این مقدار در بازار آتی نقره بر حسب نرخ جهانی نقره تعیین خواهد شد.
- مقدار جریمهای که برای معاملهگر قرارداد آتی نقره در نظر گرفته شده، به میزان یک دهم از مبلغ کل قرارداد خواهد بود اما همین مقدار جریمه در قرارداد آتی کالاهای کشاورزی به میزان یک درصد از مبلغ کل قرارداد است که این مقدار تقریبا یک دهم مقدار جریمه در قرارداد آتی نقره است.
جمعبندی
ورود نقره به عنوان یک کالا مطمئن و ارزشمند در معاملات بازار بورس، تحول تازهای را در میان بازارهای مشتقه ایجاد کرد که این بازار تحت عنوان قرارداد آتی نقره توانسته است دارایی امنی را برای سرمایهگذاران ایجاد کند.
و در پایان پیشنهاد ما برای سرمایهگذاران حاضر در بازار آتی این است که با دانش و مهارت کافی به معامله در این بازار بپردازند چرا که با وجود اهرم مالی در این قرارداد، هرگونه بیدانشی احتمال زیان را چندین برابر میکند. امید است که در این مقاله توانسته باشیم اطلاعات لازم را در زمینه قرارداد آتی نقره در اختیار شما عزیزان قرار داده باشیم.
قرارداد آتی (Futures) چیست؟
یک قرارداد آتی (Future Contract)، قراردادی است که بین دو نفر منعقد شده که در آن یک دارایی مشخص، در زمانی معین در آینده و با قیمتی مشخص خرید و فروش میشود. وبسایت اقتصادی اینوستوپدیا (Investopedia) در تعریف قراردادهای آتی مینویسد: در یک قرارداد طرفین قرارداد موظفند تا هنگام سررسید، مفاد ارائه شده در آن را محقق نمایند. با رسیدن به تاریخ سررسید طرفین ملزم به خرید یا فروش دارایی در قیمتی هستند که در قرارداد ذکر شده است.
برای درک بهتر قرارداد آتی به این مثال توجه فرمایید. فرض کنید یک شرکت فعال در حوزه تولید نان، برای در امان ماندن از تغییرات قیمت آرد، یک قرارداد آتی میان خود و تولید کننده آرد منعقد میکند. فرض میکنیم که قیمت هر بسته آرد در زمان انعقاد قرارداد، ۱۰ دلار است. نانوایی که پیشبینی میکند قیمت آرد رشد خواهد کرد، یک قرارداد آتی خرید سه ماهه برای هزار بسته آرد و با ارزش ۱۰ هزار دلار خریداری میکند. طبق این قرارداد، نانوایی پول هزار بسته آرد را پرداخت میکند و سه ماه دیگر که قرارداد به اتمام رسید، بستههای آرد را تحویل خواهد گرفت.
اگر در پایان سه ماه که قرارداد به اتمام میرسد، قیمت طبق پیشبینی نانوایی قیمت آرد افزایش یابد و مثلا به دوازده دلار برسد، شرکت دو هزار دلار صرفهجویی کرده است.
حالا بیایید تعریف دقیقتری از قراردادهای آتی ارائه کنیم:
قراردادهای آتی به شکل موقعیتهای خرید (Long) یا فروش (Short) منعقد میشوند. در موقعیت خرید یا پوزیشن لانگ، خریدار موافقت میکند تا دارایی مورد نظر را با قیمت مشخصشده در تاریخی معین خریداری کند. در طرف مقابل، موقعیت فروش یا پوزیشن شورت است که در آن فروشنده تضمین میکند که در تاریخی معین و با رسیدن به تاریخ سررسید قرارداد، دارایی را با قیمت مورد توافق بفروشد.
شاید بتوان گفت که نکته اصلی در خصوص قراردادهای آتی، اهمیت قانونگذاری در این تعریف قرارداد آتی تعریف قرارداد آتی حوزه باشد. قراردادهای آتی در بازارهای بورس رسمی و دارای مجوز معامله میشوند. از طرف دیگر عرضه چنین قراردادهایی در بازارهای بورس منوط به کسب مجوز از نهاد مربوطه است. کمیسیون معاملاتی معاملات آتی کالای ایالاتمتحده، نهاد نظارتی اصلی در خصوص قراردادهای آتی در آمریکاست. در ایران نیز این قراردادها تحت نظارت سازمان بورس و وزارت صنعت، معدن و تجارت خرید و فروش میشوند.
باور اشتباهی در میان عموم وجود دارد که تصور میکنند، قرارداد آتی تکهای کاغذ است که میان دو فرد یا دو نهاد مختلف به امضا میرسد. در دنیای امروز قراردادهای آتی بیشتر به نوعی توافق دو طرفه شباهت دارند که از طریق بازارهای سهام، صرافیها و کارگزاریها خرید و فروش میشوند و لزومی بر حضور فیزیکی سرمایهگذار وجود ندارد.
تاریخچه شروع معاملات آتی
در سال ١٨٤٨ در شیکاگو تولیدکنندگان گندم برای فروش محصولات خود نیاز به بازاری داشتند تا معاملات نقدی را انجام دهند یعنی گندم بدهند و پول آنرا بستانند .
به تدریج کشاورزان (فروشندگان) و دلالان (خریداران) شروع به نوعی تعهد جهت دریافت وجه نقد خود در آینده گرفتند و زمینه معاملات آتی (Futures) را پایه ریزی کردند بدین معنی که: تولیدکننده موافقت نماید که محصول خود را به خریدار در تاریخ آینده (تاریخ تحویل کالا) با قیمت توافق شده بفروشد .
در این راستا کشاورز از قبل می داند که وجه خود را دریافت می نماید و دلال نیز از قیمت کالا با خبر می شود و این معامله برای هر دو طرف معامله سودمند است این نوع قراردادها به سرعت رایج گردید و قراردادها را قبل از تاریخ تحویل دست به دست چرخاند .
اگر دلالی احساس می کرد نیازی به گندم ندارد، قرارداد خود را به فردی که گندم را نیاز داشت می فروخت، مشابه آن نیز، تولیدکننده که قصد عدم تحویل گندم را داشت مسئولیت تحویل واقعی گندم را به دیگری منتقل می کرد .
قیمت قرارداد وابستگی به وضعیت و حرکت قیمت گندم و سیستم عرضه و تقاضا در بازار داشت .
چه مواردی مشمول معاملات آتی میگردند؟
معاملات فیوچرز یا قراردادهای آتی استاندارد، بوسیله کالاهای متنوع و مبادلات آتی تعریف شده است. بسیاری از “کالاها” وجود دارند که قراردادهای آینده مربوط به آنها هستند و به آنها commodity گفته میشود. تقریباً برای هر کالایی میتوان قرارداد آتی را تعریف کرد.
به عنوان مثال، برخی از مواد غذایی، سوخت های مختلف، فلزات گرانبها، اوراق بهادار، انواع ارز و حتی برخی از محصولات دور از تصور مانند تراشه های نیمه هادی، از محصولاتی است که با معاملات فیوچرز مورد معامله واقع میشوند.
کالاهای معمولی شامل مواد غذایی (از قبیل کالاهای اساسی مانند گندم، شکر، ذرت، سویا، برنج، چای)، فلزات گرانبها (از جمله طلا، نقره، مس و غیره)، ارز (مانند دلار، یورو، فرانک سوئیس، ین و غیره)، فهرست سهام ( به عنوان مثال کارخانجات تولیدی و داروسازی)، محصولات مالی (مانند اوراق بهادار خزانه داری) و حتی برخی از کالاهای بسیار ویژه مانند قطعات الکترونیک برای محافظت در برابر نوسانات نرخ بهره پیش فروش میشوند.
برخی از داستان های معاملات بزرگ آتی نشان میدهد که چگونه با پیش بینی درست آینده میتوان ثروت عظیمی را حاصل کرد و یا بدون تحلیل کافی از دست داد.
هدف از قرارداد آتی چیست؟
به طور کلی قراردادهای آتی به دو منظوری منعقد میشوند:
- مصونیت و پوشش ریسک (Hedging)
- سفتهبازی (Speculation)
پوشش ریسک
قراردادهای آتی این امکان را خریدار و فروشنده میدهد که خود را از شر خطرات احتمالی که در آینده گریبان کالاهای مورد نیازشان را میگیرد، خلاص کنند. فرض کنید یک شرکت میداند که ملزم است تا در آینده کالایی خاص را خریداری کند. در این حالت او قراردادی آتی از نوع خرید (لانگ) میخرد تا نیازی که در آینده برای او ایجاد خواهد شد را پاسخ دهد.
به عنوان مثال شرکت الف میداند که در شش ماه اینده باید ۲۰,۰۰۰ اونس نقره بخرد. با فرض اینکه هر اونس نقره در زمان فعلی ۱۲ دلار قیمت دارد، شرکت الف قراردادی آتی میخرد که در آن قیمت توافقی با تاریخ سررسید شش ماهه ۱۱ دلار است. بدین ترتیب او خطر افزایش قیمت را با خرید یک قرارداد آتی خنثی میکند.
این مسئله در خصوص فروش یک دارایی یا کالا نیز صادق است. مثلا اگر شرکت ب بداند که در آینده باید کالایی خاص را به بفروشد، موقعیت فروش اتخاذ میکند. مثلا این شرکت میداند طی شش ماه آینده باید ۲۰,۰۰۰ اونس نقره تحویل مشتری دهد. قیمت فعلی هر اونس نقره ۱۲ دلار است؛ از طرف دیگر فروشنده مطمئن نیست که در شش ماه آینده قیمت هر اونس نقره دستخوش چه تغییراتی میشود. در اینجا فروشنده قراردادی آتی از نوع فروش (شورت) منعقد میکند که در تاریخ سر رسید، مقدار مشخصی از نقره را با قیمت ۱۱ بفروشد. بدین ترتیب او خود را از خطرات احتمالی کاهش قیمت نقره دور کرده است.
نبود اطمینان از اتفاقات پیش رو یکی از عمده دلایل ایجاد قراردادهای آتی است. با استفاده از چنین قراردادهای ریسک نوسانات قیمت، هم برای خریدار و هم برای فروشنده، کاهش مییابد.
سفتهبازی
با استفاده از قراردادهای آتی این فرصت برای خریدار پیش میآید که با تکیه بر تحلیل و پیشبینی خود از بازار مبنی بر افزایش قیمت یک دارایی در آینده، سود کند. از طرف دیگر یک فروشنده نیز میتواند با فرض اینکه قیمت داراییاش در آینده کاهش پیدا میکند، طی یک قرارداد آتی دارایی مورد نظر را در قیمت بالاتر بفروشد تا به این وسیله بتواند با پایین آمدن قیمت، همان دارایی را دوباره بخرد.
مثالی که پیشتر در خصوص خرید و فروش قراردادهای آتی زدیم در خصوص سفتهبازی در این بازار نیز صدق میکند.
سودمندی های معاملات آینده کدامند؟
– سرمایه گذاران می توانند از قراردادهای آتی استفاده کنند تا قیمت یک دارایی اساسی را پیش بینی کنند.
– شرکت ها میتوانند قیمت مواد اولیه یا کالاهایی را که میفروشند هدج کنند تا در برابر حرکات نامطلوب قیمت محافظت شوند.
– در معاملات فیوچرز ممکن است فقط نیاز به واریز بخشی از مبلغ قرارداد توسط یک کارگزار داشته باشد و لازم نباشد همه مبلغ را پرداخت کند.
نکات منفی قراردادهای آتی کدامند؟
– این خطر برای سرمایه گذاران وجود دارد که به دلیل استفاده از اهرم های آتی، میتوانند بیش از مبلغ سرمایه اولیه را از دست بدهند.
– سرمایه گذاری در معاملات فیوچرز ممکن است از حرکت قیمت به سوی قیمت های مطلوب جلوگیری کند.
– معاملات مارجین یا حاشیه ای میتواند یک شمشیر دو لبه باشد، به این معنی که میزان سود برای معامله گران تقویت میشود، اما احتمال دارد زیان های زیادی نیز به همراه داشته باشد.
مدیریت ریسک چگونه قراردادهای آتی را پوشش میدهد؟
معاملات فیوچرز برای خریدار و فروشنده این امکان را فراهم میکند که بتوانند خود را از پیشامد خطرات احتمالی که ممکن است در آینده کالاهای مورد نظرشان را در برگیرد، حفظ کنند. به عنوان مثال یک شرکت میتواند با استفاده از پوزیشن لانگ Long کالای خاصی را که تمایل دارد، خریداری کند. این شرکت میتواند با معاملات آینده، کالایی را خرید کند تا نیاز خود به آن کالا را برآورده نماید.
مثالی از معامله خرید آتی آن است که شرکتی برای 6 ماه آینده خود نیاز به چند تن آهن دارد، در حال حاضر هر کیلو آهن 11000 تومان قیمت دارد، شرکت با یک قرارداد خرید آتی آهن مورد نیاز خود را به قیمت هر کیلو 10000 تومان میخرد. بدین سان این شرکت با یک قرارداد خرید آتی، ریسک افزایش قیمت را خنثی مینماید.
مثالی از قرارداد فروش آتی آن است که یک تولید کننده، میخواهد در آینده چندین تن آهن را به مشتری خود بفروشد، هم اکنون آهن کیلویی 11000 تومان قیمت دارد، این شرکت به عنوان فروشنده نمیداند که در شش ماه آینده، آهن چه قیمتی خواهد داشت، به همین دلیل چندین تن آهن را به مشتری خود به قیمت کیلویی 10000 تومان به فروش میرساند. از این طریق این شرکت ریسک کاهش قیمت آهن را از خود دور مینماید.
در این دو مثال میبینیم که یکی از دلایل عمده در عقد معاملات فیوچرز، نداشتن اطمینان معامله گران از اتفاقات آینده و حفظ کردن سرمایه شان از بالا و پایین رفتن قیمت میباشد. با عقد این قراردادها، ریسک قراردادهای بین خریدار و فروشنده کاهش مییابد.
اهرم در قرارداد آتی چیست؟
اهرم یا لوریج (Leverage) یکی از قابلیتهایی است که استفاده از آن در خصوص قراردادهای آتی امری معمول به حساب میآید. بنا به تعریف ساده، اهرم یعنی معاملهگر ملزم به پر کردن صد درصد از ارزش قرارداد آتی نیست. اهرم در مباحث اقتصادی، مفهومی شبیه به علم فیزیک دارد؛ همانطور که در علم فیزیک، از اهرم برای انجام راحتتر امور استفاده میشود، در مباحث اقتصادی و مالی نیز از اهرم برای کسب سود به روشی تسهیل شده و بازدهی بالاتر استفاده میشود. صد البته باید به یاد داشت که استفاده از اهرمها به همان اندازه که سود معاملهگر را بیشتر میکند، در هنگام ضرر نیز باعث چند برابر شدن سرمایه از دست رفته وی خواهد شد.
هنگامی که در قراردادهای آتی، معالمهگر از اهرم استفاده میکند، مبلغی به عنوان «مارجین اولیه» (Initial Margin) در اختیار کارگزار قرار میدهد. مارجین اولیه کسری از ارزش قرارداد آتی است که توسط معاملهگر، همزمان با خرید قرارداد پرداخت میشود. این مقدار بسته به اندازه قرارداد، ریسک اعتباری سرمایهگذار و شرایط و قوانین کارگزار متغیر است.
در پایان مدت قرارداد و رسیدن به موعد سررسید، سرمایهگذار موظف است مقدار ارزش اولیه قرارداد را به کارگزار عودت دهد.
در صورت استفاده صحیح و حسابشده از اهرم در قراردادهای آتی سود معاملهگر چندین برابر خواهد شد و اگر محاسبات وی درست از آب در نیایند، تمام سرمایه او از دست خواهد رفت.
مرکز آموزشی و کارآفرینی خوارزمی اصفهان در آشنایی هرچه بیشتر با اینگونه مسائل پیرامون بورس در کنار شما خواهد بود و با تدارک دوره های مختلف در زمینه های گوناگون راهگشای کسب و کار شما عزیزان است.
توضیح قرار داد آتی و میزان ریسک آن
قبل از آنکه درباره قرارداد آتی برای شما صحبت کنم، باید این نکته را تأکید کنم که سرمایهگذاری در قراردادهای آتی، بسیار پرریسکتر از سهام بوده و نیازمند تخصص بسیار زیاد در این زمینه است، بنابراین، به افراد عـادی و غیرمتخصص به هیچ وجـه توصیه نمیشود در قرارداد آتی سرمایهگذاری کنند.
قرارداد آتی چیست؟
با توجه به عبارت قرارداد آتی، میتوان فهمید اولا کلمه قرارداد در این عبارت، حاکی از نوعی رابطه قراردادی بین خریـدار و فروشنـده است و ثانیا، کلمه آتی در این عبارت، نشان میدهد قراردادی که بین فروشنده و خریدار قرارداد آتی وجود دارد، مربوط به آینده است.
با این مقدمه، به سراغ تعریف قرارداد آتـی میرویم:
قرارداد آتـی قراردادی است که براساس آن، فروشنده متعهد میشود تعداد معینی از یک دارایی (مانند سهام) را در تاریخ مشخصی در آینده، با قیمت معین به خریـدار تحویل نماید؛ در مقابل خریدار قرارداد آتی هم متعهد میشود دارایی موردنظر را در تاریخ تعیین شده، با قیمت معین از فروشنده اوراق، خریداری نماید. اجازه بدهید با یک مثال توضیح دهیم:
فرض کنید قیمت سهام شرکت "الف" هماکنون در بورس 200 تومـان است. یک سرمایهگذار را درنظر بگیرید که براساس بررسیها و مطالعات دقیق، به این نتیجه رسیده است که قیمت سهام شرکت الف در چهار ماه آینده، با 20 درصد افزایش، به 240 تومان خواهد رسید، بنابراین، از دید این سرمایهگذار، خرید سهام شرکت الف میتواند سودآوری قابل قبولـی داشته باشد.
اولیـن گزینهای که پیش روی این سرمایهگذار قرار دارد، این است که سهام مذکور را خریداری نماید و منتظـر باشد تا پس از چهار مـاه، قیمت سهم رشد کرده و سود موردنظر وی محقق شود. طبیعتا درصورتی که پیشبینی وی دقیـق باشد و قیمت سهم از 200 تومان، به 240 تومان برسد، وی در مدت چهار ماه 20 درصد سـود خواهد کرد.
اما این سرمایهگذار میتواند بجای تعریف قرارداد آتی تعریف قرارداد آتی آنکه سهام شرکت الف را خریداری و همه پول موردنیاز برای آن را پرداخت نماید، تنها با پرداخت درصدی از این پول، قرارداد آتی سهام شرکت الف با سررسید چهارماهه را در بورس خریداری نمایـد. برای مثال، اگر سرمایهگذار قرارداد آتی سهام شرکت الف با قیمت 220 تومان و سررسید چهار ماهه را خریداری کند، به این معناست که وی متعهد شده است چهار ماه بعد، تعداد معینی از سهام شرکت مذکور را با قیمت هر سهم 220 تومـان، از فروشنده قرارداد آتـی، خریداری نمایـد.
طبیعتـا درصورتی که پیشبینی این سرمایهگذار درست باشد و قیمت سهم شرکت الف در چهار ماه بعد، به 240 تومان برسد، وی به ازای هر سهم 20 تومان سود خواهد کرد (20=220-240)، اما اگر به هر دلیل اگر قیمت سهم در چهار ماه بعد، کمتر از مبلغ ذکر شده در قرارداد آتی یعنی 220 تومان باشد، این سرمایهگذار متحمل زیان خواهد شد.
اولین سوالـی که ممکن است برای شما بوجود آمده باشد که تفاوت خرید سهام، با خرید قرارداد آتی سهام چیست؟ اگر به مثال ذکر شده دقت کنیـد، پاسخ این سوال را متوجه خواهید شد. برای خرید سهام، سرمایهگذار باید همه پول را بپردازد، اما در خرید قرارداد آتی سهام، سرمایهگذار تنها با پرداخت درصدی از پول که به عنوان وجه تضمین توسط بورس اخذ میشود، میتواند مطمئن باشد که سهام موردنظر خود را در تاریخ تعیین شده، با قیمت مندرج در قرارداد خریـداری خواهد کرد. وجه تضمین هم دقیقا به این علت، توسط بورس از خریدار و فروشنده قراردادهای آتی دریافت میشود که طرفین قرارداد به تعهدات خود مبنیبر تحویل سهام، با قیمت مشخص در تاریخ تعیین شـده، پایبند باشند.
دومین سوال این است که اگر قرارداد آتـی، چنین مزیتی دارد که سرمایهگذار تنها با پرداخت درصدی از پول، میتواند کل سود ناشی از افزایش قیمت سهام را بدست آورد، چرا تنها تعداد بسیار محدودی از سرمایهگذاران در قراردادهای آتـی، سرمایهگذاری میکنند؟
مثال قبل را درنظر بگیرید. فرض کنید پیشبینی سرمایهگذار مبنیبر اینکه قیمت سهام شرکت الف در چهار ماه بعد به 240 تومان برسد، محقق نشود و بجای آن، قیمت سهم به 180 تومان کاهش یابد. در این حالت، سرمایهگذار نه تنها سود بدست نخواهد آورد، بلکه متحمل زیان 40 تومان نیز خواهد شد، زیرا وی متعهد شده است در تاریخ مذکور، تعداد معینی از سهام شرکت الف را با قیمت 220 تومان بخرد، درحالیکه قیمت این سهـم در بورس، هماکنـون 180 تومان است: 40 = 180 - 220
بنابراین، به همان اندازه که احتمال کسب سود در قراردادهای آتـی بیشتر است، احتمال کسب زیـان براثر پیشبینی نادرست قیمت سهام در آینده نیز در قراردادهای آتی، بیشتر از سایر انواع اوراق بهادار است و بنابراین، ممکن است سرمایهگذار به علت پیشبینی نادرست قیمت سهم، متحمل زیانی سنگین در مقایسه با مبلغ سرمایهگذاری خود شود، بنابراین، به همان اندازه که احتمال کسب بازده در قراردادهای آتـی بیشتر از سهام است، ریسک این اوراق نیز در مقایسه با سهام، بسیار بیشتر است.
در پایـان، توجه به این نکته لازم است که در بازار سرمایه ایران، قرارداد آتی صرفا محدود به سهام نیست، بلکه در بورس کالای ایران نیز قراردادهای آتی سکه بهار آزادی داد و ستد میشود و جالب اینکه حجم معاملات قراردادهای آتی سکه طلا در بورس کالای ایران، بسیار بیشتـر از حجم معاملات قراردادهای آتی سهام است.
البته برای چندمین بار، تأکید میکنیم که قراردادهای آتی، جزو اوراق بهادار بسیار پرریسک محسوب میشوند و لازم است سرمایهگذاران، حتی درصورت داشتن قدرت ریسکپذیری بالا، قبل از ورود به این عرصه، شناخت کافی درخصوص ابعاد و جزئیات قراردادهای آتـی بدست آورند.
قرارداد آتی ها در اقتصاد اسلامی
دهه های پایانی قرن بیستم شاهد توسعه روزافزون بکارگیری از ابزار های جدیدی در بازار های مالی بوده است. این ابزارهای جدید که مشتقات نامگذاری شده اند از آخرین ابداعات متخصصان مالی در این زمینه محسوب میشوند. قرارداد آتی ها از مهمترین این ابزار ها است. آتی ها تعریف قرارداد آتی قراردادی است که طبق آن خریدار (فروشنده)متعهد به دریافت (تحویل) دارایی پایه قرارداد در تاریخ معینی در آینده میشود. همه شراط قرارداد ها به جز قیمت آن استاندارد و معین است. قیمت قرارداد ها طبق مکانیسم ویژه حاکم بر بازار آتی ها تعیین می شود. سوال و مشکلی که با آن مواجه هستیم این است که آیا امکان بکارگیری این ابزار در تعریف قرارداد آتی بازار مالی اقتصاد اسلامی وجود دارد؟ و آیا این ابزار را می توان در چارچوب عقود اسلامی معین طراحی کرد؟ پاسخ به این سوالات نیاز به بررسی ماهیت آتی ها و شرایط آن از یک طرف و بررسی عقود معین و شرایط آنها از سویی دیگر دارد. نا اطمینانی و مدیریت ریسک کلیدیترین مفهوم برای شناخت ماهیت آتی ها است. توجه به این مساله این نکته را مشخص می سازد که کارکرد مورد انتظار از آتی ها را نمی توان در قالب عقود معین بر آورده ساخت، چرا که این عقود برای کارکرد های مشخص و تعریف شده ای طراحی شده اند. لذا آتی ها را می توان به عنوان عقدی مستحدث تلقی کرد.با بررسی قواعد عمومی معاملات به این مساله پی می بریم که این نوع قرارداد های جدید از شرایط اصلی اعتبار قرارداد ِها در فقه امامیه برخوردار هستند، لذا امکان بکارگیری این قرارداد ها در اقتصاد اسلامی وجود دارد.
منابع مشابه
اثر قراردادهای آتی در اقتصاد اسلامی
چکیده ابداع ابزار های نوین مالی تحت عنوان مشتقات از یک سو و نیز گسترش بازار سرمایه و از سوی دیگر شرایط مدیریت ریسک کاهش نگرانی های تولیدکنندگان را فراهم میکند. امروزه سلاح رقابتی مؤثر در عرصه بین المللی، ابداع روشهای نوین داد و ستد و پوشش ریسک برای موفقیت بیشتر است و معاملات آتی یکی از این روشها است. هدف از بازارهای آتی مهیا نمودن ابزار کنترل ریسک برای سرمایه گذاران و رساندن آنها به اهداف.
سازوکارهای اعمال قرارداد در اقتصاد اسلامی؛ تحلیل تطبیی هزینه های اعمال قرارداد در اقتصاد صدر اسلام
اثر قراردادهای آتی در اقتصاد اسلامی
چکیده ابداع ابزار های نوین مالی تحت عنوان مشتقات از یک سو و نیز گسترش بازار سرمایه و از سوی دیگر شرایط مدیریت ریسک کاهش نگرانی های تولیدکنندگان را فراهم می کند. امروزه سلاح رقابتی مؤثر در عرصه بین المللی، ابداع روش های نوین داد و ستد و پوشش ریسک برای موفقیت بیشتر است و معاملات آتی یکی از این روش ها است. هدف از بازارهای آتی مهیا نمودن ابزار کنترل ریسک برای سرمایه گذاران و رساندن آنها به اهداف تج.
طراحی قرارداد شبه آتی
هدف از این پژوهش ارایه الگویی مناسب به منظور پوشش ریسک قیمتی واردکنندگان محصولات کشاورزی در ایران میباشد تا بدین وسیله بتواند از نتایج منفی نوسانات قیمت جلوگیری نماید. الگوی پیشنهادی استفاده از قرارداد شبه آتی برای واردکنندگان محصولات کشاورزیمیباشد.برای ارزیابی کارایی این روش، دادههای روزانه قیمتهای نقدی و آتی دانه سویا و ذرت در بازه زمانی 5/1/2010 تا 6/8/2018 از بورس شیکاگو گردآوری گردیدگرد.
منظور از قیمت تسویه در قراردادهای آتی بازار بورس چیست؟
فعالیت در بازار بورس نیازمند دانش و سرمایه اولیه است.
در واقع شاید فعالیت بدون سرمایه و گاهی به اعتبار کارگزاری در بورس امکانپذیر باشد؛ اما بدون آشنایی با دانش تخصصی این بازار، میسر نیست.
بنابراین، هر سرمایهگذار برای حضور، فعالیت، کسب سود و بهره گرفتن از نوسانات قیمت، باید با فرآیندها، نهادها و اصطلاحات رایج و کاربردی بازار سرمایه آشنایی داشته باشد.
یکی از اصطلاحات رایج در فعالیتها و خرید و فروش روزانه بازار بورس، تسویه معاملات است که آشنایی با مفهوم آن از اهمیت بالایی برخوردار است.
در تعریف کلی، تسویه به زمانی گفته میشود که تمام مبلغ یا ارزش معامله به حساب فروشنده واریز شده باشد.
به این ترتیب، تسویه به صورت کاملاً مستقیم و با حضور 2 نفر اصلی انجام گرفته است؛ اما فرآیند تسویه در بازار بورس از فرآیند پیچیدهتری برخوردار است و به دلیل حجم بالای معاملات روزانه در این بازار، به عوامل نظارتی و ارائه تضمینهای مختلف نیاز دارد.
در ادامه این مقاله به بررسی مفهوم قیمت تسویه و تسویه روزانه در قراردادهای آتی بازار بورس میپردازیم؛ پس تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
قرارداد آتی (Futures Contract) چیست؟
قبل از اینکه درباره مفهوم تسویه صحبت کنیم، لازم است تا کمی با قراردادهای آتی آشنا شویم.
اگر بخواهیم قرارداد آتی را تعریف کنیم، در یک جمله میتوان گفت: “قرارداد آتی، توافقی برای خرید یا فروش دارایی در زمانی مشخص در آینده و با قیمتی مشخص است”.
در واقع نوع دارایی و اندازه آن (کیلوگرم، تعداد و …)، زمان و مکان تحویل و قیمت آن معلوم است و توافق در زمان حال صورت میگیرد.
پیدایش قراردادهای آتی از طریق محصولات کشاورزی (مانند زعفران، پسته و زیره تعریف قرارداد آتی سبز) بوده است اما امروزه روی فلزات گرانبها (طلا و نقره)، داراییهای مالی، کالا و غیره نیز تعریف شده است.
شما میتوانید با مراجعه به وبسایت بورس کالا به نشانی ime.co.ir، لیست قراردادهای آتی که در ایران مبادله میشوند را مشاهده کنید.
در این تصویر، لیست قراردادهای آتی نقره، سکه طلا، زعفران، پسته و بقیه کالاها با جزئیات هر قرارداد مشخص شده است.
به چند طریق میتوانیم در معاملات آتی شرکت کنیم؟
در قراردادهای آتی دو موقعیت خرید و فروش وجود دارد.
زمانی که معاملهگر انتظار افزایش قیمت دارایی را داشته باشد، میتواند وارد موقعیت خرید قرارداد آتی و زمانی که انتظار کاهش قیمت دارایی را داشته باشد، وارد موقعیت فروش قرارداد آتی شود.
بنابراین میتوان گفت برخلاف سهم، که فقط در صورت افزایش قیمت برای ما سودآور است؛ در قرارداد آتی میتوان در صورت برآورد کاهش قیمت دارایی در آینده، وارد موقعیت فروش آن شده و سود خوبی به دست آورد. لازم به ذکر است در قرارداد آتی همواره یک طرف معامله سود و طرف مقابل به همان اندازه زیان میکند.
در معاملات آتی، چه تضمینی برای عمل به تعهدات وجود دارد؟
تا اینجا که درباره ماهیت کلی قراردادهای آتی صحبت کردیم، احتمالا این سوال برای شما پیش میآید: چه تضمینی وجود دارد که فردی که در قرارداد آتی زیان کرده به تعهدات خود عمل کند؟
لازم است بدانید که در اینجا نقش اصلی بازار بورس، ساماندهی قراردادها و معاملات است به گونهای که نکول (عدم انجام تعهد) رخ ندهد.
برای این منظور حسابی به نام حساب ودیعه (Margin تعریف قرارداد آتی Account) وجود دارد. در ابتدای معامله لازم است هر دو طرف معامله، وجهی را به عنوان سپرده اولیه در حساب ودیعه خود بگذارند (معمولاً 20 درصد ارزش معامله).
با توجه به اینکه قیمتهای مبنای تسویه روزانه (Settlement Price) و به تبع آن ارزش معاملات به صورت روزانه تغییر میکنند، وجه تضمین لازم نیز به صورت روزانه بهروزرسانی میشود و سود یا زیان ناشی از قرارداد نیز به صورت روزانه محاسبه و در حساب ودیعه افراد منظور میگردد. به این مکانیزم، تسویه حساب روزانه یا Daily Settlement گفته میشود.
همچنین مفهومی به نام حداقل وجه تضمین (Maintenance Margin) وجود دارد که معمولاً 75 درصد وجه تضمین لازم است. اگر مقدار وجه تضمین به این مقدار برسد، به فرد هشدار داده میشود تا وجه خود را افزایش دهد.
برای اینکه بهتر متوجه این موضوع شوید، به یک مثال توجه کنید؛ فرض کنید فردی وارد موقعیت خرید یک قرارداد آتی بر روی طلا به اندازه 100 اونس و قیمت 1250 دلار به ازای هر اونس شود.
مقدار وجه تضمین اولیه 20 درصد ارزش معامله، یعنی 25000 دلار و حداقل وجه تضمین 75 درصد وجه تضمین لازم، یعنی 18750 دلار است. اگر حساب ودیعه فرد کمتر از 18750 دلار شود، به او هشدار داده میشود تا حساب خود را افزایش دهد.
قیمت تسویه در قراردادهای آتی به چه معناست؟
در واقع قراردادهای آتی توافقی میان خریدار و فروشنده است تا در تاریخ سررسید قرارداد، تعداد مشخصی کالا (سکه، نقره، زعفران و…) معامله شود.
طبیعی است که از زمان عقد قرارداد تا زمان تسویه، قیمتها دستخوش تغییرات فراوانی می شوند و با در نظر گرفتن خاصیت اهرمی، ممکن است یکی از طرفین قرارداد به دلیل متحمل شدن زیان بیش از حد، از انجام تعهدات خود سر باز زند.
به منظور جلوگیری از این اتفاق، در این نوع قراردادها عملیات تسویه و پایاپای به صورت روزانه توسط بورس انجام میشود.
به این ترتیب که در پایان هر روز معاملاتی، بر اساس فرمول تعریف قرارداد آتی مشخصی از قیمت معاملات انجام شده، قیمت تسویه محاسبه شده و سود و زیان کلیه معاملهگران حاضر در معامله اعم از خریداران و فروشندگان، با توجه به قیمت تسویه آن روز به صورت روزانه محاسبه و به حسابشان واریز می گردد.
یعنی از حساب وجه تضمین معاملهگرانی که متضرر شدهاند برداشته و به حساب معاملهگرانی که سود کردهاند واریز می شود؛ بدون تعریف قرارداد آتی نیاز به اجازه دارنده قرارداد.
بنابراین امکان این که یکی از طرفین قرارداد در زمان سررسید به تعهد خود عمل نکند وجود ندارد چون با تغییرات قیمت در هر روز سود یا زیان وی تسویه خواهد شد.
نحوه محاسبه قیمت تسویه
قیمت تسویه روزانه، میانگین قیمت معاملات انجام شده، طی نیم ساعت پایانی آخرین جلسه معاملاتی در طی آن روز است.
چنانچه حجم معاملات انجام شده در نیم ساعت پایانی کمتر از 20 درصد حجم معاملات آن روز باشد، قیمت تسویه بر اساس میانگین قیمت معاملات انجام شده طی 1 ساعت پایانی آخرین جلسه معاملاتی محاسبه می شود.
اگر حجم معاملات در یک ساعت پایانی کمتر از 20 درصد حجم کل معاملات آن روز باشد، محاسبه قیمت تسویه بر اساس میانگین کل قیمت معاملات انجام شده در آن روز محاسبه می شود.
خریدار بازار آتی، دارایی را با چه قیمتی تحویل میگیرد؟
تسویه قراردادهای آتی با قیمت تسویه روز آخر، سوالی را در ذهن معاملهگران ایجاد میکند: اینکه چرا در روز تحویل، خریدار و فروشنده باید بر اساس قیمت تسویه و نه قیمت از قبل تعیین شده قراردادشان را تسویه کنند؟ در ادامه به این پرسش پاسخ خواهیم داد.
همانطور که گفتیم، فلسفه شکلگیری قراردادهای آتی این است که خریدار و فروشنده بتوانند کالایی را برای آینده با قیمت مشخص معامله کنند.
در واقع خریداری که نگران گران شدن قیمت کالایی در آینده است و اکنون امکان خرید آن را ندارد، میتواند کالا را از طریق قراردادهای آتی با قیمتی که از الان مشخص میکند و بدون پرداخت کل ارزش قرارداد، خریداری کند.
از سوی دیگر، فروشندگانی که نگران کاهش قیمت کالا در آینده هستند، میتوانند با اخذ موقعیت فروش در قراردادهای آتی، قیمت فروش خود را برای آینده مشخص کنند. به این ترتیب خریدار و فروشنده، ریسک نوسانات قیمت را پوشش میدهند.
به عنوان مثال، اگر معاملهگری در بازار آتی، یک موقعیت خرید با قیمت 14000 تومان در قرارداد زعفران تحویل دی اخذ کند، یعنی قیمت خرید زعفران را برای دی ماه از الان روی قیمت 14000 تومان مشخص و تثبیت کرده است.
در نتیجه در صورت رشد قیمتها در دی ماه، وی هر گرم زعفران را با قیمت اخذ موقعیت خرید (14000 تومان) تحویل میگیرد. با این حال اگر قیمت تسویه قرارداد زعفران دی ماه در روز تحویل برابر با 16000 تومان شود، خریدار هنگام تسویه قرارداد خود، باید به ازای هر گرم زعفران 2000 تومان بیشتر از قیمت اخذ موقعیت خرید پرداخت کند.
دقیقا این اختلاف قیمت 2000 تومانی به ازای هر گرم زعفران، محل ایجاد شبهه در ذهن معاملهگران است. این اختلاف قیمت بین قیمت خرید قرارداد آتی و قیمت تسویه روز آخر، ناشی از تعدیلات روزانه حساب عملیاتی است.
در واقع اختلاف قیمت مذکور در قالب سود در نتیجه تسویه حساب روزانه، به حساب عملیاتی خریدار واریز شده است و در روز سررسید، این سودها از حساب خریدار به حساب فروشنده بازگرداننده میشود. به این ترتیب قیمت خرید هر گرم زعفران برای خریدار همان 14000 تومان میشود.
در ادامه نحوه عملکرد تسویه حساب روزانه را با یک مثال بررسی میکنیم.
تسویه حساب روزانه چگونه انجام میشود؟
همانطور قبلتر هم گفتیم؛ در بازار آتی، به دلیل ماهیت تعهدی قرارداد، از خریدار و فروشنده مبلغی تحت عنوان وجه تضمین دریافت شده و در حساب عملیاتی بلوکه میشود.
برای اطمینان از انجام تعهد هر دو طرف در روز سررسید، تسویه حساب روزانه از سوی بورس صورت میگیرد. در ادامه با ذکر یک مثال، تغییر و تحولات موجودی حساب عملیاتی بر اساس تسویه روزانه را شرح میدهیم.
فرض کنید یک مشتری، یک قرارداد آتی زعفران به قیمت هر گرم 6000 تومان خریداری میکند. نحوه محاسبه سود و زیان او در طی سه روز بعدی به صورت زیر است (اندازه قرارداد آتی زعفران 100 گرم میباشد و برای سادگی کارمزد معاملات صفر فرض شدهاست).
قیمت تسویه در هر روز
نحوه محاسبه قیمت تسویه در 3 روز
سخن پایانی
قراردادهای آتی جهت پوشش نوسانات قیمتی در بازار بورس ایجاد شدهاند.
در واقع در این نوع معاملات، خریداران و فروشندگان واقعی برای پوشش ریسک نوسانات قیمت و مشخص کردن قیمت خرید یا فروش دارایی در آینده، اقدام به معامله در بازار قراردادهای آتی میکنند.
در این قراردادها، موضوعی به نام قیمت تسویه وجود دارد که از آن برای ایجاد اعتماد بین طرفین معامله استفاده میشود. در این مقاله از مجله بورسینس، به بررسی این مفهوم و ذکر مثالهای جهت سادهسازی مطلب پرداختیم. امیدواریم که این مقاله مورد توجه شما قرار گیرد.
قصد شروع سرمایهگذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاریها انجام دهید:
برای سرمایهگذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه میشود:
دیدگاه شما