چگونه اسناد خزانه بخریم؟

احزا هیچ‌گونه پرداخت سود به‌صورت میان‌دوره‌ای نداشته و سود دارندگان این اوراق و سرمایه گذاران از تفاوت قیمت خرید این اوراق و ارزش اسمی آن در سررسید ناشی می‌شود. که این مبلغ اسمی توسط دولت تعیین و پرداخت می‌شود. در زیر نمودارهای قیمتی (تکنیکال) اسناد خزانه دولتی (به‌طور مثال؛ اخزا ۷۲۲) با سایر اوراق بهادار (به‌طور مثال؛ شستا۹۹۲) مقایسه شده است؛

اخزا چیست؟

اخزا چیست؟ و چگونه می توان از خرید آن سود کرد؟ آیا تضمینی برای سود کردن از اخزا در موعد سررسید وجود دارد؟ سود اوراق خزانه اسلامی چقدر است؟ اینها سوالاتی است که معمولا شخصی که تصمیم به خرید اوراق خزانه اسلامی دارد ، با آنها روبروست. در این مقاله چگونه اسناد خزانه بخریم؟ علاوه بر اینکه با اسناد خزانه اسلامی به طور کامل آشنا می شوید، به صورت کاربردی می توانید بازده و سود حاصل از این اوراق را محاسبه کنید.

اخزا چیست و به چه کسانی تعلق می گیرد؟

اوراق خزانه اسلامی برخلاف اوراق مشارکت که اغلب بدون نام است، با نام منتشر می‌شوند. هدف اصلی دولت از انتشار اخزا، پرداخت و تسویه بدهیها به پیمانکاران است. این اسناد با مبلغ اسمی مشخص شده در تاریخ سررسید معین به طلبکاران و پیمانکاران پروژه‌های دولتی داده می‌شود. اسناد خزانه اسلامی در شرایط اقتصادی فعلی به یکی از ابزارهای مالی جذاب برای سرمایه گذاران از حیث بازدهی بدون ریسک تبدیل شده است.

دستگاه‌های اجرایی دولت می‌توانند در راستای تأمین کسری بودجه برای پرداخت هزینه به پیمانکاران از سازمان برنامه‌ریزی و بودجه، تقاضای انتشار اوراق خزانه اسلامی کنند. در صورت تائید سازمان برنامه‌ریزی و بودجه، خزانه‌داری کل کشور اوراق اخزا را منتشر می‌کند و پیمانکاران به اندازه طلب خود می‌توانند اخزا دریافت کنند. انتشار اخزا نیاز به گرفتن مجوز از مجلس دارد.

پس از انتشار، پیمانکاران می‌توانند اسناد بدهی دریافت کنند. سپس هر دستگاه اجرایی بر اساس میزان بدهی می‌توانند پیمانکاران را به بانک‌های عامل معرفی کنند. پیمانکار با مراجعه به بانک پس از ارائه اطلاعات هویتی، اطلاعات تماس و اعلام یک شماره حساب بانکی احراز هویت می‌شود.

سپس بانک عامل لیست بدهکاران را به سازمان فرا بورس اعلام می‌ کند. معمولاً در طی 10 روز کاری اطلاعات هر پیمانکار در سامانه معاملاتی فرا بورس ثبت می‌شود. پس از این مرحله پیمانکار می‌تواند اقدام به فروش اسناد خود در فرا بورس کند. پس از فروش، کارگزاری موظف است ظرف 72 ساعت کاری مبلغ را به حساب پیمانکار واریز نماید.

شرکت های سرمایه گذاری مانند شرکت سبدگردان اقتصاد بیدار ممکن است بخشی از سرمایه گذاری خود را در اوراق خزانه اسلامی انجام دهند.

اوراق خزانه اسلامی چگونه منتشر می شوند؟

در عرضه اولیه اوراق در بازار اولیه به دو روش می‌توان اسناد خزانه اسلامی را منتشر کرد: روش ثبت سفارش یا بوک بیلدینگ که در آن قیمت وارد شده توسط خریداران روند نزولی دارد، در طول فرآیند کشف قیمت حداقل 80 درصد اوراق عرضه شده باید به فروش برسد.

روش دیگر روش حراج است. در این روش، قیمت پایه اعلام می‌شود و بر اساس رقابت خریداران با یکدیگر قیمت نهایی کشف می‌شود. در اوراق خزانه اسلامی اصلی‌ترین عامل‌های تعیین کننده قیمت، نرخ سود مورد انتظار و مدت زمان باقی مانده تا سررسید اوراق است.

قیمت اوراق خزانه اسلامی چگونه محاسبه می شود ؟

در حال حاضر، بازار فرابورس ایران برای هر سند خزانه اسلامی قیمت اسمی معادل یک میلیون ریال یا 100 هزار تومان را در نظر گرفته است. همانند سایر اوراق مالی با در نظر گرفتن دو عامل مؤثر نرخ سود و مدت زمان سررسید می‌توان قیمت اوراق بهادار را مشخص کرد.

از آن جایی که قیمت روز اخزا بستگی زیادی به فاصله زمانی سررسید آن دارد، میزان بازدهی مورد انتظار از این اسناد می‌تواند متغیر باشد. به منظور محاسبه ارزش فعلی اسناد خزانه اسلامی باید مبلغ اسمی اوراق را با توجه به نرخ مورد انتظار و زمان باقی مانده تا سررسید تنزیل کرد. فرمول زیر نشان دهنده قیمت فعلی اسناد خزانه اسلامی است.

بازده حاصل از خرید و نگهداری اسناد خزانه اسلامی چقدر است؟

کیفیت یک سرمایه‌گذاری به کمک شاخص‌هایی مانند ریسک، بازدهی و میزان نقد شوندگی آن سنجیده می‌شود. در شرایط فعلی بازار، محاسبه نرخ سود مربوط به اسناد خزانه اسلامی در سنجش کیفیت سرمایه‌گذاری حائز اهمیت است.

بازده حاصل از خرید و نگه‌داری اسناد خزانه اسلامی نیز از این مسئله مبری نیست، چون یکی از معیارهای سرمایه‌گذاران برای سنجش فرصت‌های سرمایه‌گذاری میزان بازده حاصل از سرمایه گذاری است. نرخ سود تا سررسید یا همان YTM، فرمولی برای محاسبه میزان سودی است که در صورت خرید یک اوراق و نگهداری آن تا سررسید به خریدار می‌‌رسد.

نحوه محاسبه سود YTM با سودهای متداول دوره‌ای مانند سود بانکی متفاوت است. به کمک یک ماشین حساب می‌توانید نرخ سود YTM و نرخ سود معادل بانکی اوراق را محاسبه کنید. روش‌های مختلفی برای محاسبه بازدهی وجود دارد. منظور از بازدهی اختلاف قیمت خرید در هنگام صدور اوراق و قیمت روز آن به هنگام فروش است. فرمول زیر نحوه محاسبه بازدهی اخزا را نشان می‌دهد.

قیمت اسمی اخزا = F

قیمت خرید اخزا = P

تعداد روزهای سال (365 روز) = T

تعداد روزهای باقیمانده تا زمان سررسید = N

در بازارهای مالی نرخ سود مورد انتظار معمولاً یک عامل کلیدی است و با توجه به آن قیمت اوراق بهادار استخراج می‌شود. با توجه به ثابت بودن سررسید در اوراق خزانه اسلامی، بازده آن تنها تابعی از قیمت روز اوراق است.

میزان سود اخزا را با یک مثال ساده محاسبه کنید.

فرض کنید شما اسناد خزانه اسلامی را در زمان انتشار با قیمت 800.000 ریال و با سررسید 8 ماهه خریداری می کنید. قیمت اسمی این اوراق نیز در موعد سررسید 1.000.000 ریال می باشد. در نهایت شما بعد از طی شدن 8 ماه، وقتی اوراق را با قیمت اسمی می فروشید، 20 درصد سود خواهید کرد.

روش انجام محاسبات:

200.000 = 800.000 - 1.000.000

20% = 100 * (200.000/800.000)

اگر شما در زمان انتشار اوراق، آنها را خریداری نکنید، هر چه قدر که به تاریخ سررسید آنها نزدیکتر می چگونه اسناد خزانه بخریم؟ شوید باید هزینه بیشتری برای خرید آنها پرداخت کنید.

مبلغ اسمی اخزا در چه زمانی و چگونه واریز می شود؟

در زمان سررسید اوراق خزانه اسلامی، خزانه داری کشور مبلغ اسمی اخزا را به حساب بانک عامل واریز می کند. بعد از این مرحله سازمان سپرده گذاری اوراق بهادار این مبلغ اسمی را به شماره حساب دارندگان و چگونه اسناد خزانه بخریم؟ خریداران اخزا واریز و منتقل می کند. بنابراین شماره حساب و شماره شبا اطلاعات مهمی است که دارندگان این اوراق باید حتما به کارگزار خود اعلام نمایند.

برای خرید اخزا چگونه باید اقدام کنیم؟

خرید و فروش اخزا از طریق بازار فرابورس ایران انجام می شود. هر زمان که می خواهید این اوراق را بخرید یا بفروشید می توانید از طریق یکی از کارگزاری های بورس اوراق خزانه را با قیمت روز آن معامله نمایید.

برای معامله این نماد لازم است در سایت www.tsetmc.com اخزا را جستجو کنید. بعد از جستجو خواهید دید که نماد اخزا با ارقامی قابل مشاهده است. این ارقام نشاندهنده تاریخ سررسید آنهاست. به عنوان مثال وقتی در سایت نماد " اخزا 981020" را مشاهده می کنید نشانگر آن است که زمان سررسید این اوراق تاریخ 981020 است.

آنچه حتما باید در مورد اخزا بدانید.

اسناد خزانه اسلامی به منظور تنظیم میران نقدینگی در خزانه کشور منتشر می‌شود. در واقع هر زمان که کسری بودجه در دولت احساس می‌شود، دولت اقدام به انتشار اخزا می‌کند. در مقابل دولت مکلف است در زمان مشخص شده دیون خود را به سرمایه گذار پرداخت کند که همان مبلغ اسمی تعیین شده برای اوراق است.

با توجه به ضمانت وزارت اقتصاد و دارایی کشور در بازپرداخت مبلغ اسمی در موعد سررسید، میزان نقد شوندگی اخزا بسیار بالاست، به همین دلیل با خیال راحت و بدون هیچ گونه نگرانی می‌توانید اقدام به سرمایه‌گذاری در این اوراق کنید. سود حاصل از اخزا نسبت به سایر سپرده‌های بانکی معمولاً بیشتر است.

اگر تصمیم به خرید اخزا به عنوان بخشی از سهام موجود در سبد سهام خود گرفته‌اید، در واقع ریسک سبد دارایی خود را کاهش داده‌اید. با خرید اوراق خزانه اسلامی در هر زمان از طریق بازار فرا بورس ایران می‌توانید نسبت به نقد کردن سرمایه خود اقدام کنید. فرآیند داد و ستد اوراق خزانه اسلامی کاملاً مشابه با سایر اوراق بهادار مالی است. کارمزد انجام معاملات اخزا نیز مشابه با کارمزد معاملات مرسوم در بازار سرمایه است.

اسناد خزانه اسلامی

اوراق خزانه یا Treasury Bill ، اوراق بهادار قابل معامله‌ای است که دولت آن را به ‌جای بدهی‌های خود بابت طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای با قیمت اسمی و سررسید معین به طلبکاران دولتی واگذار می‌کند. هدف از انتشار این اوراق، تأمین کسری بودجه دولت است. این اوراق با قیمت اسمی مشخص صادر می‌شوند و دارنده این اوراق در سررسید مبلغ اسمی را دریافت می‌کند. در واقع دولت با این عمل به ‌نوعی بدهی خود را به تعویق می‌اندازد. اسناد خزانه زیرمجموعه اوراق بهادار و نوعی ابزار مالی اسلامی می‌باشد که مبتنی بر بدهی است. این اسناد نشانه و تعهد دولت به بازپرداخت مبالغ اسمی، در آینده هستند. اوراق خزانه اسلامی با اوراق خزانه رایج در سایر کشورها متفاوت است و این تفاوت در ایران به این صورت است که اوراق صادر شده به شکل مستقیم به طلبکاران داده می‌شود و آن‌ها در صورت نیاز به وجه نقد می‌توانند آن را در بازار فرابورس به فروش برسانند. این تفاوت ناشی از وجود مشکلات فقهی در اوراق خزانه رایج در دنیا است.

آیا اسناد خزانه اسلامی معتبر است؟

در هنگام خرید اخزا، طرف حساب شما دولت است و همان‌طور که اشاره شد این اسناد یک ابزار مالی برای تسویه بدهی دولت است. در نتیجه اسناد خزانه از جمله معتبرترین و بدون ریسک‌ترین اوراق هستند. علاوه بر این، بانک مرکزی ضامن است و اگر دولت بدهی شما را پرداخت نکند، بانک مرکزی این بدهی را به‌ صورت تضمینی پرداخت خواهد کرد.

چگونه از طریق خرید اخزا سود کنیم؟

ماهیت اسناد خزانه اسلامی به این شکل است که خریدار در زمان انتشار آن از سمت دولت، اسناد را به قیمتی کمتر از قیمت اسمی خریداری می‌کند. سپس در زمان سررسید اخزا، دارندگان این اسناد می‌توانند آن را به قیمت اسمی به فروش برسانند؛ بنابراین سود اسناد خزانه اسلامی در هنگام فروش و از طریق تفاوت قیمت زمان خرید و فروش حاصل می‌شود. همچنین دوره زمانی اوراق کمتر از یک سال است و این اوراق سود پرداختی دوره‌ای ندارد. به این نکته نیز توجه کنید که اگر اوراق را در زمان انتشار نخرید، در زمان سررسید، سود شما کمتر است.

فرایند انتشار اسناد خزانه ملی به چه صورت است؟

وزارت امور اقتصادی و دارایی به نمایندگی دولت از محل بودجه تخصیص‌یافته دست به انتشار این اوراق می‌زند. این بودجه بر اساس اولویت توسط بانک‌های مشخص شده به طلبکاران دولت تعلق می‌گیرد. سپس بعد از 10 روز کاری، اطلاعات در سامانه ثبت می‌شود و طلبکاران می‌توانند این اوراق را در بازار بفروشند. ارزش فعلی این اسناد برابر با 925925.9 می‌باشد.

محاسبه بازده اسناد خزانه اسلامی

اوراق اخزا دارای پرداخت سود (تقسیم سود نقدی) نیستند و سرمایه‌گذاران از تفاوت قیمت خرید و فروش در بازار فرابورس و یا در صورت نگهداری اوراق تا زمان سررسید، از تفاوت قیمت خرید و قیمت اسمی اوراق در زمان سررسید، سود کسب می‌کنند. نرخ بازدهی اوراق تا زمان سررسید را اصطلاحاً “YTM” گویند که جهت محاسبه آن می‌توان از معادله زیر استفاده نمود:

F = قیمت اسمی
P = قیمت خرید اوراق
T = تعداد روزهای سال (365)
N = تعداد روزهای باقی‌مانده تا سررسید

ریسک نکول

اوراق خزانه را می‌توان در دسته اوراق بدون ریسک در نظر گرفت. به دلیل اینکه این اوراق توسط دولت، برای تأمین بودجه و یا پرداخت بدهی‌های دولت منتشر می‌شود، ریسک نکول (عدم ایفای تعهدات در تاریخ سررسید) نخواهند داشت. دولت این اوراق را به‌عنوان بدهی‌های خود در نظر می‌گیرد و پرداخت آن‌ها را در اولویت قرار می‌دهد. خزانه‌داری کل کشور نیز پرداخت مبلغ اسمی اسناد خزانه اسلامی را در تاریخ سررسید تعهد می‌کند. این تعهدنامه به امضای وزیر امور اقتصادی و دارایی چگونه اسناد خزانه بخریم؟ رسیده است.

ریسک نقدشوندگی اخزا

به آن جهت که اوراق اخزا قابلیت بالایی در معاملات فرابورس دارند و روزانه حجم زیادی از این اوراق، مورد داد و ستد قرار می‌گیرند، ریسک نقدشوندگی پایینی خواهند داشت. با این حساب سرمایه‌گذاران در هر زمانی که بخواهند قادر به معامله اسناد خود خواهند بود. تنها ریسکی که می‌توان برای این اسناد چگونه اسناد خزانه بخریم؟ در نظر گرفت، ریسک نوسانات قیمتی است؛ چرا که قیمت این اسناد بر اساس میزان عرضه و تقاضا تعیین خواهد شد.

مزایای انتشار اسناد خزانه اسلامی

انتشار اسناد خزانه برای دولت، پیمانکاران، فعالان بازار سرمایه و سرمایه‌گذاران دارای مزایای بسیاری است که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره شده است:

- ایجاد ساز و کار در تسویه بدهی‌های دولت
- تسریع پرداخت بدهی‌ها به پیمانکاران
- تأمین کسری بودجه دولت و کاهش استقراض بین‌المللی
- کشف نرخ سود بدون ریسک مورد انتظار بازار در اقتصاد کشور
- ایجاد بستر لازم برای توسعه ابزارهای مالی بازار
- ابزاری مؤثر برای بانک مرکزی در اجرای سیاست پولی و تنظیم حجم نقدینگی
- ریسک بسیار پایین اوراق برای سرمایه‌گذاران
- قابلیت نقدشوندگی بالا
- معافیت مالیاتی

نحوه خرید اسناد خزانه اسلامی یا اخزا توسط سرمایه‌گذاران

خرید و فروش این اوراق در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران انجام می‌شود. فرآیند خرید این اسناد تشابه زیادی با سایر اوراق بهادار با درآمد ثابت مانند اوراق مشاركت و انواع صكوك دارد. برای خرید اسناد خزانه اسلامی، كافی است به یكی از كارگزاری‌های عضو فرابورس ایران مراجعه و نسبت به تكمیل فرم خرید اوراق بهادار اقدام كرد، سپس به صورت مراجعه حضوری به کارگزاری و یا به صورت ارسال سفارش در سامانه معاملاتی خود نسبت به ثبت سفارش خرید یا فروش اوراق اخزا اقدام کنند.

همچنین در صورتی که متقاضی كد بورسی نداشته ‌باشد، می‌تواند پس از مراجعه به یکی از کارگزاران عضو فرابورس ایران، نسبت به دریافت کد بورسی اقدام نماید و پس از آن خرید اسناد خزانه اسلامی را به صورت حضوری یا آنلاین انجام دهد.

اسناد خزانه اسلامی یا اخزا چیست؟

اسناد خزانه اسلامی یکی از انواع اوراق بهادار در ابزارهای مالی است که توسط دولت‌ها یا نهادهای دولتی صادر می‌شوند و متعهد به پرداخت مبلغ اسمی آن‌ها در چگونه اسناد خزانه بخریم؟ آینده به خریدار این اوراق هستند. این اوراق اصلی‌ترین ابزار بازار پول از نوع اوراق بدهی (Debt Securities) و بدون سود هستند که هدف اصلی آن‌ها تأمین کسری بودجه دولت‌ها است. این اوراق بدون ریسک هستند و باقیمتی کمتر از قیمت اسمی به خریداران یا طلبکاران از دولت واگذار می‌شود. در این مقاله از کالج تی بورس، به توضیح کامل اسناد خزانه اسلامی ، مزیت‌ها و نحوه محاسبه قیمت روز می‌پردازیم.

تاریخچه اسناد خزانه اسلامی – اخزا

نخستین بار توسط دولت بریتانیا در سال ۱۶۹۴ با دستور ویلیام سوم به مبلغ ۲/۱ میلیون پوند برای جنگ با فرانسه توسط بانک انگلستان عرضه شد. این اتفاق باعث شد دولت‌ها این روش را کاری تضمین‌شده و با درصد موفقیت بالا ابتدا برای تأمین مالی جنگ‌ها و بعد سایر پروژه‌ها در نظر بگیرند.

شکل۱- اخزا ۱۰۰.۰۰۰ دلاری در سال ۱۹۶۹

این اوراق از ابتدای انتشار با توجه به هدف انتشار آن‌ها نام‌گذاری مختلفی داشتند. مثل؛ سهام تبدیلی %۴/۱‌۱۰ سال‌‌ ۱۹۹۹ (۱۰¼% Conversion Stock 1999)

انواع اوراق بهادار

تمامی اوراق بهادار را می‌توان به شرح جدول زیر نشان داد:

جدول ۱- انواع اوراق بهادار

اسناد خزانه اسلامی (اخزا) چیست؟

اسناد خزانه اسلامی اوراقی هست که دولت جمهوری اسلامی ایران جهت تصفیه‌ی بدهی خود به طلبکاران حقیقی و حقوقی خود که در طرح‌های دولت محصول یا خدمتی ارائه کرده‌اند باقیمت اسمی و تاریخ سررسید مشخص می‌دهد. اسناد خزانه متداول در سایر کشورها توسط دولت آن کشور و باقیمتی کمتر از قیمت اسمی به خریداران یا طلبکاران به فروش می‌رسد و با این روش تأمین مالی بدهی‌های آن دولت پرداخت می‌شود. اما با توجه به مشکلات فقهی که این روش دارد دولت جمهوری اسلامی ایران بعد از صدور این اوراق، آن‌ها را به فروش نمی‌رساند و با واگذار کردن آن‌ها به پیمانکاران و یا طلبکاران دولت، بدهی خود را پرداخت می‌کند. درصورتی‌که پیمانکاران و کسانی که این اوراق را از دولت دریافت کرده‌اند به وجه نقد نیاز داشته باشند می‌توانند این اوراق را در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران به فروش برسانند.

چرایی انتشار اسناد خزانه اسلامی – اخزا

اسناد خزانه اسلامی اصلی‌ترین ابزار مورداستفاده در بازار پول است که بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران جهت اعمال سیاست‌های پولی خود از آن‌ها استفاده می‌کند و با این روش بدهی‌های دولت به طلبکاران و پیمانکاران غیردولتی پرداخت می‌شود. تأمین کسری بودجه، کنترل نقدینگی (Liquidity) و مدریت بازار نیز سایر اهداف انتشار این اوراق است.

ریسک اسناد خزانه اسلامی

مهم‌ترین نگرانی و سوال پیش روی اشخاصی که این اوراق را دارند، عدم انجام تعهدات دولت در زمان سررسید است و همچنین به فروش نرفتن این اوراق بهادار است. دولت برای رفع نگرانی اول این بدهی را به‌عنوان بدهی ممتاز دولت شناخته و مانند حقوق و مزایای کارمندان خود اولویت اول خود می‌داند و خزانه داری کل کشور موظف به پرداخت مبلغ اسمی اسناد خزانه اسلامی در سررسید آن‌ها است و با توجه به اینکه این تعهد توسط وزیر امور اقتصادی و دارایی به امضا رسیده است، ریسک نکول (عدم انجام تعهد یکی از طرفین معامله) ندارد. با توجه به اینکه اسناد خزانه اسلامی در فرابورس ایران پذیرش‌شده است و اوراق بهادار با درآمد ثابت در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران سهم زیادی از چگونه اسناد خزانه بخریم؟ معاملات روزانه را دارا است (حجم معاملات روزانه بیش از دویست میلیارد تومان) ریسک نقد شوندگی و به فروش نرفتن، اسناد خزانه دولتی را تهدید نمی‌کند و دارندگان اسناد خزانه اسلامی می‌توانند هر زمان اقدام به فروش این اوراق در این بازار کنند.

تفاوت اسناد خزانه اسلامی با سایر اوراق بهادار

مهم‌ترین تفاوت‌های اخزا با سایر اوراق بهادار را می‌توان در جدول زیر شرح داد؛

جدول۲- تفاوت اسناد خزانه اسلامی با سایر اوراق بهادار

احزا هیچ‌گونه پرداخت سود به‌صورت میان‌دوره‌ای نداشته و سود دارندگان این اوراق و سرمایه گذاران از تفاوت قیمت خرید این اوراق و ارزش اسمی آن در سررسید ناشی می‌شود. که این مبلغ اسمی توسط دولت تعیین و پرداخت می‌شود. در زیر نمودارهای قیمتی (تکنیکال) اسناد خزانه دولتی (به‌طور مثال؛ اخزا ۷۲۲) با سایر اوراق بهادار (به‌طور مثال؛ شستا۹۹۲) مقایسه شده است؛

مزیت‌های انتشار اسناد خزانه اسلامی

مزایای انتشار این اوراق را می‌توان به شرح زیر بیان کرد:

• معاف از مالیات
• ایجاد بستر مناسب برای توسعه ابزارهای مالی بازار سرمایه
• تسهیل سیاست‌گذاری پولی و مالی جهت تنظیم و کنترل انتظارات بازار
• پیدا کردن نرخ سود بدون ریسک مورد انتظار بازار
• کاهش استقراض بین‌المللی دولت و تأمین مالی از داخل کشور
• مدیریت بدهی‌ها توسط دولت
• کنترل نقدینگی توسط بانک مرکزی
• دریافت سود بدون ریسک توسط مردم

چگونگی انتشار و فروش اسناد خزانه اسلامی

اسناد خزانه اسلامی از ردیف بودجه اختصاص‌یافته توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی منتشر می‌شود. سپس سازمان‌های دولتی بر اساس بودجه‌ی تخصیص‌یافته و اولویت‌بندی زمانی، لیستی از پیمانکاران طلبکار از دولت به‌واسطه‌ی خدمت ارائه‌شده به آن سازمان دولتی را به بانک عامل معرفی می‌کنند. بانک عامل بعد از احراز هویت و دریافت مدارک لازم لیست پیمانکاران را به فرابورس ایران اعلام خواهد کرد و بعد از طی ۱۰ روز کاری، اطلاعات در سامانه معاملات ثبت می‌شود و بعدازآن پیمانکاران در صورت نیاز به وجه نقد می‌توانند قبل از تاریخ سررسید این اوراق را در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس به فروش برسانند.

محاسبه قیمت روز فروش اسناد خزانه اسلامی

قیمت این اوراق به ۲ فاکتور زیر بستگی دارد:

1. نرخ سود مورد انتظار بازار
2. تعداد روز باقی‌مانده تا سررسید

قیمت روز فروش اسناد خزانه اسلامی با فرمول زیر محاسبه می‌شود؛

به‌طور مثال اگر ۱۵۰ روز تا سررسید باقی‌مانده باشد و نرخ بازده مورد انتظار بازار ۲۲% باشد قیمت این اوراق به شرح زیر خواهد شد: حال اگر ۵۰ روز تا سررسید باقی‌مانده باشد و نرخ بازده مورد انتظار بازار همان ۲۲% باشد قیمت بدین شرح تغییر خواهد کرد: اگر ۵۰ روز تا سررسید باقی‌مانده باشد و نرخ بازده مورد انتظار بازار ۲۴% باشد قیمت به شرح زیر تغییر خواهد کرد: با توجه به محاسبات بالا این نتیجه به دست می‌آید که هر چه به‌روز سررسید این اوراق نزدیک می‌شویم، قیمت روز به قیمت اسمی نزدیک‌تر می‌شود. همچنین هرچقدر نرخ بازده مورد انتظار بازار بیشتر شود قیمت روز اسناد خزانه اسلامی کاهش می‌یابد.

چگونگی تعیین قیمت اسناد خزانه اسلامی در بازار

الف) روش ثبت سفارش:

در این روش قیمت‌های موردتقاضا نشان داده نمی‌شود و خریداران نمی‌توانند قیمتی به‌جز قیمت موردتقاضای خود را ببینند. حجم سفارشات خریداران باید حداقل ٨٠٪؜ حجم کل اوراق باشد و بعد از کشف قیمت حجم معاملات باید حداقل ٨٠٪؜ اوراق عرضه شده باشد.

ب) روش حراج:

در روش حراج، در یک جلسه معاملاتی قیمت با توجه به رقابت خریداران تعین می‌شود. این روش دقیقاً مشابه معاملات سهام در بورس اوراق بهادار است. در تعیین قیمت به این روش حتما باید به تاریخ سررسید و نرخ بازده مورد انتظار بازار توجه کرد و ارزش قیمتی اوراق را با توجه به فرمول قیمت روز فروش اخزا قبل از خرید محاسبه کرد.

محاسبه سود خرید و نگهداری اسناد خزانه اسلامی

نرخ مؤثر بازده تا سررسید (Yield to Maturity=YTM) به‌صورت روزشمار و با فرمول زیر قابل‌محاسبه است: F: قیمت اسمی P: قیمت خرید T: تعداد روزهای سال(۳۶۵) N: تعداد روزهای باقی‌مانده تا سررسید

از طریق سایت فرابورس ایران و این لینک نیز می‌توان بدون انجام محاسبات نرخ مؤثر بازده‌ اوراق را به دست آورد.

شکل۲- صفحه مربوط به محاسبه بازده خرید اوراق فرابورس ایران

کارمزد خرید و فروش اسناد خزانه اسلامی

همانند تمامی اوراقی که در بورس و فرابورس ایران معامله می‌شوند، خرید و فروش اخزا هم دارای کارمزد به شرح زیر است:

جدول۳- جدول کارمزدها

جمع‌بندی

اسناد خزانه اسلامی از دسته اوراق بهادار هست که توسط دولت و باهدف تسویه بدهی‌های دولت به پیمانکاران و افرادی هست که در طرح‌ها و پروژه‌های دولتی خدمت یا محصولی ارائه نموده‌اند. این اوراق سود دوره‌ای نداشته و دارندگان این اوراق تنها از تفاوت قیمت اسمی باقیمت روز منتفع می‌شوند و با توجه به اینکه اخزا به‌عنوان بدهی ممتاز دولت شناخته می‌شود ریسک سرمایه گذاری نداشته و در هر زمان قابلیت نقد شوندگی دارد.

همه چیز درباره اسناد خزانه اسلامی

اوراق خزانه اسلامی در شرایط کنونی اقتصاد کشور به یک ابزار مالی جذاب از نظر بازدهی برای سرمایه گذاران تبدیل شده است. با توجه با بازدهی مناسب این اوراق بسیاری از سرمایه‌گذاران علاقه زیادی برای خرید این اوراق دارند. از آنجایی که بسیاری از افراد آشنایی زیادی با اخزا ندارند تصمیم بر آن است در این مقاله به صورت ساده توضیحاتی را درباره این اوراق به علاقمندان ارائه شود پس اگر تمایل به آشنایی بیشتر با اوراق خزانه اسلامی دارید در ادامه این مقاله با ما همراه باشید.

اوراق بدهی چیست؟

قبل از اینکه به تعربف اخزا بپردازیم بد نیست آشنایی مختصری با اوراق بدهی پیدا کنید.چرا که اوراق خزانه اسلامی به صورت بالقوه نوعی اوراق بدهی محسوب می شوند.به طور خلاصه می توان گفت ماهیت اوراق بدهی این است که منتشر کننده اوراق با انتشار آن بدهی خود را به تعویق می اندازد.منظور ما از منتشر کننده در این مقاله دولت است.اوراق خزانه اسلامی یا اخزا نیز نوعی اوراق بدهی محسوب می شوند.دولت با انتشار اخزا در واقع بدهی خود را طی ساز و کاری برای مدتی به تعویق می اندازد.

اسناد خزانه اسلامی چیست؟

اسناد خزانه اسلامی نوعی از ابزارهای مالی اسلامی است.اخزا یک ابزار مالی مبتنی بر بدهی محسوب مس شود.این اسناد اوراق بهادار با نامی است که دولت آن را به جای بدهی‌های خود بابت طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای با قیمت اسمی و سررسید معین به طلبکاران غیردولتی واگذار می‌کند.

رویه خرید و فروش اسناد خزانه در دنیا به این شکل است که به رقمی کمتر از قیمت اسمی به خریداران فروخته شده و از منابع مالی حاصل از فروش، بدهی‌های دولت پرداخت می‌شود .اما به دلیل مسائل فقهی وارد بر این روش، دولت ایران، این اوراق را صادر و به شکل مستقیم به طلبکاران غیر دولتی واگذار می‌کند. دارنده اوراق درصورت نیاز به وجه نقد، این اوراق را در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران به فروش می‌رساند.یعنی چگونه اسناد خزانه بخریم؟ دوبت به جای بدهی خود به طلبکارانش این اسناد را به آنها می دهد و آنها می توانند اسنادخزانه اسلامی یا اخزا را در بازار به فروش رسانذه و به پول خود برسند.حال سوال اینجاست که ما چگونه می توانیم از طریق خرید اخزا سود بدست بیاوریم.

آیا اسناد خزانه اسلامی معتبر هستند؟

همانطور که گفته شد اسناد خزانه اسلامی یک ابزار مالی برای تسویه بدهی های دولت به طلبکارانش است.در نتیجه وقتی شما اخزا خریداری می کنید طرف حساب شما دولت خواهد بود.همچنین بانک مرکزی ضامن است که اگر دولت به هر دلیلی بدهی خود را پرداخت نکند، بانک مرکزی این بدهی را پرداخت خواهد کرد؛ این موضوع تضمینی برای خریداران چگونه اسناد خزانه بخریم؟ اخزا محسوب می‌شود.

چگونه از طریق خرید اخزا سود می کنیم؟

ساز و کار اسناد خزانه اسلامی به این شکل است که خریدار در زمان انتشار آن را به قیمتی کمتر از قیمت اسمی خریداری می کند.سپس در زمان سررسید اخزا می تواند آن را به قیمت اسمی به فروش برساند و از این طریق سود بدست چگونه اسناد خزانه بخریم؟ بیاورد.پس همانطور که مشخص است این اوراق سود پرداختی دوره ای ندارند،بلکه سودی که شما بدست می آورید ناشی از اختلاف قیمت در زمان خرید و زمان سررسید اوراق است.همچنین سررسید این اوراق کمتر از یکسال است.

چگونه اخزا بخریم؟

اسناد خزانه اسلامی در بازار فرابورس ایران خرید و فروش می شوند.شما هر زمانی که قصد خرید و یا فروش این اوراق را داشته باشید،می توانید از طریق یکی از کارگزارانی که عضو فرابورس هستند این اوراق را به قیمت روز خرید و فروش نمایید.ضمنا نماد این اوراق همراه با عددی بیان می‌شود که نشانگر سررسید آن است. به عنوان نمونه سررسید اسناد “خزانه اسلامی۹۶۱۰۱۰″ در تاریخ ۱۳۹۶/۱۰/۱۰ است.

اوراق خزانه اسلامی (اخزا)، سود بدون ریسک!

اوراق خزانه اسلامی (اخزا)، سود بدون ریسک!

در مقاله‌های قبلی به معرفی انواع اوراق بهادار از جمله سهام، اوراق مشارکت، گواهی‌سپرده سکه و … پرداختیم. دیدیم که اوراق بهادار را می‌توان به سه دسته کلی اوراق مبتنی بر بدهی (مثل اوراق مشارک و اوراق اجاره)، اوراق حقوق صاحبان سهام (سهام، حق تقدم سهام و …) و ابزارهای مشتق (مقل قراردادهای آتی) تقسیم کرد.
یکی از پرکاربردترین و پراستفاده‌ترین اوراق بهادار در کشور ما اوراق خزانه اسلامی یا به طور خلاصه “اخزا” است. سرمایه‌گذاری در اخزا به نسبت سپرده‌های بانکی سود بیشتری داشته (حدود ۲۱ تا ۲۳ درصد) و از بالاترین تضمین‌ها نیز برخودار است. این اوراق در گروه اوراق مبتنی بر بدهی قرار می‌گیرند.

در ادامه این مقاله به دلایل انتشار این اوراق، مزایا و فرصت‌های مناسب سرمایه‌گذاری در اخزا و سایر موارد مهم در این خصوص خواهیم پرداخت.

مفهوم اوراق خزانه اسلامی

در تمامی کشورهای جهان، بسیاری از پروژه‌ها با سازماندهی دولت و توسط پیمانکاران انجام می‌شود. پس طبیعی است که در بازه‌های زمانی مختلف دولت به پیمانکاران بدهی‌هایی داشته باشد. گاها ممکن است که دولت توان پرداخت این بدهی را در کوتاه مدت نداشته و به زمان بیشتری نیاز داشته باشد. در این صورت اوراقی با نام اوراق خزانه منتشر می‌شود تا این بدهی‌ها پرداخت شوند.

در کشور ما این اوراق توسط خزانه‌داری کل وزارت امور اقتصادی و دارایی به صورت با نام و یا بی‌نام، بدون کوپن سود و با سررسید حداکثر سه ساله منتشر شده و در اختیار خریداران قرار می‌گیرد. در واقع با انتشار این اوراق دولت به پیمانکار متعهد می‌شود که بدهی خود را در رسید مشخصی پرداخت کند. پیمانکار نیز می‌تواند این اوراق را با قیمتی کمتر در بازار به فروش برساند و یا تا زمان سررسید صبر کرده و کل بدهی را دریافت کند.

به فرآیندی که پیمانکار اوراق خزانه اسلامی را در بازار (فرابورس ایران) و با مبلغی کمتر به فروش می‌رساند، عرضه اوراق خزانه در بازار ثانویه می‌گویند. در این صورت خریداران (مردم و یا نهادهای دیگر) می‌توانند از اختلاف بین قیمت اسمی (که در سر رسید توسط دولت پرداخت می‌شود) و قیمت خرید اوراق از پیمانکار سود، کسب کنند.

اسناد خزانه اسلامی در ردیف بودجه کشور لحاظ شده و پس از اخذ اطلاعات پیمانکاران توسط بانک عامل، لیست پیمانکاران به شرکت فرابورس ایران اعلام می‌شود. سپس ظرف مدت ۱۰ روز کاری اطلاعات اسناد در سامانه معاملات ثبت شده و پیمانکاران می‌توانند نسبت به عرضه آن از طریق کارگزاری‌های مورد تایید سازمان و در سامانه معاملات اقدام کنند. این اسناد به صورت الکترونیکی منتشر شده و به صورت آنلاین نیز معامله می‌شوند.

سود اوراق خزانه اسلامی

لازم به ذکر است که اوراق خزانه اسلامی معمولا با قیمت اسمی یک میلیون ریال معادل ۱۰۰ هزار تومان منتشر می‌شوند. قیمت اسمی در واقع بهایی است که دارنده اوراق در تاریخ سررسید از بانک مرکزی و توسط بانک عامل دریافت خواهد کرد.

قیمت روز اوراق خزانه به دو عامل فاصله زمانی تا سررسید و بازده مورد انتظار بازار بستگی دارد. نرخ سود این اوراق معمولا بین ۲۱ تا ۲۳ درصد در نظر گرفته می‌شود. لذا با استفاده از فرمول زیر می‌توان قیمت اوراق خزانه اسلامی را به دست آورد.

نکته مهم !

توجه کنید که فرمول بالا به نوعی نشان‌دهنده ارزش ذاتی اوراق خزانه اسلامی است و نه قیمت قطعی خرید و فروش! قیمت خرید و فروش اخزا بر اساس عرضه و تقاضا بر روی سیستم معاملات آنلاین مشخص می‌شود. برای درک بهتر این موضوع فرض کنید که تا زمان سررسید اوراق ۵ ماه باقی مانده باشد و نرخ سود مورد انتظار بازار را نیز ۲۲% در نظر بگیریم. در این صورت مطابق فرمول بالا ارزش اوراق در این تاریخ ۹۲۱,۵۳۰ ریال به ازای هر ورقه خواهد بود. قیمت بازار برای خرید و فروش بسته به عرضه و تقاضا مشخص می‌شود و ممکن است کمی کمتر یا کمی بیشتر از این عدد باشد. البته به طور طبیعی قیمت خرید و فروش معمولا به عدد برآورد شده بسیار نزدیک است.

بنابراین هر چه به سر رسید این اوراق نزدیکتر شویم قیمت آن افزایش یافته و به قیمت اسمی نزدیکتر می‌شود.

اسناد خزانه در دنیا با رقمی کمتر از قیمت چگونه اسناد خزانه بخریم؟ اسمی (قیمت روی اوراق) به خریداران فروخته می‌شود تا دولت‌ها با استفاده از منابع مالی به دست آمده، بدهی‌های خود را پرداخت کنند. اما در کشور ما به دلیل اشکالات فقهی این روش، اوراق خزانه در اختیار خریداران قرار نگرفته و به شکل مستقیم به پیمانکاران و طلبکاران دولت، واگذار می‌گردد. در مرحله بعدی این دارندگان اوراق (پیمانکاران و طلبکاران) هستند که می‌توانند اوراق خود را در بازار فرابورس ایران به فروش رسانده و یا آن را تا زمان سررسید نزد خود نگه دارند.

بالاترین ضمانت و کمترین ریسک

به علت ضمانت‌های موجود برای نقدشوندگی اوراق خزانه، این اسناد معمولا در دنیا از بالاترین تضامین برخوردار هستند. برای مثال در آمریکا درجه اعتباری اوراق خزانه AAA (بیشترین اعتبار) می‌باشد. این درجه اعتباری زمانی استفاده می‌شود که اوراق کمترین ریسک ممکن را داشته باشند. در واقع دولت‌ها متعهد هستند که پرداخت قیمت اسمی اوراق خزانه را در اولویت‌های اصلی خود قرار دهند. در کشور ما نیز خزانه‌داری کل کشور متعهد است که مبلغ اسمی روی اوراق را در سررسید تعیین شده به دارندگان اوراق پرداخت نماید.

مزایای سرمایه‌گذاری در اخزا

انتشار اوراق اخزا در ایران از مزایای بسیاری هم برای دولت، هم برای پیمانکاران و هم برای مردم و سرمایه‌گذاران برخوردار است. از جمله این مزایا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :

• دارای سود بدون ریسک برای سرمایه‌گذاران
• جذابیت سرمایه‌گذاری به دلیل سود بیشتر نسبت به سپرده‌های بانکی
• قابلیت معامله و نقدشوندگی بالا
• دارای کمترین ریسک و هم ردیف با حقوق کارکنان دولتی
• تأمین کسری بودجه دولت
• معافیت مالیاتی برای معاملات اوراق
• ضمانت پرداخت مبلغ اسمی در سررسید توسط خزانه‌داری کل کشور و بانک مرکزی
• اصلی‌ترین ابزار بانک مرکزی جهت انجام سیاست‌های پولی
• کشف نرخ سود بدون ریسک در اقتصاد کشور
• کمک به حفظ استقلال اقتصادی و کاهش استقراض بین‌المللی

فعالان بازار سرمایه در زمان‌هایی که قصد دارند سرمایه خود را نسبت به نوسانات بازار ایمن کنند؛ معمولا سرمایه‌گذاری در اخزا را انتخاب می‌کنند. همان‌طور که گفته شد دولت موظف است مبلغ اسمی این اوراق را در سررسید مشخص شده به دارندگان اوراق پرداخت کنند. اگر کسی قصد داشته باشد که اوراق اخزا را پیش از موعد سررسید به فروش برساند می‌تواند در بازار فرابورس نسبت به نقد کردن اوراق خود اقدام کرده و بهای روز اوراق را دریافت نماید.

تفاوت سود اخزا و سایر اوراق بهادار

اوراق خزانه معمولا در سررسیدهای کمتر از یک سال و به صورت ۴، ۱۳، ۲۶ و ۵۲ هفته‌ای منتشر می‌شوند. کسب سود از سرمایه‌گذاری در این اوراق در واقع از اختلاف بین قیمت خرید و قیمت فروش رقم می‌خورد. به این صورت که مطابق فرمول گفته شده ارزش حدودی اوراق در زمان خرید و زمان فروش مشخص شده و سرمایه‌گذار از اختلاف بین این دو سود کسب می‌کند. البته تکرار این نکته که فرمول بالا تنها ارزش ذاتی اوراق را مشخص می‌کند الزامی است. قیمت خرید یا فروش اخزا توسط مکانیزم عرضه و تقاضا و در سامانه معاملات آنلاین مشخص خواهد شد.

در سایر اوراق بهادار مانند اوراق مشارکت و اوراق اجاره سررسید اوراق معمولا یک سال و یا بیشتر بوده و سود به صورت نقدی به دارندگان اوراق پرداخت می‌گردد.

سررسید و نحوه دریافت مبلغ اسمی

در پایان مهلت سررسید اوراق، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی وجه مورد نیاز برای تسویه مبالغ را از طریق خزانه‌داری کل کشور به بانک عامل منتقل می‌نماید. پس از آن شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه بر اساس اطلاعات آخرین دارندگان اوراق اخزا مبالغ اسمی را از طریق بانک عامل به حساب آن‌ها واریز خواهد کرد.

نحوه خرید و فروش اوراق خزانه اسلامی

برای خرید و فروش و سرمایه‌گذاری بدون ریسک در اخزا ابتدا نیاز است تا سرمایه‌گذار از طریق یک کارگزار معتبر بورس اقدام به دریافت کد بورسی نماید. پس از دریافت کد بورسی کارگزار نام کاربری و رمز عبور را در اختیار شما قرار می‌دهد تا با استفاده از آن به پنل معاملات آنلاین دسترسی داشته باشید.

نماد اوراق خزانه اسلامی در بورس “اخزا” است. همچنین این اوراق به “سخا” نیز معروف هستند. نماد اخزا معمولا در بازار بورس اوراق بهادار به همراه یک عدد نشان داده می‌شود که بیانگر تاریخ سررسید آن است. برای مثال “اخزا ۶۱۲ – ۹۸۱۱۱۴” نشان می‌دهد که تاریخ سررسید این اوراق ۱۴ بهمن سال ۱۳۹۸ می‌باشد.

همچنین شما می‌توانید لیست اوراق خزانه اسلامی را در قسمت دیده‌بان بازار سایت فرابورس ایران (اوراق با درآمد ثابت) و یا قسمت دیده‌بان سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران مشاهده کنید.

دیده‌بان بازار سایت فرابورس ایران (اوراق با درآمد ثابت)

فرمول محاسبه بازدهی اخزا

همان‌طور که گفته شد بازدهی اخزا با توجه به قیمت خرید و فروش مشخص می‌شود. البته سرمایه‌گذاران می‌توانند با توجه به قیمت خرید و تعداد روزهای باقیمانده تا سررسید این بازدهی را با استفاده از فرمول زیر نیز محاسبه کنند :

چکیده مطلب:

سرمایه‌گذاری بر روی اسناد خزانه به عنوان یک سرمایه‌گذاری مطمئن و بدون ریسک در میان فعالان بازار سرمایه امری رایج است. اوراق خزانه با توجه به سود بیشتری که نسبت به سپرده‌های بانکی دارند، می‌توانند به عنوان بخشی از دارایی سرمایه‌گذار، ریسک سبد دارایی را کاهش دهند. به دلیل وجود بازارگردان‌های متعدد و همچنین تعهد دولت مبنی بر تسویه بدهی، این اسناد ریسک نقدشوندگی و ریسک نکول نخواهند داشت. لذا هز زمان که سرمایه‌گذار نیاز داشته باشد می‌تواند نسبت به نقد کردن سرمایه خود اقدام کند.