تجارت در مقابل قمار

فاطمه سلطانی، مدیرسامانه کشف تقلب داتین

قمار بازی چیست ؟

اصولا در قمار طرفین در وقوع حادثه نقش دارند مثل « شرکت » در بازی فوتبال ؛ ولی در « شرط بندی یا گروبندی » طرفین شرط بندی بدون دخالت صرفا نتیجه خاصی را پیش بینی می کنند، مثل پیش بینی نتیجه بازی دو تیم باشگاهی در لیگ برتر .

« بخت آزمایی » ایجابی است خطاب به «عموم» که شرکت کنندگان با خرید بلیط ،در صورت برنده شدن به قید قرعه ،حقی را به دست می آورند و اصولا مهارت شرکت کننده درآن نقشی ندارد و بیشتر بخت و اقبال در آن موثر است . بخاطر همین بخت آزمایی از مصادیق قمار به حساب آمده از لحاظ حقوقی باطل است مگر در موارد خاص مثل امورخیریه.

«اهدای جایزه به قید قرعه» ،قمار یا گروبندی نیست؛ زیرا جایزه جنبه فرعی دارد در حالیکه قمار و گروبندی معامله ای است معوض که هدف اصلی آن برد و باخت است ،نه بخشش.

عنصر قانونی و معنوی و مادی جرم قمار بازی

مطابق ماده 705 قانون مجازات اسلامی «قمار بازی با هر وسیله ای ممنون بوده و جرم محسوب می شود …» در واقع برای ارتکاب جرم قمار وسیله ای خاصی شرط نیست و کسانی که به صورت عمدی و با قصد عمل مجرمانه برای تحصیل یا بردن مال یا وجوه طرف مقابل مرتکب این جرم می شوند به مجازات حبس از شش ماه تا دوسال و یا به شلاق تعزیری تا 74 ضربه در صورت غیر علنی بودن ؛ و به هر دو مجازات یعنی شلاق توام با حبس در صورت علنی بودن ،محکوم خواهند شد.

تجاهر به قمار بازی

منظور از علنی بودن یا تجاهر به قمار آن است که عمل در مرئی و منظر عمومی باشد به نحوی که دیگران متوجه آن شده نظرشان نسبت به آن جلب شود. صرف وانمود کردن به بازی قمار کفایت نمی‌کند بلکه مرتکبین باید واقعاً در حال بازی قمار باشند تا مشمول مقرارت این ماده شوند.

مجازات خریدار و فروشنده آلات قمار و دایر کننده قمار خانه

مطابق ماده 706 و 707 و 708 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) خرید و فروش آلات قمار و دایر کردن قمارخانه ممنوع است و برای مرتکبین هر یک از موارد مزبور مجازات به شرح ذیل مجازات تعیین شده است :

• خریدار آلات و وسایل قمار و همچنین کسی که آن را حمل یا نگهداری کند: (به یک تا سه ماه زندان یا پانصد هزار تا یک میلیون و پانصد هزار ریال جزای نقدی محکوم می شود (
• سازنده یا فروشنده آلات و وسایل قمار یا کسی که آن را وارد نماید یا در اختیار دیگری قرار دهد:به یک سال حبس و یک میلیون و پانصد هزار ریال جزای نقدی تا شش میلیون ریال جزای نقدی محکوم می شود.)

• دایر کننده قمار خانه یا دعوت کننده به آن :(به شش ماه تا دوسال و یا سه میلیون ریال تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی محکوم می شود .)
• مجازات خدمه قمارخانه :اشخاصی که در قمارخانه به نحوی از انحاء‌ به دایرکننده این قبیل اماکن کمک نمایند معاون محسوب می‌شوند و مجازات مباشر در جرم را دارند ولی دادگاه می‌تواند نظر به اوضاع و احوال و میزان‌تاثیر عمل معاون مجازات را تخفیف دهد.

استفتائات مربوط به قمار

حضرت آیت الله مکارم شیرازی

س:«مسابقه‌ای حضوری با عنوان “مسابقه بزرگ برنده‌باش” از طریق شبکه سه سیمای جمهوری اسلامی ایران در حال اجرا و پخش است که به شرکت‌کنندگان در این مسابقه به ازای پاسخ صحیح به هر سوال، مبلغ قابل توجهی به صورت پلکانی (تا سقف ۱۰۰ میلیون تومان) اعطا می‌کند که با کمک مجری برنامه و فرصت‌هایی که در اختیار هر شرکت‌کننده قرار می‌گیرد، مبلغ جایزه غالباً از ۵ میلیون تومان کمتر نیست.

شرط حضور در این برنامه خرید سوال و پاسخ درست به آن‌ها از طریق اپلیکیشن مخصوص است و در صورت درست بودن جواب‌ها، در یک رقابت فشرده، ۴ نفر به مسابقه حضوری دعوت خواهند شد.

آیا برگزاری این نوع مسابقات جایز است؟

آیا شرکت در این نوع مسابقات جایز است؟

آیا شرکت کننده، مالک شرعی جایزه خواهد شد؟

این کار قمار است و کسانی که شرکت می‌کنند مالک آن جوایز نمی‌باشند.

حضرت آیت الله علی خامنه ای

س: بعضى از سايت‌هاى خارجى بازی‌هاى اينترنتى دارند که بايد ابتدا مقداری پول داد تا وارد بازی شد اگر ببريم اصل پولمان و جايزه به ما تعلق مى‌گيرد و اگر ببازيم پول خود را از دست مى‌دهيم. بازى کردن و پول دادن به اين سايت‌ها چگونه است؟

س) تماشاى پاسور بازي ديگران چه حكمى دارد؟

ج) اگر مستلزم مفسده و يا تأييد عملى آن محسوب شود، جايز نيست.

س: من فروشنده انواع صنايع دستى هستم تخته شطرنجى را خريد و فروش مى‌کنم که تماماً خاتم‌کارى شده و در وهله اول جنبه تزئينى دارد و چنانچه کسی هم بخواهد مى‌تواند به راحتی با آن بازی کند. داخل اين شطرنج طوری است که اگر کسى مهره‌ها و يک جفت تاس تهيه کند (من اين دو قلم را نمى‌فروشم) مى‌تواند با آن تخته نرد بازی کند. لطفاً به من بگوييد با توجه به اين که اصل اين کالا تخته شطرنج است و من هم آن را با همين نام و با مهره‌هاى شطرنج به فروش مى‌رسانم و در عرف نيز با همين نام و با هدف شطرنج بازى تهيه و مورد استفاده قرار مى‌گيرد. حال از نظر شرعي خريد و فروش اين تخته شطرنج براى من چه حکمى دارد؟

ج) اگر مکلّف تشخيص دهد که در حال حاضر شطرنج عرفاً از آلات قمار محسوب نمى‌شود، خريد و فروش آن مانع ندارد و همچنين آلاتی که استفاده از آنها مشترک بين حلال و حرام است اگر به قصد حلال خريد و فروش شود، مانعى ندارد.

س: اخيراً ورزش بيليارد در سطح وسيعي رايج شده است نظر حضرتعالی درباره آن چيست؟

ج. اگر با برد و باخت و يا موجب ترتب مفاسد اخلاقى يا اجتماعى و يا مستلزم همراه بودن با محرّمى از محرّمات الهى باشد، جايز نيست.

تجارت در مقابل قمار

متاجر:جمع متجر،مصدربروزن مفعل،خودکسب کردن یابدست آوردن یابه متعلقات تجارت اطلاق می شودوازانواع تجارت صحبت می کند.

2- تجارت کالاهایی که مکروه است.

3- تجارت کالاهایی که مباح است.

تجارت چیزهای حرام:

الف –انواع شراب(خمر=شراب انگور،نبیذ= شراب خرما،بتع= شراب عسل،مرز= شراب گندم یاذرت،جعه= شراب جو،نقیع= شراب کشمش،فقاع= شراب جو،فضیخ= شراب خرمای نرسیده)

*ویژگی شراب:سکرآورونشعه کننده باشد.(انسان راازحالت عاد ی خارج سازد)

شرایط حکم به حرمت مایعات:

1-هیچ فایده حلالی برای آن وجودنداشته باشد.2-اگرمنفعت حلالی داردبه همان منظورمعامله شود.

ب-مردار،یامیته:اعضائیکه درآنهاروح بوده است مانندگوشت گوسفند نه پوست آن. ج-خون، د-سرگین وبول حیوانات، ه-سگ(کلب)وخوک(خنزیر)

*استثنائات سگ:(سگ گله،نگهبان خانه یامزرعه،شکاری ،تعلیمی)

2-ابزارلهولعب:که درفقه منحصرابه ابزارموسیقی اطلاق می شود.

3-بت وصلیب:بتی که برای پرستش بکارمی رود.

5-فروختن اسلحه به دشمنان دین(مطلق کمک کردن به دشمنان دین حرام است)

*استثناء:اگراسلحه به دشمن فروخته شودکه ازمحل فروش آن برای آمادگی بیشتردرنبردبادشمن استفاده شوداشکال ندارد.

6-اجاره دادن حیوان یامکان به منظوراستفاده حرام.

7-فروختن انگوروخرمابه نیت درست کردن شراب.

8-ساختن صورمجسم.ساختن مجسمه دارای روح(یک جسم سه بعدی)

9- غنا:کشیدن صدادرگلوبگونه ای که همراه باچرخاندن صدادرگلوباشدوطرب انگیز.

10- کمک به ظالمین وحکام جوروستم:درجهت گسترش ظلم.

11- نوحه سرایی درخصوص میتی که اورابزرگ کنند.مدح به باطل.

12-هجویک مومن:شمارش صفات یک مومن به منظورخواروسبک کردن او.

14- حفظ کتب ظاله:استثنائات:

الف- نگهداری به منظورردکردویانقض کردن وپاسخ دادن به آن.ب- استدلال کردن کتاب برای اثبات یک حق یانقض باطل ونگهداری توسط کسی که اهل فن است. ج- ازباب تقیه.

15- تعلیم وتعلم سحر.

16- آموختن کهانت:کهانت عبارتست ازکاری که موجب فرمان برداری پریان نسبت به دستورات کاهن می شود.(علامه طباطبایی درزمانی که یک مسئله علمی نمی دانسته روح ابوعلی سینارااحضارمی کرده است)

17- قیافه شناسی: عبارتست ازبکاربردن نشانه هایی که مبنای الحاق نسبی واقع شود. عملی که موجب اثبات نسب کسی به کس دیگرشود.

18- آموختن ویاددادن شعبده.

20- غش وخیانت آشکار.

21- تدلیس کردن توسط زن آرایشگر.

22- زینت کردن زن ومردباچیزی که برهردوحرام است.

23- اجرت گرفتن برای کارهایی که شرعاواجب می باشدحرام است(غسل دادن مردگان،کفن کردن،حمل کردن مردگان ،نمازخواندن برمیت،ردیف 24کتاب)

پاداش گرفتن برای هرکارعبثی.

24- رشوه گرفتن قاضی.

25- اجرت گرفتن برای امرزناولواط.

26- اجرت گرفتن برای اقامه نماز.

27- اجرت گرفتن برای قضاوت بین مردم.

28- اجرت گرفتن برای یاددادن احکام وتکالیف واجب دینی.

چیزهایی که تجارت باآنهامکروه است:

1- صرافی 2- کفن فروشی 3- فروختن بنده 4- احتکارارزاق عمومی 5- ذبح حیوانات 6- نساجی 7- حجامت کردن 8- جهانیدن حیوان نربرماده.9- کسب باپول بچه نابالغ10- کاسبی بامال کسی که پرهیزازحرام وحلال ندارد.

تجارت های حرام درکتاب شرایع الاسلام:

1-چیزهایی که عین آنها نجسند:مردار،سگ و.

2- چیزهایی که عین آنها نجس نیستنداماهدف ومقصودازکاربرد آنهاباطل است:ساختن بت و.

3-چیزهایی که نه نجسندونه هدف کاربردی آنها باطل است،چیزهایی که تجارت آنهاهیچ انتفاعی ندارندمثلاخریدوفروش حیوانات مسخ شده مثل میمون.

4- چیزهایی که عمل آنهابذات حرام است:موسیقی ،غنا.

تجارت های مکروه درکتاب شرایع الاسلام:

1-مکروه بودنش به دلیل آن است که غالباممکن است منجربه حرام شود،صرافی.

2- مکروه بودنش به دلیل پست بودن همان کاراست،ذبح حیوانات،حجامت،غسالی.

3- مکروه بودنش به دلیل داشتن شبهه مکروه است :کاسبی بامال کودک.

تجارت های مباح:غیرازمواردحرام ومکروه بقیه اکثراجزوموارد مباح می باشند.

متجر=آلات وادوات:سکه ،ادوات موسیقی(حرام،مکروه،مباح)

متجر=نوع عمل تجاری:(واجب،مستحب،مکروه،حرام،مباح)

*تجارت واجب دردوموردمحقق می شود:

1-بدست آوردن خرجی ونفقه افرادواجب النفقه.

2-هرتجارتی که برای پایداری نظام جامعه لازم است که این موردواجب کفایی است.مثلا:کشورنفت

خیزی مانندایران فروش نفت برایش واجب کفایی است.

تجارت مستحب:تجارتی است که باعث بوجودآمدن یک فایده غیرازموردوجوب می شود.مثلابرای بالابردن سطح رفاه خانواده.

تجارت مباح:موردی است که فقط به مال اضافه می شودونه منفعتی نه ضرری.

تجارت حرام ومکروه قبلابیان شده است.

فصل دوم بیع:

*فرق تجارت وبیع :هربیعی تجارت است اماهرتجارتی بیع نیست،تجارت اعم ازبیع است،یعنی تجارت عمومیت داردبه بیع(بیع اخص ازتجارت است)

عقدبیع:لفضی است که دلالت می کندبرمنتقل شدن ملکی ازمالکی بسوی دیگری بعوض معلوم،هرچیزی که درفقه ایجاب وقبول داشته باشدعقداست،لذابیع هم عقداست.

2-بیع غیرعقدی: بیعی است که ایجاب وقبول آن غیرلفظی است،وبادادوستدصورت می گیرد.

وقتی بیع لفظی است مالکیت هم منتقل می شود،امادرمعاطات خیرفقط تصرف صورت می گیرد.

شرایط صیغه بیع:

1-لازم است ایجاب وقبول بالفظ ماضی باشد،فروختم وخریدم،چنانچه فردقدرت تکلم نداشته باشدبااشاره قبول کند.

2-تقدم ایجاب برقبول شرط نیست.

شرایط طرفین عقد:

1-دارای کمال باشند.(محجور،نابالغ نباشد،بالغ ورشیدوعاقل باشد)

2-مکره نباشد،دارای اختیارباشد،اگربعدازاجبارهم اذن بدهدنافذاست.

3-قاصدباشد،قصدداشته باشد،چنانچه بعدا رضایت بدهدتاثیری ندارد.

فرق مکره باکسی که قاصدنیست:مکره قصدفروش داردامابااجبار.

شرایط نفوذعقدبیع:

1-طرفین مالک عوض باشند.

2-ازطرف مالک اجازه داشته باشند.

بیع فضولی:بیعی است که بدون اجازه ورضایت مالک صورت می گیرد.دربیع فضولی، زمان وقع عقدملاک بیع است نه زمان اجازه مالک.

سکوت دربیع فضولی دلیل برصحت معامله نیست،پس اگرهنگام بیع فضولی مالک سکوت کنداین سکوت برای رضایت کافی نیست والزاما باید باالفاظ (اجازه دادم و. . . )رضایت خودرااعلام کند.

احکام بیع فضولی :

1- اگرمالک عقدرااجازه نکند،مبیع رامی تواند پس بگیرد.

2-درصورتیکه مشتری درمبیع تصرفاتی کرده باشدکه مستلزم اجرت باشد، مالک می توانداجرت آن رااز ماشتری بگیرد.

مثال:فردی خانه ای راکه درمالکیت دیگری است،به صورت فضولی می فروشد،مالک مطلع می شودعلاوه براینکه خانه راپس می گیرداجاره بهائ این مدت راهم می تواندبگیرد.

3-چنانچه مبیع دارای منافعی شده باشد،آن منافع به مالک تعلق می گیرد.مثلا:گوسفندی درهمین مدت باردارشود.

4-مشتری نیزمی تواندبرای دریافت ثمن به بایع فضولی مراجعه کند،خواه ازفضولی بودن آگاه باشدویانباشد.

اگرثمن معامله موجودباشد،چه مشتری عالم باشدوچه جاهل ،بایدبایع پرداخت نماید.

5-اگرثمن معامله تلف شده باشددوحالت وجوددارد:

الف-مشتری ازبیع فضولی آگاه بوده است.

ب-مشتری نسبت به بیع فضولی جاهل بوده است.

اگرمشتری عالم بوده حق رجوع به بایع فضولی راندارد،چون باعلم به این عمل وطمع این معامله راانجام داده است.ولی اگرجاهل بودحق رجوع دارد.

6-مشتری برای دریافت کلیه خساراتی که به مالک پرداخته است حق مراجعه به بایع فضولی رادارد.

بیع مال خودبه همراه مال غیر:

*اگربایع همراه مال خود،مال متعلق به دیگری راهم بفروش برساندومالک اصلی آن رااجازه ندهد،بیع نسبت به مبیع خودفروشنده صحیح است ونسبت به مبیع مالک دیگر صحیح نیست.

*اگرمالک اجازه بیع راندهدومشتری ازابتدانسبت به این امرکه بیع فضولی است جاهل باشد،حق خیار

*اگرمشتری ازحق خیارخوداستفاده نکرده وراضی به این معامله شد،بیع نسبت به مقداری که متعلق به بایع است دربرابرحصه ای ازثمن که دربرابرآن قرارمی گیرد،نافذاست وبرای تعیین حصه مزبور،ابتداهردومال باهم وبعدازآن به تنهایی قیمت گذاری می شوند.

فروش مال قابل تملک همراه مال غیر قابل تملک.

درموردیکه مال قبل تملک (به لحاظ شرعی)وغیرقابل تملک مانندگوسفندوخوک راهمراه هم بفروشند،نیزقیمت هردومحاسبه می شودومعامله نسبت به ثمن مال قابل تملک صحیح می باشد.

اولیاء عقد:

همانطورکه عقد مالک صحیح است درموردجانشینان اوعقدصحیح است.

قائم مقام طرفین عقد(حاکم شرع،وکیل،وصی،ولی قهری،امین ،قیم)

تقاص:تقاص کننده درفقه کسی است که مالی دردست دیگری داردولی بدهکارآن راانکار می کندیاازپرداخت آن خوداری می کنددرنتیجه طلبکارمی تواندبه زورکالایی رامشابه کالای خودش ازاموال بدهکاریامعادل قیمت آن رابردارد.

به عهده گرفتن وظیفه دوطرف عقد:

همه اشخاصی که به عنوان اولیاءعقدنام بردیم می توانندبجای هردوطرف عقدقرارگیرندبه این نحوکه مال مولی علیه راازطرف اوبه خودش ویابالعکس مال خودش رابه کسی که براوولایت داردبفروشد،به استثناءوکیل،البته اگروکیل ازموکل خوداجازه بگیردمی تواندنقش هردوطرف عقدراداشته باشد.

شرایط عوضین عقد:

1-مبیع بایدقابل تملک باشد.مثلا:فروش انسان،فروش زوایدبدن آدمی،بیع مباحات قبل ازحیازت صحیح نیست،یازمینی که غنیمت جنگی باشد.

2-مبیع بایدقابل تسلیم باشد.مثال:پرنده درحال پروازرانمی توان فروخت.

3-مبیع بایدطلق (آزاد)باشد.بنابراین مال وقفی رانمی توان فروخت،استثنائادروقف خاص اگر بین موقوف علیم هانزاع دربگیردوبیم تلف شدن مال وقفی باشد،نظرمشهورفقها جوازبیع آن مال وقفی می باشد.

4- ازمقداروجنس وخصوصیات ثمن آگاهی حاصل شود،بنابراین بیعی که اختیارتعیین ثمن آن به یکی ازطرفین قراردادیاشخص ثالثی داده شده باشدونیزبیع مال دربرابر ثمن مجهول حتی اگرمشاهده شده

مثال:خودروی خریدوفروش شده وراجع به قیمتش به خریداربگوئیم به هرقیمتی که خودت بگویی،یامقداری پول روی میزی قابل مشاهده باشدوبگوئیم به همان مقدارپول فروختم.

ضمان مقبوض به عقدفاسد:

اگرمشتری مبیع رادرمقابل ثمن مجهول قبض نمایدضامن آن می باشدزیراهرعقدی که صحیحش ضمان آوراست،فاسدآن هم ضمان آوراست.مثال:اگرفروشنده ماشینی رابه ثمن مجهول بفروشداین عقدازابتداصحیح نیست وخریداردرمقابل آن مسئول است،حال اگرفروشنده آگاهی پیداکندکه معامله اوصحیح نیست وخواستارفسخ معامله بشودوماشین هم نزدخریدارتلف شده باشددراین صورت مشتری ضامن است چون معامله ازابتداصحیح نبوده است،درصورت قادرنبودن تحویل ماشین مکلف به پرداخت ثمن آن به فروشنده می باشد.

کیفیت مشاهده کردن مبیع :

مشاهده ازتوصیف کفایت می کند(یعنی اگرخریدارجنس رادیده بوددوباره نیازی به توضیح مشخصات آن نیست)

حتی اگرموردمعامله درزمان قراردادحاضرنباشد،حال اگرپس ازانجام معامله مجددا مبیع مشاهده گرددومشخص شودکه دارای کیفیات موردنظرنبوده است،زیاندیده حق فسخ معامله راخواهدداشت،اگرپس ازوقوع معامله طرفین عقددرتغییریاعدم تغییرمبیع اختلاف حاصل کنند،قول مشتری باسوگندپذیرفته می شود.

1-آموختن مسائل شرعی وقانونی بیع.

2-برخوردیکسان واسلامی باهمه مشتریان وفرق نگذاشتن بین آنها.

3-اقاله نادم یعنی قبول کردن یاپذیرفتن فسخ معامله اگریکی ازطرفین پشیمان شده باشد.

4-مکروه است که فروشنده کالای خودراتزئین کندباهدف جلب مشتر ی ناآگاه.

5-مستحب است فروشنده درصورتی که کالایش عیبی داردعیب کالای خودرااعلام نماید.

6-مکروه است خریداروفروشنده درهنگام بیع قسم بخوردند.

7-اگرکارکسی خریدوفروش چیزهایی است که مربوط به اطاعت خداوندمی شودخیلی سخت نگیرد.آسان گرفتن درخریدوفروش وسایل عبادی.

8-مستحب است مشتری سه بارتکبیربگویدوبعدشهادتین راجاری کند.

9-درگرفتن کالابایع سعی کندکه ازمشتری کمترپول بگیرد،تخفیف بدهدونیزکالای بیشتروبهتری وبدهدونیزدرصورت امکان مشتری بابیع خیلی چانه زنی نکند.

10-طرفین معامله بیهوده ازکالای خودتعریف نکندوازکالای طرف مقابل بدگویی نکند.

11-مستحب است ازمشتری های مومن سودگرفته نشودمگراینکه به اندازه خرج خودوخانواده اش.

12-مستحب است بایع ازکسی که وعده تخفیف به اوداده است سودنگیرد.

13-مکروه است که زودترازهمه فروشنده واردبازارشودودیرترازدیگران ازبازاربیرون بیاید.

14-باآدمهای پست معامله نکن،باآدمهایی که درمال آنهابرکتی نیست وآدمهایی که نقص عضودارندمعامله مکروه است همچنین معامله باکردها وکافران اهل کتاب وکسانیکه مال آنهاشبهه دارد(رباخواراست)

15-مکروه است کسی که وزن کردن رابلدنیست این کارراانجام دهدزیراممکن است منجربه کم فروشی و می گردد.

16-مکروه است که مشتری هنگام فریادزدن دلال بر قیمت کالابیفزایدبلکه صبرکندتاساکت شودبعدقیمت رااعلام نماید.

سامانه‌های بانکی به جنگ قمار می‌روند

مهرک محمودی سردبیر

زمان مطالعه : 11 دقیقه

برای بوکمارک این نوشته وارد شوید

افزایش تبلیغ در مورد سایت‌های شرط‌بندی از طریق شبکه‌های اجتماعی موجب شد تا شبکه بانکی نیز به تبع آن فعالیت‌های خود برای کشف تقلب و تخلف در تراکنش‌های بانکی را بیش از پیش در دستور کاری خود قرار دهد. دبیر شورای عالی فضای مجازی خبر از شناسایی ۴۰۰ هزار نفر قمار باز آنلاین در کشور می‌دهد و معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی اعلام می‌کند که پرونده ۷۰ هزار قمار باز به قوه قضائیه ارسال شده است. اگر در گذشته شناسایی تراکنش‌های ناشی از قمار در زیرمجموعه سامانه‌ها و قوانین مربوط به مبارزه با پولشویی قرار می‌گرفت، حال شبکه بانکی با توجه به افزایش تراکنش‌های قمار و شرط‌بندی به صورت مجزا تراکنش‌های مربوط به هر کدام را رصد و شناسایی می‌کند، تلاش می‌کند تا جلوی افزایش قمار از طریق شبکه بانکی را بگیرد . شرکت خدمات انفورماتیک به عنوان بازوی اجرایی بانک مرکزی و از سوی رگولاتور پولی و مالی کشور اقدام به پیاده‌سازی سامانه‌های کشف تقلب و تخلف روی سامانه‌های حاکمیتی می‌کند و هر روز این سامانه‌ها را ارتقا می‌دهد و از سوی دیگر نیز شرکت‌های ارائه دهنده خدمات نرم‌افزاری به شبکه بانکی کشور مانند داتین و توسن نیز سعی می‌کنند برای مشتریان خود در شبکه بانکی هر روز راهکاری جدید برای یافتن تراکنش‌های ناشی از تخلف و تقلب ارائه دهند.

به گزارش پیوست، بانک مرکزی از سال ۹۵ پیاده‌سازی و اجرای سامانه‌های کشف تقلب را در دستور کاری خود قرار داد و از همان زمان شرکت خدمات انفورماتیک را ملزم کرد تا با ایجاد سامانه «ایمن» یا استخراج یکپارچه مبادلات نامتعارف روی تمامی سامانه‌های حاکمیتی اقدام به شناسایی کامل تراکنش‌های مشکوک کند.

هر چند در مرحله اولیه این سامانه به صورت برخط روی سامانه‌های ساتنا و پایا پیاده‌سازی شد؛ اما پس از آن به تدریج روی سایر سامانه‌های حاکمیتی دیگر نظیر شتاب، شاپرک، پیچک پیاده شده و در آینده‌ای نزدیک روی سامانه پل است.

الهام رضایی، رئیس گروه سامانه‌های کشف تقلب شرکت خدمات انفورماتیک در خصوص این سامانه ایمن به پیوست می‌گوید که سامانه ایمن بر اساس قوانین ساده، مبتنی بر پروفایل و بررسی شبکه مالی مشتریان، اقدام به شناسایی موارد مشکوک به تقلب و تخلف می‌کند و موارد شناسایی شده را پس از محاسبه امتیاز مشکوک بودن مشخص و در صورتیکه امتیاز اعلام شده از حد آستانه بگذرد آن را رد می‌کند.

الهام رضایی، رئیس گروه سامانه‌های کشف تقلب شرکت خدمات انفورماتیک

او تاکید می‌کند که در حال حاضر امکان رد تراکنش برای قوانینی که مجوز آن از سوی بانک مرکزی صادر شده باشد، وجود دارد و بقیه موارد فقط به صورت مشکوک در ماژول مدیریت مورد سامانه، برای بررسی‌های بیشتر توسط خبره بانکی، ثبت می‌شود و پس از تعیین تکلیف آن در لیست سفید یا سیاه قرار خواهد گرفت. علاوه بر آن قوانینی که به صورت کنترلی و نظارتی از سمت بانک مرکزی اعلام می‌شود نیز در این سامانه تزریق می‌شود.

طبق گفته او سعی شده قوانین مربوط به کشف تقلب و پولشویی بر اساس فاکتورها و شاخص‌های مبلغی، تعدادی، زمانی و جغرافیایی روی این سامانه تجارت در مقابل قمار اجرا و پیاده سازی شود از همین رو سامانه ایمن امکان شناسایی برخط تراکنش‌های متقالبانه را داراست.

او در خصوص سامانه ایمن شاپرک به پیوست می‌گوید: «بستری فراهم شده تا انواع قوانینی شناسایی تقلب و تخلف را در این سامانه تزریق کنیم و از طریق هسته شناسایی تقلب سامانه، موارد مشکوک شناسایی شود، این اقدام در مورد شتاب نیز صورت گرفته است. در حال حاضر یکسری قوانین پیاده‌سازی شده و این مرحله در فاز استاتیک قرار دارد و فاز نهایی آن نیز که در سال آینده بهره‌برداری می‌شود.» به گفته او ایمن شتاب به صورت آنلاین و از طریق قوانین هوشمند و مبتنی بر هوش مصنوعی و قوانین یادگیری ماشین و قوانین مبتنی بر پروفایل به شناسایی و جلوگیری از انجام تراکنش‌های مشکوک به تقلب در حوزه شتاب خواهد پرداخت.

او با اشاره به موضوع قمار در حوزه کارت روی شتاب و شاپرک، تاکید می‌کند که سامانه‌های مدیریت تقلب از زوایای مختلفی یک تراکنش را مورد بررسی قرار می‌دهند. او در این مورد توضیح می‌دهد: »برای شناسایی یک تراکنش ناشی از قمار، یک تراکنش در مقایسه با تراکنش‌های دیگر قرار می‌گیرد و با پیاده‌سازی قوانین هوشمند روی آن تراکنش‌ها امکان شناسایی موارد قمار و تقلب فراهم می‌شود.»

رضایی می‌گوید: « قوانین شناسایی پولشویی و قمار از طرف شرکت شاپرک و کاشف و بانک مرکزی به عنوان سایستگذاری تعیین می‌شود شرکت خدمات انفورماتیک نیز آن قوانین را روی سامانه ایمن پیاده‌سازی می‌کند این قوانین به صورت اینکریپت شده روی سامانه درج می‌شود و هرکسی قادر به مشاهده آنها نیست.»

شناسایی در ۲۰ میلی‌ثانیه

کشف تقلب و تخلف فقط به سامانه‌های حاکمیتی واگذار نشده است، هر کدام از بانک‌های کشور نیز موظف شده‌‌اند که تراکنش‌های مشکوک خود را شناسایی کنند و آن را گزارش دهند از همین رو شرکت‌های فعال در این زمینه هر کدام به نوبه خود در حال راه‌اندازی و توسعه‌ سامانه‌های مختلفی برای شناسایی این تراکنش‌ها هستند. فاطمه سلطانی، مدیرسامانه کشف تقلب داتین به عنوان یکی از شرکت‌های ارائه دهنده سامانه‌های کشف تقلب به شبکه بانکی به پیوست می‌گوید: «فعالیت‌های ما برای پیگیری و شناسایی تخلف‌ها و تقلب‌ها در سامانه‌های بانکی به سه دسته آفلاین، نیمه‌آنلاین و آنلاین تقسیم می‌شود.»

سلطانی در توضیح اقدامات صورت گرفته از سوی این شرکت توضیح می‌دهد: «در یک بخش، تمامی دیتاهای کل سامانه‌های بانکی که در طی یک روز انجام شده جمع‌آوری می‌شود و صبح روز بعد تمامی داده‌های جمع‌آوری شده در بخش‌های مختلف بررسی و با قوانین و مقررات مختلف با استفاده از الگوریتم‌های هوش مصنوعی چک می‌شوند. تمامی رویه‌های انجام شده با قوانین و مقرراتی که به شبکه بانکی ابلاغ شده چک می‌شود تا تخلفی از سوی هیچکدام از بخش‌ها انجام نشده باشد.»

فاطمه سلطانی، مدیرسامانه کشف تقلب داتین

او درخصوص فعالیت‌هایی که از سوی داتین به‌صورت نیمه آنلاین و به‌منظور کشف تقلب، صورت می‌گیرد، می‌گوید: «در سامانه کشف تقلب داتین با استفاده از الگوریتم‌های داده‌کاوی و هوش مصنوعی، پس از ثبت تراکنش، داده‌ها بررسی می‌شوند و در صورت تشخیص مشکوک بودن، طبق قوانین سازمان مورد نظر امکان واکنش مانند ارسال پیام کوتاه به مشتری، ارائه گزارش به تصمیم‌گیرنده‌های سازمان وجود دارد. تراکنش بانکی بعد از ثبت مورد بررسی قرار می‌گیرد و گزارش‌های آن بررسی و به اطلاع بانک می‌رسد. در این صورت اگر تراکنشی مشکوک به تخلف یا تقلب باشد شناسایی و به بانک گزارش داده می‌شود.»

او به سرویسی که به‌تازگی توسط داتین روی سامانه کشف تقلب این شرکت اجرا شده اشاره می‌کند و می‌گوید: «این سرویس در شرایط فعلی برای بانک پاسارگاد به اجرا درآمده است. از طریق این سامانه، یک تراکنش حداکثر در ۲۰ میلی‌ثانیه مورد بررسی سامانه کشف تقلب قرار می‌گیرد و مشکوک به تقلب بودن آن تشخیص داده می‌شود. همچنین قبل از ثبت در سامانه‌های بانکی، ما می‌توانیم بر اساس درخواست کارفرما واکنش مناسب را نسبت به این تراکنش در سامانه نشان دهیم.»

او تاکید می‌کند که با ایجاد این سرویس به‌صورت آنلاین، بانک می‌تواند گزارش کاملی از تراکنش‌های مشکوک به تخلف و تقلب خود را در هر لحظه مشاهده کند و متوجه شود که در هر زمان چه تراکنش‌های مشکوکی با چه مبالغی انجام شده است.

او این سوال را که آیا امکان اینکه جلوی یک تراکنش مشکوک به تقلب گرفته شود، وجود دارد یا خیر؟ اینگونه پاسخ می‌دهد: «در حال حاضر این زیرساخت عملیاتی شده و سیستم امکان جلوگیری از ثبت تراکنش مشکوک را دارد، اما به درخواست بانک این فیچر غیرفعال است. همچنین، جلوگیری از ثبت تراکنش به پارامترهای مختلفی بستگی دارد که نیازمند خروجی سامانه و بررسی تراکنش‌های مشکوک در یک دوره زمانی توسط کارفرما است.»

او در پاسخ به این سوال که این سامانه چگونه تراکنش‌های ناشی از قمار را شناسایی می‌کند، می‌گوید: «سامانه نوشته شده توسط داتین داده‌های رفتاری مشتری را به ازای تمامی ویژگی‌هایش مثل کارت، سپرده، محل تراکنش و … به صورت روزانه بررسی و محاسبه می‌کند و تراکنش فعلی فرد با داده‌های قبلی او مقایسه می‌شود. در صورتی که رفتار غیرمعمولی در تراکنش او دیده شود، به عنوان تراکنش مشکوک با درصد احتمال مشکوک بودن گزارش می‌شود.»

او تاکید می‌کند که با توجه به تشکیل گراف تراکنشی و استفاده از شبکه‌های عصبی مصنوعی امکان تشخیص تراکنش‌های مشکوک به قمار و غیره با احتمال بسیار بالا امکان‌پذیر است.

سلطانی ادامه می‌دهد: « البته رفتار سپرده افراد نیز بررسی می‌شود. به‌طور مثال پولی از حساب یک فرد به حساب ۱۰۰ نفر واریز می‌شود، از آنجا در حساب پنج نفر تجمیع و درنهایت به حساب یک فرد دیگر واریز می شود. در چنین شرایطی گردش پول در یک گراف دیتا به‌صورت کامل مشخص است و معلوم است که این تراکنش‌ها جزو تراکنش‌های مشکوک قرار می‌گیرد.»

او با اشاره به اینکه رفتار افراد متقلب و متخلف به‌صورت مرتب تغییر می‌کند، می‌گوید: «در گذشته ما گزارش‌ها را به‌صورت روزانه تهیه می‌کردیم؛ اما در شرایط فعلی این امکان فراهم شده تا قبل از ثبت یک تراکنش در سامانه‌های بانکی به‌صورت آنلاین، تقلب و تخلف را در آن تشخیص دهیم.»

نگاهی همه‌جانبه

هر چه شرکت‌های مختلف راهکارهای پیچیده‌تری را برای شناسایی تراکنش‌های مشکوک بکار می‌گیرند، متخلفان این بازار نیز سعی می‌کنند با انجام تراکنش‌های پیچیده‌تر، مسیر شناسایی تراکنش‌های مشکوک را برای شبکه بانکی سخت کنند. تمامی این اقدامات موجب شده است تا معاون دادستان کل کشور اعلام کنند که ۷۳ هزار سایت قمار، فیشینگ و کلاهبرداری فیلتر شده است.

مدیرعامل داده کاوان هوشمند توسن تخلفات صورت گرفته در شبکه بانکی را به دو دسته تقسیم‌بندی کرد. او یک دسته از تخلف‌ها و تقلب‌ها را تراکنش محور عنوان کرد و دسته دیگر را تخلف‌هایی دانست که از سوی افرادی در داخل نظام بانکی صورت می‌گیرد.

بهزاد چناقلو، مدیرعامل داده کاوان هوشمند توسن

بهزاد چناقلو برای روشن شدن این موضوع به اختلاس ۳ هزار میلیارد تومانی اشاره می‌کند و به پیوست می‌گوید: «این تخلف‌ها در اصل جزو تقلب‌های تجاری بانک به شمار می‌آیند؛ مثلا برای ارائه تسهیلات وثیقه دریافت نمی‌کنند یا یک شعبه باید تا سقف ۱۰۰ میلیون تومان وام بدهد اما تخلف می‌کند و یک وام ۳۰۰ میلیونی صادر می‌کند.»

او ادامه می‌دهد: «برای شناسایی این تخلف‌ها و حتی انجام این مدل از تخلف‌ها نیاز به دانش بانکی وجود دارد ولی در تخلف‌های تراکنش محور نیازی به دانش بانکی نیست، کارت یک نفر دزدیده می‌شود و پول از حسابش کسر می‌شود.»

مدیرعامل داده کاوان هوشمند توسن تاکید می‌کند که برای شناسایی هر کدام از این تخلف‌ها و تقلب‌ها سامانه‌ای جدا گانه طراحی شده که بر انجام تراکنش‌ها نظارت برخط و پایش لحظه‌ای می‌کند.

چناقلو، در این خصوص می‌گوید: «بررسی رفتار دارندگان کارت و حساب بانکی نشان می‌دهد که معمولا افراد رفتارهای روتین و عادی‌ایی انجام می‌دهند و سامانه‌ها نیز به تدریج آن رفتار عادی را یاد می گیرد و اگر فرد رفتاری غیر آن رفتار همیشگی را انجام دهد به عنوان رفتار غیرعادی از سوی سامانه شناسایی می‌شود و به آن از نظر ریسک امتیاز می‌دهد؛ اما شاید قمار تبدیل به رفتار عادی افراد شود یا تراکنش‌هایی که از سوی یک قمار باز صورت می‌گیرد با توجه به مبالغ اندک آن از سوی شبکه به عنوان یک رفتار مشکوک شناسایی نشود از همین رو شناسایی و بررسی رفتار حساب‌های مقصد نیز از اهمیت برخوردار می‌شود.»

او ادامه می‌دهد: «هم‌اکنون پروژه‌ای در دستور این شرکت قرار گرفته که با بررسی‌ حساب‌های مقصد مشخص می‌شود که آن حساب یا درگاه برای سایت قمار مورد استفاده قرار گرفته است یا خیر.»

او چگونگی اجرای این طرح را اینگونه توضیح می‌دهد : «برای شناسایی درگاه‌های قمار از رفتارهای حساب‌ها و درگاه‌هایی که قبلا به دلیل ارائه خدمات به سایت‌های شرط‌بندی توسط شبکه بانکی مسدود شده اند استفاده می کنیم. سامانه رفتار آنها را بررسی و آنالیز کرده و مدل ساخته شده را بر روی کل دیتاهای بانک اعمال می کند. به این ترتیب، حساب هایی که رفتار مشابهی دارند پیدا می شوند و این حساب ها مشکوک به سرویس دادن به سایت‌های قمار هستند.»

با وجود تمامی اقداماتی که از سوی شبکه بانکی کشور صورت می‌گیرد؛ اما آمارها و گزارش‌های مختلف نشان می‌دهد که همچنان متخلفان یک گام جلوتر از سیاستگذارن حرکت می‌کنند. در این میان نکته‌ای که قابل توجه است، مسئول نبودن شبکه بانکی در مقابل انجام تراکنش‌های قمار و شرط‌بندی است، طبق قانون بانک‌های کشور اگر تراکنش‌های مشکوک را گزارش دهند تجارت در مقابل قمار دیگر در این زمینه مسئول نیستند. از همین روست که رئیس کل بانک مرکزی نیز درباره سایت‌های مرتبط با قمارو شرط‌بندی در جلسه دوره‌ای با مدیران عامل شبکه بانکی کشور می‌گوید : «در حال حاضر مباحثی درباره درگاه‌های اجاره‌ای مرتبط با سایت‌های قمار و شرطبندی مطرح می‌شود؛ بنابراین بانک‌ها باید حداکثر تلاش خود را برای مبارزه با این درگاه‌ها و نظارت بر این تراکنش‌ها انجام دهند.»

جرایم و مجازات های پولشویی و قمار

اقتصادی رکنا: قمار قراردادی بین دو یا چند نفر است، که بازی مخصوصی می‌کنند که هر کدام برنده شد دیگران به او مال معینی می‌دهند.

مجازات شرط بندی / قمار / پولشویی / شرط بندی قراردادی است بین دو طرف که نتیجه‌ی موضوعی خاص را پیش بینی می‌کنند و برنده حدس درست مال معینی را دریافت می‌کند.

شرط بندی و قمار جرم است، شرط بندی با عنوان مجرمانه قمار بررسی می‌شود. قانونگذار در ماده 705 قانون مجازات اسلامی مقرر می‌دارد که قمار بازی با هروسیله ای ممنوع است فلذا برای تحقق آن وسیله خاصی مد نظر نیست، هرچند که بعضی از اسباب، مانند تخته نرد و تاس و شطرنج از وسایلی هستند که برای قمار کردن ساخته شده‌اند که ممکن است به مرور زمان در عرف از این عنوان خارج شود مانند شطرنج که به اعتقاد عده‌ای از فقها اگر به عنوان بازی و ورزش فکری محسوب شود و برد و باخت در آن مطرح نباشد، بازی با آن حرام نیست.

قمار قراردادی بین دو یا چند نفر است، که بازی مخصوصی می‌کنند که هر کدام برنده شد دیگران به او مال معینی می‌دهند. به بیان دیگر، شرط بندی قراردادی است بین دو طرف که نتیجه‌ی موضوعی خاص را پیش بینی می‌کنند و پیش بینی هرکدام که درست باشد شرط بندی را برده‌ است و در قبال آن مال معینی را دریافت می‌کند. مانند پیش‌بینی مسابقات ورزشی و بازی‌های جام جهانی. در این خصوص رییس پلیس فتا تهران بزرگ در زمان برگزاری مسابقات جام جهانی، ضمن هشدار نسبت به پولشویی در سایت‌های شرط‌بندی از مسدود شدن بیش از ۲۰۰ حساب مرتبط با حدود ۱۰۰ سایت قمار و شرط‌بندی خبر داد.(1)

ماده 705 بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی: "قمار بازی با هر وسیله‌ای ممنوع و مرتکبین آن به یک تا شش ماه حبس و یا تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم می‌شوند و در صورت تجاهر‌به قماربازی به هر دو مجازات محکوم می‌گردند."

مجازات خدمه قمارخانه یا اماکن سِرو مشروبات الکلی

اشخاصی که در قمارخانه یا اماکن مُعِد (آماده کننده، مهیاکننده) برای صرف مشروبات الکلی قبول خدمت کنند یا به نحوی از انحاء‌ به دایرکننده این قبیل اماکن کمک نمایند معاون محسوب می‌شوند و مجازات مباشر در جرم را دارند ولی دادگاه می‌تواند نظر به اوضاع و احوال و میزان‌تاثیر عمل معاون مجازات را تخفیف دهد.

طبق نظر حضرت آیت الله خامنه ای پاسور عرفاً از آلات قمار محسوب مى‌شود و بازى با آن مطلقاً حتى بدون شرط‌بندى حرام است ولى بازى از طریق کامپیوتر اگر به تنهایى باشد، جایز است و الا جایز نمى‌باشد و شرط بندی بر آن اگر نوعی تأیید آن محسوب شود نیز حرام است.

از نظر آیت الله سیستانی هر برد و باختی با شرط کسب پول طرف مقابل، حرام است لذا بازی با آلات قمار حتی بدون شرط نیز حرام است اما بازی با وسایل دیگری مانند شطرنج بدون منظور کردن برد و باخت دو طرفه حرام نیست. در همین راستا کار سایت های شرط بندی حرام است و می توان به آنها اصطلاح قمارخانه مجازی را اطلاق کرد. لذا علی‌القاعده باید احکام قانون مجازات اسلامی در خصوص قمارخانه ها، شامل این سایت ها نیز شود.(2)

مجازات دایر کردن قمارخانه

مستند ماده 708 بخش تعزیرات قانون مجازات کیفری، هر کس قمارخانه دایر کند یا مردم را برای قمار به آنجا دعوت نماید به شش ماه تا دو سال حبس و یا از سه میلیون تا دوازده میلیون ریال‌ جزای نقدی محکوم می‌شود.

مجازات ساخت و فروش اسباب و ادوات قمار

مطابق ماده 707 بخش تعزیرات قانون مجازات کیفری، هر کس آلات و وسایل مخصوص به قماربازی را بسازد یا بفروشد یا در معرض فروش قرار دهد یا از خارج وارد کند یا در اختیار دیگری ‌قرار دهد به سه ماه تا یک سال حبس و یک میلیون و پانصد هزار تا شش میلیون ریال جزای نقدی محکوم می‌شود.

ماده 706 بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی، هرکس تجارت در مقابل قمار آلات و وسایل مخصوص به قماربازی را بخرد یاحمل یا نگهداری کند به یک تا سه ماه حبس یا تا پانصد هزار تایک میلیون و پانصد هزار ریال جزای نقدی محکوم می‌شود.

1_ 200 حساب مرتبط با ۱۰۰ سایت قمار و شرط‌بندی مسدود شد

2_ نظر مراجع تقلید در مورد سایت های شرط بندی چیست؟آخرین قیمت های بازار ایران را اینجا کلیک کنید.

انواع کلاهبرداری و مجازات آن در قانون (راهنمای جامع)

کلاهبرداری از مهم ترین جرائم علیه اموال می باشد. هرگاه شخصی با استفاده از وسایل متقلبانه به واسطه فریب دادن و تقلب و با سوء نیت اقدام به بردن مال دیگری کند، جرم کلاهبرداری صورت گرفته است.

نکته: کلاهبرداری از جرایم مرکب است که با تحقق 3 امر که شامل: توسل به وسایل متقلبانه (حیله و تقلب)، فریب دادن و بردن مال دیگری میباشد به وقوع می پیوندد.

ارکان (عناصر) تشکیل دهنده جرم کلاهبرداری:

جرم کلاهبرداری نیز مانند جرائم دیگر از سه رکن قانونی، مادی و معنوی (روانی) تشکیل شده است.

رکن (عنصر) قانونی کلاهبرداری:

عنصر قانونی جرم کلاهبرداری برگرفته از ماده 1 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری می باشد. طبق این قانون، هر شخص با توجه به تعریف کلاهبرداری که در بالا ذکر شد، مرتکب این جرم شود علاوه بر برگرداندن مال به صاحب مال، به یک تا هفت سال حبس و پرداخت جزی نقدی معادل مال اخذ شده محکوم می گردد و چنانچه مرتکب بر خلاف واقع خودش را مامور دولتی عنوان کند و یا از کارکنان دولتی یا نیروهای مسلح باشد به دو تا ده سال حبس و پرداخت جزای نقدی معادل مال اخذ شده و انفصال دائم از خدمات دولتی محکوم می گردد.

نکته مهم: جرم کلاهبرداری از جرائم غیر قابل گذشت می باشد که مطابق قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب سال 99 تا مبلغ یکصد میلیون تومان جزء دسته جرائم قابل گذشت قرار گرفته است.

رکن (عنصر) مادی کلاهبرداری:

رفتار ارتکابی در جرم کلاهبرداری تنها به صورت فعل می باشد و ترک فعل نمی تواند عنصر مادی این جرم باشد برای مثال فردی خود را متقلبانه یکی از تجار بانفوذ معرفی کند و با فریب مقدار زیادی پول به عنوان تجارت کردن از فردی بگیرد این عمل عنصر مادی جرم کلاهبرداری می باشد.

رکن (عنصر) معنوی کلاهبرداری:

عنصر روانی یا معنوی در واقع همان سوء نیت داشتن است که خود به دو نوع سوء نیت عام و خاص تقسیم می شود.در جرم کلاهبرداری، قصد انجام اعمال فیزیکی همانند متوسل شدن به وسایل متقلبانه، سوء نیت عام می باشد و قصد داشتن برای بردن مال دیگری، سوء نیت خاص محسوب می شود.

صورت های مختلف کلاهبرداری:

بعضی از جرائم مشابه کلاهبراری می باشند و قانون گذار آن ها را صراحتا در حکم کلاهبرداری عنوان کرده است که در ادامه به توضیح آن ها می پردازیم.

1- کلاهبرداری در شرکت های تجاری

2- کلاهبرداری در تجارت در مقابل قمار مسائل مربوط به ثبت ملک

3- تبانی برای بردن مال غیر

4- تدلیس در معاملات دولتی

6- انتقال مال غیر

7- سوءاستفاده از ضعف نفس

8- معرفی مال دیگری به جای مال خود

کلاهبرداری در شرکت های تجاری:

طبق قانون تجارت برخی رفتارها در شرکت های تجاری کلاهبرداری دانسته شده است.

کلاهبرداری در شرکت های سهامی:

بر اساس ماده 249 لایحه قانون اصلاحی قانون تجارت، چنان چه شخصی با سوء نیت برای تشویق نمودن مردم به تعهد خرید اوراق بهادار شرکت سهامی، اعلامیه پذیره نویسی سهام یا اطلاعیه انتشار اوراق قرضه که متضمن اطلاعات ناقص یا اشتباه باشد را صادر نماید مرتکب جرم شروع به کلاهبرداری شده است و به مجازات آن محکوم میشوند و اما اگر بر این اقدامات پذیره نویسی، اثری مترتب شده باشد؛ مرتکب در حکم کلاهبردار می باشد و به مجازات کلاهبرداری محکوم می شود.

کلاهبرداری در شرکت مختلط سهامی:

الف- هرگاه شخصی برای جلب تعهد یا پرداخت قیمت سهام، به طور تقلب اسم اشخاصی را بر خلاف واقع از عناوین جزء شرکت قلمداد نماید، کلاهبردار محسوب می شود و به مجازات کلاهبرداری محکوم می گردد.

ب- مدیرهایی که با نبودن صورت دارایی یا با استناد به صورت دارایی فریبنده، منافع جعلی و موهومی را میان صاحبان سهام تقسیم کرده باشند به مجازات کلاهبرداری محکوم می گردند.

پ- هرگاه شخصی بر خلاف حقیقت، مدعی وقوع تعهد ابتیاع سهام یا تادیه قیمت سهام شده یا وقوع تعهد و یا تادیه را که واقعیت ندارد اعلام نموده و یا جعلیاتی منتشر کند که به این وسایل دیگری را وادار به تعهد خرید سهام یا تادیه قیمت سهام نماید(اعم از این که عملیات مذکور موثر شده یا نشده باشد)کلاهبردار محسوب می گردد و به مجازات جرم کلاهبرداری محکوم می شود.

کلاهبرداری در شرکت با مسئولیت محدود:

الف- بر اساس ماده 115 قانون تجارت، هرگاه شخصی سهم الشرکه غیرنقدی را بیش از قیمت واقعی آن به طور متقلبانه، تقویم کرده باشد (قیمت گذاری کرده باشد)، کلاهبردار محسوب می شود .

ب- بر اساس ماده 115 قانون تجارت، مدیرانی که با نبودن صورت دارایی یا با استناد دارایی فریبنده، منافع جعلی و خیالی را میان شرکاء تقسیم نمایند.

پ- مدیران و موسسانی که خلاف واقعیت تمام سهم الشرکه نقدی و تقویم و تسلیم سهم الشرکه غیرنقدی را در اوراق و اسنادی که باید برای ثبت شرکت بدهند اظهار کرده باشند، کلاهبردار محسوب می شوند.

کلاهبرداری در مسائل مربوط به ثبت ملک:

بر اساس ماده 105 قانون ثبت اسناد و املاک، چنان چه:

الف- شخصی که مالک ملک نبوده یا از وی سلب مالکیت شده است.

ب- شخصی که نسبت به ملکی امین است.

پ- شخصی که نسبت به ملکی که در تصرف دیگری است خود را متصرف قلمداد کند.

ت- وراثی که با علم به این که مورثشان، ملک را انتقال داده یا از مورث سلب مالکیت شده است.

تقاضای ثبت ملک به نام خود را نمایند، کلاهبردار محسوب می شوند.

نکته: افراد دارای شرایط فوق همین که تقاضای ثبت ملک به نام خود را نمایند کلاهبردار محسوب می شوند حتی اگر ملک به نام آن ها ثبت نشود.

تبانی برای بردن مال غیر:

بر اساس مواد 1 و 2 قانون مجازات، اگر اشخاصی برای بردن مال شخصی دیگر بر همدیگر اقامه دعوا نمایند و یا این که شخصی به عنوان فرد ثالث با تبانی یکی از اصحاب دعوا برای ضایع نمودن حق یا مال طرف مقابل وارد دعوا شود کلاهبردار محسوب می گردد و به مجازات کلاهبرداری محکوم می شود.

نکته مهم:

برخلاف جرم کلاهبرداری که مقید به نتیجه می باشد و حتما باید مال دیگری برده شود تا کلاهبرداری تحقق یابد، در جرم تبانی برای بردن مال غیر نیاز نیست که حتما مال برده شود و صرف اقامه دعوا جرم محقق شده است.

تدلیس (فریب دادن) در معاملات دولتی:

طبق ماده 599 قانون مجازات اسلامی اگر شخصی مسئول انجام معامله، ساختن چیزی یا نظارت در ساختن یا امر به ساختن چیزی برای هریک از سازمان ها وادارات دولتی باشد اگر در معامله تدلیس کند به این معنا که در تعیین مقدار یا صفت آن چیز یا تعیین قیمت تقلب نموده و بیش از حد متعارف مورد معامله تعیین نماید، در ساختن مورد معامله که نفعی برای خودش یا شخص دیگری داشته باشد باید خسارت وارده را جبران نماید و به 6 ماه تا 5 سال حبس محکوم خواهد شد.

معامله معارض:

بر اساس ماده 117 قانون ثبت اسناد و املاک، اگر شخصی نسبت به عین یا منفعت مالی، حقی را به شخص یا اشخاصی به واسطه ی سند رسمی یا عادی بدهد و بعد نسبت به همان عین یا منفعت، معامله یا تعهدی معارض با حق مزبور به واسطه ی سند رسمی انجام دهد مجازات او حبس با اعمال شاقه از 3 تا 10 سال می باشد.

نکات مهم در معامله معارض:

– جرم معامله معارض مانند جرم انتقال مال غیر هم در عین و هم در منفعت قابلیت تحقق دارد.

– برای این که جرم معامله معارض رخ دهد حتما معامله دوم باید با سند رسمی باشد.

– برای تحقق جرم معامله معارض مرتکب حتما باید مالکیت داشته باشد به این معنا که در ابتدا باید مالک مال باشد سپس با سند رسمی مال منتقل شده را دوباره انتقال دهد.

– معامله معارض هم در اموال منقول (اموالی که قابلیت جابه جایی دارند مانند وسیله نقلیه) و هم در اموال غیرمنقول (اموالی که قابلیت جا به جایی ندارند مانند زمین و آپارتمان) قابلیت تحقق دارد.

– طبق رای وحدت رویه شماره 43 مورخ 1351 برای تحقق معامله معارض در نقاطی که ثبت اموال غیرمنقول الزامی می باشد، هر دو معامله باید با سند رسمی انجام شود.

کلاهبرداری و انتقال مال غیر:

براساس ماده 1 قانون راجع به انتقال مال غیر، اگر شخصی عین مال یا منفعت مال شخص دیگری را با وجود این که می داند مال شخص دیگری است بدون مجوز قانونی به دیگری انتقال دهد مطابق ماده 238 قانون مجازات عمومی کلاهبردار محسوب شده و مجازات می گردد و همچنین اگر شخصی که مال به او منتقل شده است در حین معامله به این موضوع که انتقال دهنده مالک مال نیست، آگاه باشد نیز کلاهبردار محسوب میگردد و به مجازات کلاهبرداری محکوم می شود.

همچنین مالک مال می بایست تا یک ماه پس از مطلع شدن ازاین معامله، به اداره ثبت اسناد یا دفتر بدایت یا صلحیه، اظهاریه ای مبنی بر مالکیت خود تسلیم نماید درصورت عدم انجام این کار معاون جرم محسوب می شود.

سوء استفاده از ضعف نفس:

بر اساس ماده 596 قانون مجازات اسلامی، هرگاه شخصی با فریب دادن اشخاصی که دچار ضعف نفس می شوند (مانند افراد نابالغ، افراد بسیار مسن و سفیه که قدرت تشخیص پایینی دارند) سند یا نوشته ای تجاری یا غیرتجاری مانند چک، سفته، حواله و برات را به هر نحوی تحصیل نماید که موجب التزام وی یا برائت ذمه گیرنده سند یا هر شخص دیگری شود به جبران خسارت مالی و حبس از 6 ماه تا 2 سال و جزای نقدی تا 10 میلیون ریال محکوم می گردد و اگر شخصی که مرتکب این جرم گشته است ولی یا وصی یا قیم آن شخص باشد مجازات او علاوه بر جبران خسارات مالی،حبس از 3 تا 7 سال میباشد.

نکته: شرط تحقق یافتن این جرم علم به غیررشید(سفیه، مجنون،صغیر) بودن است.

معرفی مال دیگری به جای مال خود:

بر اساس ماده 2 قانون مجازات اشخاصی که مال دیگری را به جای مال خود معرفی می کنند و عملیاتی نسبت به آن مال انجام شده باشد؛ کلاهبرداری محسوب می شود و مجازات دارد.

منظور از این ماده این می باشد که محکوم علیه (شخصی که حکم محکومیت قطعی وی به پرداخت مال صادر شده است)، ضامن، مدیون یا کفیل، مالی که متعلق به خودشان نیست را به عنوان مال خود معرفی کنند.

این جرم از جرایم مقید به نتیجه است به این معنا زمانی جرم محقق می شود که نتیجه حاصل شده باشد یعنی عملیاتی نسبت به مالی که به جای مال خود معرفی شده است انجام گرفته باشد به طور مثال مال توقیف شده باشد.

کلاهبرداری در قوانین خاص:

• بر اساس ماده 38 قانون اعسار، اگر شخصی طلبش را به شخصی که غیر مدیئن ( ایفای دین مدیون توسط دیگری از روی ناچاری ) است انتقال دهد و بعد از منتقل نمودن، آن را از مدیون سابقش دریافت نماید و یا این که به دیگری انتقال دهد، کلاهبردار محسوب می گردد.
• بر اساس ماده 60 قانون بیمه اجباری، اقدام به عملیات بیمه گری، داشتن نمایندگی بیمه بدون مجوز قانونی و یا اقدام به فروش انواع بیمه نامه ها بدون اجازه قانونی جرم محسوب می شود و در حکم کلاهبرداری می باشد که مجازات آن جبران خسارت شخصی که زیان دیده به نرخ روز می باشد و علاوه بر آن مرتکب به مجازات کلاهبرداری که سه تا هفت سال حبس می باشد نیز محکوم می شود.
• بر اساس ماده 14 قانون نحوه اجرای اصل 49 قانون اساسی، هرگونه نقل و انتقال اموال ناشی از ربا، رشوه، سرقت، قمار، غصب، اختلاس، سوء استفاده از معاملات دولتی و مقاطعه کاری ها و موقوفات، دایر کردن مکان فساد و فروش زمین های موات به دلیل فرار از قانون پس از به اثبات رسیدن باطل است و انتقال دهنده به مجازات کلاهبرداری محکوم می گردد،اگر انتقال گیرنده اموال از این امر مطلع بوده، اونیز به مجازات کلاهبرداری محکوم می شود.
• بر اساس تبصره 2 ماده واحده اصلاح قانون مصوب 18 خرداد 1327، اگر کسی از دولت ارز بابت ورود کالا دریافت نماید اما ارز را در بازار سیاه با قیمت آزاد به فروش برساند یا برای مصرفی که دولت برای آن ارز داده است نرساند و یا اجناسی را که با ارز دولتی خریده است، گران تر از قیمت قانونی آن بفروشد و یا از طرق دیگر سوءاستفاده نماید، کلاهبردار محسوب می گردد و قابل تعقیب کیفری بر اساس ماده 238 قانون مجازات اسلامی می باشد.
• بر اساس ماده 9 قانون تصدیق انحصار وراثت، اشخاصی که با آگاهی به عدم وراثت خود، یا با آگاهی به این که غیر از خودشان وراث دیگری هم وجود دارد، گواهی انحصار وراثت را دریافت کنند به مجازات کلاهبرداری محکوم می شوند.

مراحل رسیدگی به شکایت کلاهبرداری:

ابتدا فرد مال باخته یا وکیل وی باید در دادسرا طرح شکایت نماید سپس دادسرا پرونده تحت عنوان کلاهبرداری تشکیل می دهد و پرونده را برای تحقیقات مقدماتی به اداره آگاهی محل ارجاع می دهد. پس از انجام تحقیقات اولیه پرونده دوباره به دادسرا برای انجام تحقیقات تکمیلی فرستاده می شود. در دادسرا پس از ثابت شدن ارکان جرم قرار جلب دادرسی و کیفرخواست صادر می شود و پرونده به تجارت در مقابل قمار دادگاه کیفری دو فرستاده میشود.

دادگاه با بررسی پرونده اقدام به صدور حکم و تعیین مجازات می کند و اگر متهم در مهلت قانونی اقدام به اعتراض و تجدید نظرخواهی کند پرونده برای صدور رای نهایی به دادگاه تجدیدنظر استان فرستاده می شود و پس از آن پرونده به اجرای احکام کیفری دادسرای محل برای اجرای حکم مجازات، فرستاده می شود.

وکیل کلاهبرداری:

جرم کلاهبرداری از آن دسته جرایم کیفری می باشد که دارای پیچیدگی های بسیاری می باشد و اثبات نمودن آن بسیار سخت است و اگر مسیر دادرسی درست و اصولی پیگیری نشود به نتیجه درست و مال برده شده خود نخواهید رسید، با توجه به همه این مسائل بهترین گزینه استفاده از تجربیات و علم تخصصی وکیلی می باشد که پرونده های بسیاری در زمینه کلاهبرداری داشته است و از جزئیات پرونده ها مطلع باشد پس پیشنهاد ما به شما استفاده از وکیل کلاهبرداری می باشد که موسسه حامیان عدالت مطلق با داشتن بهترین وکلای تهران می تواند در این امر به شما کمک نماید.

نمونه متن شکوائیه کلاهبرداری:

ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان ……………

با سلام و احترام به استحضار می رساند:

اینجانب …………………….. با شخصی به نام ……………………… در محل کار خود آشنا شدم که پس از مدتی با هم صمیمی شدیم و من به ایشان گفتم که قصد جراحی لیپوماتیک (پیکرتراشی) را دارم و به دنبال دکتر متخصص و ماهر می گردم ایشان یکی از اقوام خود را به نام دکتر ………………………… به بنده معرفی نمودند که پس از دو هفته قرار حضوری با ایشان برای بنده تنظیم نمودند ایشان با وسایل متقلبانه همچون مطبی که تابلویی با اسم ایشان بود و همچنین کارت ویزیت و نشان دادن مدارکی جعلی خود را دکتر عنوان نمودند و من با دیدن این وسایل فریب ایشان را خوردم و مبلغ 70 میلیون تومان را به عنوان مبلغ جراحی به ایشان پرداخت نمودم و بعر از آن ایشان برای من وقت جراحی تعیین کردند و بنده با مراجعه به آدرس مطب ایشان در روز مقرر با مطب خالی مواجه شدم و بعد از تماس با ایشان و دوست خودم متوجه شدم تلفن همراه هردوی آن ها خراب می باشد.

فلذا با توجه به شرح ماوقع و ادله اینجانب شامل شاهد، متن پیام ها و فیش واریزی و پرونده پزشکی که برای من تشکیل دادند، تعقیب و مجازات ایشان به اتهام کلاهبرداری(;ghifvnhvd) را از قاضی محترم خواستارم.