اختیار معامله سهام

قراردادهای اختیار معامله (OPTION) ابزاری در مدیریت ریسک

مازیار یوسفی‌زاد
بازیگران بازارهای اقتصادی و سرمایه‌گذاری همواره با ریسک‌ها و مخاطرات ناشی از نوسانات بازار مواجه هستند. این نوسانات و عدم اطمینان از وضعیت آینده گاه باعث زیان‌های شدید به این بازیگران و حتی خروج آنان از بازار و عدم رغبت سایرین به ورود به این عرصه شده اختیار معامله سهام است. فعالان بازار از دیرباز به دنبال یافتن راهکارهایی برای مدیریت ریسک و ایجاد آرامش خاطر در فعالان بازار از کنترل بیشتر بر ارزش سرمایه‌گذاری طی نوسانات و التهابات بازار بوده‌اند.

بازیگران بازارهای اقتصادی و سرمایه‌گذاری همواره با ریسک‌ها و مخاطرات ناشی از نوسانات بازار مواجه هستند. این نوسانات و عدم اطمینان از وضعیت آینده گاه اختیار معامله سهام باعث زیان‌های شدید به این بازیگران و حتی خروج آنان از بازار و عدم رغبت سایرین به ورود به این عرصه شده است. فعالان بازار از دیرباز به دنبال یافتن راهکارهایی برای مدیریت ریسک و ایجاد آرامش خاطر در فعالان بازار از کنترل بیشتر بر ارزش سرمایه‌گذاری طی نوسانات و التهابات بازار بوده‌اند. به منظور پاسخگویی به این نیاز بازار، انواع اوراق مشتقه طراحی شده است. این اوراق مجموعه‌ای از ابزارهای قابل معامله در بورس یا خارج از آن هستند که قیمت آنها تابعی از قیمت و شرایط نوسانی یک دارایی پایه (از جمله سهام، ارز، کالا، نرخ بهره و . ) می‌باشند.

در ابتدا ابزار پیمان آتی (forward) منظور معرفی شد اما محدودیت استفاده و عدم پاسخگویی کافی به نیاز بازار باعث معرفی ابزار جدید قرارداد آتی (future) گشت. اما قرارداد آتی نیز نتوانست تمامی ریسک و عدم اطمینان را از بین ببرد. در نهایت با معرفی ابزار اختیار معامله (option)، ابزار اخیر توانست با نقش بیمه‌ای خود به نحو موثری به رفع مشکلات بازارهای مالی در مدیریت ریسک سرمایه‌گذاری بپردازد.

امروزه در بازارهای معتبر سرمایه در دنیا، ابزارهای مدیریت ریسک به خصوص قراردادهای آتی (future) و اختیار معامله (Option) از اهمیت بسیار زیادی برخوردار هستند و به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این گونه بازارها و معامله‌گران حرفه‌ای با بهره‌گیری از قابلیت‌های منحصر به فرد این ابزارها، به کنترل بسیار قوی و منعطفی بر روی سرمایه‌گذاری خود دست یافته‌اند.

آگاهی و شناخت از اینگونه ابزارها و در نهایت تعریف و به کارگیری آنها در بازار سرمایه ایران، به بازیگران این بازار نیز امکان کنترل بهتر بر سرمایه‌گذاری خود و به دنبال آن آرامش خاطر بالاتر از ورود و فعالیت در این بازار خواهد داد.

در این مقاله، به اختصار به ابزار اختیار معامله (Option) و قابلیت آن در ایفای نقش بیمه‌ای بر روی سهام پرداخته خواهد شد. اگرچه با توجه به وجوه متنوع و جذاب کارکردهای Option، بررسی سایر قابلیت‌های آن بحث‌های جداگانه‌ای طلب می‌کند که در آینده در سلسله مقالاتی ارایه خواهد شد.

تاریخچه ایجاد اختیار معامله (Option)

بورس اختیار معامله شیکاگو (CBOE) به عنوان اولین بورس اختیار معامله در سال ۱۹۷۳ تاسیس شد. در اولین روز معاملات، (۲۶ آوریل ۱۹۷۳) تنها تعداد ۹۱۱ قرارداد بر روی ۱۶ سهم مبادله شد. پس از آن، چندین بورس سهام و تقریبا تمامی‌بورس‌های قراردادهای آتی (futures) به استفاده از ابزار اختیار معامله اقدام کردند. بورس اختیار معامله شیکاگو در تمامی‌ این سال‌ها رتبه اول را در حجم مبادلات به خود اختصاص داده است و با استقبال بی‌نظیر بازیگران بازار در سال ۲۰۰۶ با مبادله بیش از ۶۷۰میلیون قرارداد اختیار معامله به ارزش ۱۵تریلیون دلار و با رشد ۴۴‌درصد نسبت به سال قبل به بالاترین رکورد تاریخ خود رسیده است.

جالب است بدانید که گرچه در ابتدا در کارایی و میزان استقبال از این اوراق تردید وجود داشت، با بالا رفتن تقاضای سرمایه‌گذاری با استفاده از اوراق اختیار معامله، حجم معاملات این اوراق در دهه ۱۹۸۰، از حجم معاملات خود سهام پیشی گرفت که این واقعیت میزان پاسخگویی اختیار معامله به نیازهای بازار را نمایان ساخت. امروزه اختیار معامله نه تنها بر روی سهام بلکه بر روی کالاها و ارزها و بیش از ۹۰ شاخص مختلف از جمله NASDAQ و S&P۵۰۰ بازار تعریف شده است.

بیان تعاریف و مفاهیم با ارایه چند مثال

اختیار معامله، قراردادی است که به خریدار آن، اختیار (و نه اجبار) خرید یا فروش یک دارایی معین را در قیمت تعیین شده تا (یا راس) یک زمان مشخص اعطا می‌کند. از سوی دیگر فروشنده اختیار معامله اجبار دارد که تا پیش از انقضای مهلت آن، هر زمان که خریدار تمایل به اجرای قرارداد داشت، مفاد قرارداد را اجرا کرده و دارایی معین شده را در قیمت تعیین شده معامله کند. اوراق اختیار معامله از نظر نوع قرارداد بر دو نوع کلی تعریف شده‌اند: اختیار خرید (Call) و اختیار فروش (Put) و از نظر نحوه اعمال نیز بر دو نوع کلی آمریکایی و اروپایی هستند. اختیار معامله آمریکایی در هر زمان تا زمان انقضا قابل اجرا است اما اختیار معامله اروپایی فقط در تاریخ انقضا اجراپذیر است.

برای روشن شدن مطلب بهتر است از یک مثال ساده استفاده کنیم: فرض کنید شما در پایان معاملات روز ۱۵ ژوئن سال ۲۰۰۷ میلادی ۱۰۰۰ سهم شرکت گوگل را با قیمت هر سهم ۵۰۵ دلار خریداری کرده‌اید. این سرمایه‌گذاری ۵۰۵ هزار دلاری به طور بالقوه در ریسک کامل قرار دارد و هر گونه خبر منفی راجع به شرکت گوگل (از یک خبر کوچک تا ورشکستگی کامل) شما را در معرض خطر از دست اختیار معامله سهام دادن ارزش سرمایه‌گذاری خود قرار می‌دهد. به منظور بیمه کردن این دارایی در برابر نوسانات نامطلوب بازار می‌توان از اختیار فروش (Put Option) استفاده کرد.

از آنجا که هر قرارداد اختیار معامله (در اینجا اختیار فروش) طبق تعریف ۱۰۰ سهم را کنترل می‌کند، برای بیمه کردن سرمایه‌گذاری مذکور لازم است ۱۰ قرارداد اختیار فروش (مثلا در قیمت تعیین شده ۴۹۰ و تا سه ماه آینده) خریداری نمود. بدین معنی که با ادغام سرمایه‌گذاری اولیه خرید (۱۰۰۰سهم گوگل) با خرید ۱۰ قرارداد اختیار فروش در قیمت ۴۹۰ دلار، شما تا سه ماه آینده (زمان انقضای اوراق اختیار فروش) حق خواهید داشت سهام خود را در قیمت ۴۹۰ دلار به فروشنده این اوراق اختیار فروش، بفروشید. با توجه به قیمت واقعی اختیار فروش سه ماهه گوگل در قیمت ۴۹۰ دلار در تاریخ یاد شده، خرید این ۱۰ قرارداد اختیار فروش، ۲۰۵۰۰ دلار (یعنی کمی ‌بیش از ۴‌درصد کل سرمایه‌گذاری) برای شما هزینه در برخواهد داشت.

در صورت کاهش قیمت سهام گوگل به قیمتی کمتر از ۴۹۰ دلار (مثلا ۴۵۰ دلار) شما می‌توانید از این حق بهره برده و همچنان سهام خود را در قیمت تعیین شده ۴۹۰ دلار به فروش برسانید و در صورت افزایش قیمت سهام (مثلا ۵۴۰ دلار)، از حق خود گذشته و سهام را در قیمت بالاتر در بازار خواهید فروخت.

بنابراین در این مثال شما با صرف هزینه در حد ۴‌درصد کل سرمایه‌گذاری تا انقضای مهلت اوراق اختیار فروش (سه ماه آینده) فارغ از هر گونه تغییر در بازار یا تغییر در شرکت گوگل از فروش سهام خود در قیمت ۴۹۰ دلار یا بالاتر مطمئن خواهید بود.

در همین مثال فرض کنید شخصی اعتقاد به سقوط اندک (مثلا ۱۰ درصدی) قیمت سهام شرکت گوگل در آینده‌ای نزدیک دارد دارد. این شخص می‌تواند از قابلیت خاص اختیار معامله به نام Leverage بهره برده و اقدام به خرید ۱۰ قرارداد سه ماهه اختیار فروش (Put) گوگل در قیمت ۴۹۰ بکند. یعنی این شخص بدون سرمایه‌گذاری عظیم در سهام گوگل، تنها بیمه این سرمایه‌گذاری را خریداری کرده است. خرید ۱۰ قرارداد اختیار معامله مذکور، به این شخص حق فروش ۱۰۰۰ سهم گوگل را در قیمت ۴۹۰ دلار تا سه ماه آینده، اعطا می‌کند با توجه به مثال قبل برای خرید این ۱۰ قرارداد ۲۰۵۰۰ دلار هزینه لازم است.

در صورت افت حدودا ۱۰ درصدی سهام گوگل به ۴۵۰ دلار، هر قرارداد اختیار فروش مذکور حداقل ۴۰۰۰ دلار در بازار ارزش پیدا خواهند کرد. زیرا هر کدام از آنها به دارنده اجازه خواهند داد ۱۰۰ سهم گوگل را از بازار ۴۵۰ دلار خریداری و به قیمت تعیین شده ۴۹۰ دلار بفروشد. ۴۰۰۰ = ۱۰۰×(۴۵۰-۴۹۰)

بنابراین این ۱۰ قرارداد کلا در بازار در قیمت ۴۰۰۰۰ دلار قابل فروش هستند و با توجه به قیمت خرید آنها بازگشت سرمایه‌ای در حد ۱۰۰‌درصد ایجاد خواهند کرد.

نمونه‌های یاد شده، دو مثال ساده از قابلیت اختیار معامله در کنترل ریسک سرمایه‌گذاری و همچنین ابزاری برای سودآوری در بازار سهام هستند. اما همان طور که در ابتدا اشاره شد، اوراق اختیار معامله، کارکردهای فراوان و متنوع دیگری نیز در بازارهای ارز، کالا و قرارداد آتی دارند که دو نمونه مشخص از آنها در ایران، بیمه نمودن شرکت‌های تامین تجهیزات از خارج از ایران یا دریافت کنندگان وام‌های ارزی در برابر نوسانات نرخ ارز می‌باشد.

کارکردهای متنوع اختیار معامله به منظور کنترل ریسک سرمایه‌گذاری یا کسب درآمد به عناوین یاد شده ختم نمی‌شوند و پرداختن به آنها در حالت‌های مختلف بازار (صعودی، نزولی، مستقیم یا پرنوسان) که به اصطلاح استرات‍ژی‌های معاملات اختیار معامله نام دارند،‌‌ به فرصت‌های جداگانه‌ای نیاز دارد.

قرارداد اختیار معامله

قرارداد اختیار معامله یا آپشن (option)، (به انگلیسی: call option) قراردادی است، بین خریدار و فروشنده، به نحوی که خریدار از فروشنده اختیار معامله، حق خرید یا فروش یک دارایی را در یک قیمت معین، خریداری می کند. در اینجا نیز همانند تمام قراردادها، هر طرف، امتیازی را به طرف مقابل اعطاء می کند، خریدار به فروشنده مبلغی تحت عنوان حق شرط پرداخت می کند، که در واقع همان قیمت اختیار معامله می باشد. فروشنده نیز حق خرید یا فروش دارایی مذکور را، در یک قیمت معین، به خریدار اعطاء می نماید.
اختیاری که برای خرید یک دارایی داده می شود را، اختیار خرید و اختیاری که برای فروش یک دارایی داده می شود، اختیار فروش گویند. قیمت تعیین شده ای که خریدار می تواند، دارایی را خریداری نموده، یا بفروشد، قیمت اعمال یا قیمت توافق نامیده می شود.
اختیار معامله مدت معینی دارد. حق خرید یا فروش دارایی در یک قیمت معین فقط اختیار معامله سهام تا تاریخ انقضایی که قبلاً مشخص شده است، امکان خواهد داشت. پس از اینکه تولیدکننده، برای یکی از مشتریان (سهام داران یا یکی از ذینفعان) خود، اختیار خرید یا فروش صادر نمود، این اختیار خرید یا فروش در بورس، مورد معامله قرار می گیرد، نرخ خرید یا فروش یک قرارداد اختیار، بر اساس رقابت در بورس، تعیین می شود.

اختیار خرید و فروش سهم به چه معناست؟ استراتژی استرادل در قرارداد اختیار معامله

معامله گران در بازار سرمایه همواره به دنبال راهی هستند که ریسک را در معاملاتشان به حداقل برسانند. یکی از روش‌هایی که می توان از طریق آن ریسک معاملات را کاهش داد، اختیار معاملات است. اختیار معامله به دو صورت اختیار فروش و اختیار خرید در دسترس است. سهامداران می توانند با استفاده از اختیار خرید از ریسک معاملات خود بکاهند و با خیال آسوده تری به سرمایه گذاری در بازار بورس بپردازند. با ما همراه باشید تا در ادامه به طور مفصل به تمامی ابعاد اختیار معامله بپردازیم.

تعریف اختیار معامله

اختیار معامله، قراردادی است بین خریدار و فروشنده که در آن، خریدار مبلغ معینی را پرداخت کرده و در قبال آن این اختیار را دارد که در زمان مشخص با قیمت توافق شده، کالای مشخصی را در آینده با فروشنده معامله نماید. در این صورت فروشنده موظف است زمانی که خریدار درخواست می دهد، قرارداد را اجرا نماید.

اختیار معامله، توافقی برای آینده

به طور کلی، قرارداد اختیار معامله قراردادی دوطرفه بین خریدار و فروشنده بوده که تعیین کننده‌ی اختیار معاملات در سهام شرکت‌های مختلف بورسی، بورس اوراق بهادار است.
براساس اختیار معامله، خریدار به عنوان دارنده ی قرارداد، برای اجرای قرارداد کاملا مختار (بدون اجبار و یا تعهدی) است. چنانچه از قرارداد خود منصرف شود، تنها مبلغی که اختیار معامله سهام بابت قرارداد پرداخت نموده است را از دست می دهد. از طرفی فروشنده در صورتی که خریدار درخواست نماید، ملزم است قرارداد را اجرا نماید.

اختیار خرید

اختیار خرید در انگلیسی Call Option نامیده می شود، در لغت به معنای خرید به شرط اختیار است. اختیار خرید، قراردادی است که در آن خریدار کالای مشخصی را با قیمت مشخص قبل از موعد تاریخ سررسید حق دارد بخرد ولی اجباری برای خرید نیست.

در قرارداد اختیار خرید، خریدار زمانی که قیمت کالا تا قبل از زمان سررسید بالاتر از قیمت توافق شده در قراداد باشد به سود خواهد رسید. در این زمان است که شخص (خریدار) نسبت به خرید کالا اقدام می نماید. در قرارداد ذکر شده، فروشنده هر زمانی که خریدار تصمیم گیرد که قرارداد را اجرا نماید، موظف است که قرارداد را اجرا کرده و کالای موردنظر را بفروشد.

به مثال زیر توجه کنید:
سرمایه گذاری می‌خواهد قرارداد اختیار خرید شرکت y را خریداری نماید. هر سهم شرکت y در حال حاضر 1100 ریال است. همچنین قیمت سهام در اختیار معامله سهام قرارداد برابر با 1300 ریال و زمان سررسید 31 اردیبهشت ماه باشد و ارزش سهام قبل از 31 اردیبهشت ماه به 1650 می رسد. خریدار در این حالت می تواند از حق خود استفاده کرده و سهام را با مبلغ قید شده در قرارداد (1300 ریال) خریداری نماید. در این صورت، خریدار به ازای هر سهم 350 ریال سود می کند. بیایید حالت عکس این قضیه را در نظر بگیریم. زمان سررسید قرارداد فرا می رسد و ارزش سهام هنوز از 1300 ریال بالاتر نرفته است. در این حالت خریدار نه تنها سود نمی کند، بلکه ضرر هم می کند (مثلا هم سهم 1200 ریال باشد، خریدار باید هر سهم را بر اساس قرارداد 1300 ریال خریداری نماید. در این صورت او به ازای هر سهم 100 ریال ضرر خواهد کرد). در این مواقع خریدار از حق خود استفاده نکرده و در موعد قرارداد، باطل خواهد شد.

نماد اختیار معامله خرید

نماد قرارداد اختیار معامله سهام در بورس تهران به روش زیر تعیین می شود:

اختیار فروش

اختیار فروش در انگلیسی Put Option نامیده می شود، در لغت به معنای فروش به شرط اختیار است. اختیار فروش یعنی شخص حق فروش (بدون الزام و حتمی) تعداد معلومی از کالایی را مانند سهام یک شرکت در یک قیمت و زمان معین داشته باشد. درواقع اختیار فروش در مقابل اختیار خرید قرار دارد و شخصی که قرارداد اختیار فروش را خریداری می کند، وضعیت بازار را به سمت کاهش قیمت پیش بینی کرده است.

به مثال زیر توجه کنید:
سرمایه گذاری سهام ایران خودرو را به ارزش 7265 ریال خریداری نموده است. او بر اساس بررسی هایی که بر روس هام انجام داده است، پیش بینی می کند که تا 3 ماه آینده ارزش هر سهم این شرکت به 7150 کاهش پیدا خواهد کرد و به ازای هر سهم 115 ریال سود خواهد کرد. در این شرایط، سرمایه گذار با پرداخت 90 تومان، اختیار فروش سهام ایران خودرو را خریداری می نماید.

چند اصطلاح که در اختیار فروش به کار می رود:

“با قیمت” زمانی به کار برده می شود که قیمت سهام کمتر از قیمت اعمال باشد. در این مواقع پیشنهاد می شود اختیار فروش قبل از انقضا اعمال شود.

“بی قیمت” به زمانی گفته می شود که قیمت اعمال کمتر از قیمت سهام باشد. در این شرایط بهتر است اختیار فروش اصلا اعمال نشود.

“به قیمت” زمانی کاربرد دارد که قیمت سهام اختیار معامله سهام برابر با قیمت اعمال باشد.

مزایای قرارداد اختیار معامله

آموزش گام به گام تحلیل بنیادی برای انتخاب سهم مناسب

برای دانلود کتاب آموزش گام به گام تحلیل بنیادی روی لینک زیر کلیک کنید.

آیا میخواهید در بورس به موفقیت برسید؟ آیا نمیدانید چگونه یک سهم را از منظر بنیادی تحلیل کنید؟ نبود منبع آموزشی مناسب در زمینه تحلیل بنیادی انگیزه ای شد تا در یک کتاب آموزشی به زبانی کاملا ساده و کاربردی، به کمک تصاویر گویا و آموزش گام به گام، روش انتخاب یک سهم را بر اساس نکات بنیادی آموزش داده ایم. قطعا این روش آموزشی را در هیچ کجا پیدا نخواهید کرد! این کتاب الکترونیکی را به تمام کسانی که می خواهند در بازار بورس به موفقیت مستمر برسند توصیه میکنیم .

اختیار معامله مزایای زیادی دارد. در این بخش به تعدادی از این مزایا اشاره خواهیم کرد.

1– کاهش ریسک: با خرید قراردادهای اختیار معامله یک کالا در عوض خود کالا، ریسک آن معامله کاهش خواهد یافت. درواقع در این نوع معاملات تنها ضرری که معامله گر می تواند داشته باشد، مبلغی است که بابت خرید اختیار معامله پرداخت می کند. به عبارت دیگر، اختیار معامله به عنوان وسیله برای مدیریت ریسک بکار برده می شود تا در مقابل نوسانات نامطلوب قیمتی، ریسک معامله کاهش یابد.

2- کسب درآمد: سرمایه گذار با فروش قراردادهای اختیار معامله خود می تواند درآمد خود اختیار معامله سهام را فراتر از بازدهی سهام و سود تقسیمی ببرد. درواقع یکی از ساده ترین راهکارهای معاملاتی همان فروش اختیار معامله است.

3- اهرم مالی: قراردادهای اختیار معامله باعث می شود که سرمایه گذار در قبال نقدینگی کمتر، سود یا زیان چند برابر مبلغ پرداختی داشته باشد.

4- تنوع در پرتفوی:اختیار معامله به عنوان یک کالای مشتقه، می تواند باعث تنوع در سبد سرمایه گذاری سهامدار شود.

5- بکارگیری زمان به منظور تصمیمات آتی: در قراردادهای اختیار معامله، سرمایه گذار می تواند با پرداخت بخشی از قیمت سهم، جریان نقدی خرید و یا فروش خود را ثابت کرده و تا زمان سررسید تاریخ قراداد، تصمیمات درستی را بگیرد.

6- رسیدن به سود از طریق نوسانات قیمتی سهام: در این نوع از قرادادها، سرمایه گذار می تواند بدون خرید سهم پایه، از نوسانات قیمتی آن نفع ببرد.

تعریف مشتقه در اختیار معامله

“مشتقه” بودن یعنی قیمت کالایی به قیمت کالایی دیگر وابسته و یا از آن مشتق شده است. مانند آبمیوه که از میوه مشتق شده است. اختیار معامله هم از اوراق بهادار مالی مشتق شده است. یعنی قیمت آن به قیمت کالایی دیگر وابسته است. انواع مختلفی از اوراق بهادار به عنوان مشتق درنظر گرفته می شود. مانند پیمان های آتی و قرارداد های معاوضه.

چگونگی اعمال اختیار معاملات

نحوه اعمال اختیار معاملات به دو دسته کلی تقسیم می شوند:

• قرارداد اختیار معامله اروپایی: در این نوع از قراردادهای اختیار معامله، امکان اعمال توسط خریدار اختیار معامله تنها در زمان سررسید قرارداد وجود دارد.
• قرارداد اختیار معامله امریکایی: در قرارداد اختیار معامله امریکایی بر خلاف نوع اروپایی، امکان اعمال از سوی خریدار در هر زمانی از بازه ی زمانی قرارداد تا موعد سررسید وجود دارد.

استراتژی استرادل

در ابتدا به تعریفی کوتاه از استراتژی توجه نمایید. استراتژی در واقع به خرید یا فروش چند اختیار معامله به صورت هم زمان با یکدیگر و یا همراه با سهم پایه موضوع قرارداد گفته می شود. استراتژی در اختیار معامله به عنوان وسیله ای برای پوشاندن ریسک، تنوع بیشتر در پرتفوی و همچنین جهت افزایش سود دهی به کار برده می شود.

یکی از استراتژی‌هایی که در معاملات اختیار معامله به کار برده می شود، استراتژی های ترکیبی متقارن هستند. این نوع از استراتژی‌ها شامل ترکیبی مختلفی از هر دو قرارداد خرید و فروش برای یک سهام خاص می باشد. یکی از رایج ترین استراتژی های ترکیبی متقارن که در این بازار مورد استفاده قرار می گیرد، «استراتژی استرادل» است.

انواع استراتژی استرادل

استراتژی استرادل به دو دسته تقسیم می شود:

1- استرادل خرید: خرید قراردادهای اختیار خرید و اختیار فروش از سهامی با قیمت توافقی و تاریخ پایان مهلت یکسان. در این استراتژی، چنانچه قیمت سهام به قیمت توافق شده نزدیک باشد، شخص ضرر زیادی را متحمل خواهد شد. در مقابل، درصورتی که ارزش سهام حول قیمت توافقی نوسانات شدیدی داشته باشد، سرمایه گذار سود بسیاری در این معامله خواهد داشت.

2- استرادل فروش: فروش قراردادهای اختیار خرید و اختیار فروش با قیمت توافقی و تاریخ پایان قرارداد یکسان. در این نوع استراتژی بر خلاف استراتژی استرادل خرید، درصورتی که ارزش سهام به قیمت توافقی نزدیک باشد، سرمایه گذار سود قابل توجهی به دست خواهد آورد. در مقابل، هرچه دامنه نوسانات سهام بیشتر باشد، میزان ضررهای شخص نیز به همان میزان افزایش خواهد یافت.

آموزش گام به گام تابلوخوانی پیشرفته در بورس

برای دانلود کتاب آموزش گام به گام تابلوخوانی پیشرفته روی لینک زیر کلیک کنید.

تابلوخوانی در کنار تحلیل بنیادی و تکنیکال، بعد سوم بورس است. همه چیز در تابلوی معاملات سهم وجود دارد، اطلاعاتی که شاید در نگاه اول کسی متوجه آنها نشود اما با یادگیری تکنیک های تابلو خوانی و بازار خوانی می توانید به اطلاعات زیادی دست پیدا کنید و بر این اساس معاملات پر سودتری داشته باشید. در کتاب آموزش تابلو خوانی پیشرفته به مطالبی خواهیم پرداخت که در هیچ کلاس یا کتابی به شما آموزش نمی دهند. تکنیک هایی که حاصل سالها تجربه در بازار سرمایه است.

قرارداد اختیار معامله خرید و فروش"خودرو ، خساپا،وبصادر و تجارت" شروع شد

قرارداد اختیار معامله خرید و فروش بر سهام ۴ شرکت‌ ایران خودرو، سایپا و دو بانک‌ تجارت و صادرات از امروز در بازار مشتقه بورس آغاز شد.

به گزارش پایگاه خبری بورس پرس، بازار سهام در حالی آخرین روز کاری هفته جاری با رشد بیش از 5 هزار واحدی شاخص اما تداوم کاهش ارزش معاملات و تشدید نگرانی فعالان از آینده شروع کرده که قرارداد اختیار معامله خرید و فروش بر سهام 4 شرکت‌ بزرگ بورس و شامل ایران خودرو، سایپا و بانک‌های تجارت و صادرات از امروز در بازار مشتقه بورس آغاز و اعمال شد.

براساس این گزارش، سررسید اختیار معامله خرید و فروش"خودرو و خساپا"برای مرداد و آبان و "وبصادر و تجارت" هم برای آبان و مهر سال جاری تعیین شده و معاملات قراردادها فقط به صورت برخط بوده و صرفاً از طریق کارگزارانی دارای مجوز معاملات برخط انجام می شود.

همچنین ضوابط وجه تضمین با توجه به راه‌اندازی سامانه مدیریت ریسک و امکان محاسبات وجوه تضمین براساس «ضوابط وجه تضمین قرارداد اختیار معامله در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران»، اتخاذ موقعیت باز فروش در قراردادهای اختیار معامله، به شرط کفایت وجوه تضمین، برای تمامی فعالان بازار سرمایه امکانپذیر است.

براساس این گزارش، قراردادهای اختیار خرید و فروش به معنای توافق بر سر انجام معامله‌ای خاص و با یک قیمت مشخص در مقطع زمانی مشخصی در آینده هستند.

به طور مثال در معامله یک قرارداد اختیار خرید، خریدار اختیار خرید دارایی پایه را با قیمت و در زمان مشخص بدست می‌آورد و از سوی دیگر فروشنده تعهد یا الزام به فروش دارایی را در صورت درخواست اعمال از سوی دارنده اوراق اختیار خرید خواهد داشت. قراردادهای اختیار خرید با توجه به قیمت و زمان اعمال، می‌تواند با نرخ های متنوعی مورد معامله قرار گیرد. وجهی که در معامله قرارداد اختیار خرید از سمت خریدار به عرضه‌کننده اوراق پرداخت می‌شود برای بدست آوردن حق خرید دارایی با قیمت اعمال مشخص و این نرخ به مراتب کمتر از قیمت دارایی پایه است.

سرمایه‌گذار با خرید اوراق اختیار خرید می‌تواند با پرداخت مبلغی اندک در مزایای افزایش قیمت دارایی پایه سهیم باشد و همزمان از افزایش قیمت اوراق اختیار خرید در بازار یا امکان اعمال اختیار در سررسید بهره‌مند شود. این ویژگی اوراق علاوه بر ذخیره منابع برای روزهای آتی، می‌تواند رفتار مبتنی بر تحلیل‌های کوتاه و میان‌مدت را نیز در بازار تقویت کند.

نحوه خرید و فروش در بازار مشتقه (قراردادهای آتی و اختیار معامله)

بازار مشتقه شامل قراردادهای آتی و اختیار معامله است. در قرارداد آتی دو طرف معامله تعهد می‌کنند که کالایی را در زمانی مشخص در آینده معامله کنند اما در قرارداد اختیار، اوراق اختیار خرید یا فروش خریداری می‌شوند و خریدار این اختیار را دارد که از آن استفاده کند یا نکند. در ادامه نحوه خرید و فروش هر یک از این اوراق را توضیح می‌دهیم.

نحوه خرید و فروش قراردادهای آتی

برای معامله قراردادهای آتی، مانند معامله هر ورقه بهادار دیگری، نیاز به سامانه معاملاتی دارید. شما می‌توانید با مراجعه به کارگزاری، به سامانه و کد معاملاتی مخصوص بازار آتی دسترسی پیدا کنید.

حالا که کد معاملات آتی را دریافت کردید، می‌توانید معاملات خود را آغاز کنید.

مرحله اول: واریز وجه

اولین قدم برای شروع معاملات در هر بازاری شارز حساب است. برای این معاملات نیاز به دو حساب دارید، حساب عملیاتی و حساب پشتیبان. حساب عملیاتی یا حساب در اختیار بورس یک حساب مشترک با سازمان بورس است. شما نمی‌توانید از این حساب پول برداشت کنید و حق برداشت منحصرا در اختیار سازمان بورس است. حساب پشتیبان یا حساب شخصی حسابی است که به حساب عملیاتی وصل می‌شود و برای برداشت وجه کاربرد دارد. در حال حاضر افتتاح این دو حساب تنها از طریق بانک‌های ملت و سامان امکان پذیر است. دقت کنید که هر دو حساب عملیاتی و پشتیبان باید از یک بانک باشند.

برای شارژ حساب معاملات آتی دنبال درگاه واریز وجه نگردید. چون نیاز نیست وجهی به حساب کارگزار پرداخت کنید، بلکه باید حساب در اختیار بورس خود را شارژ کنید. پس می‌توانید با مراجعه به بانک یا روش‌های آنلاین پرداخت وجه، این کار را انجام دهید.

پس از شارژ حساب در اختیار بورس، به بخش «مدیریت مالی» در سامانه معاملات آتی مراجعه کرده و حساب خود را بروزرسانی کنید تا وجه واریز شده در سامانه نمایش داده شود.

مرحله دوم: انجام معاملات

پس از این که حساب‌تان را شارژ کردید نوبت آن رسیده که نماد مورد نظرتان را پیدا کنید. نام نمادهایی که در بازار آتی معامله می‌شوند در سایت بورس کالا به ادرس cdn.ime.co.ir آمده است. در حال حاضر تنها زعفران، پسته و زیره سبز در این بازار معامله می‌شوند. تصویر نیز تابلو معاملات آتی را نشان می دهد.

رنگ‌های سبز و قرمز در این تابلو نشان‌دهنده افزایش یا کاهش قیمت، حجم معاملات، موقیعت‌های باز و غیره می‌باشند.

پس از این که نماد مورد نظرتان را انتخاب کردید، به صفحه خود در سامانه معاملات آتی مراجعه کنید. در شکل زیر می‌توانید این سامانه را مشاهده کنید.

برای شروع خرید و فروش، ابتدا نام نماد مورد نظرتان را در قسمت دیده‌بان جستجو کنید. فرض می‌کنیم شما زغفران نگین را انتخاب کرده‌اید. پس اطلاعات زعفران نگین شامل اندازه هر قرارداد، تاریخ تحویل و اطلاعات دیگر نمایش داده خواهد شد.

قبل از انجام معامله بهتر است اختیار معامله سهام به اطلاعات نماد دقت کنید.

اندازه قرارداد، نشان‌دهنده اندازه هر یک قرارداد از نماد موردنظر می‌باشد. یعنی در این مثال هر قرارداد زعفران شامل ۱۰۰ گرم زعفران است.

قیمت تسویه روزانه در معاملات آتی را می‌توان به قیمت پایانی در بازار سهام تشبیه کرد. این مقدار میانگین قیمت معاملات انجام شده برای هر قرارداد، در نیم ساعت پایانی آخرین جلسه معاملاتی در هر روز است.

اگر حجم معاملات در این نیم ساعت خاص کمتر از ۲۰٪ حجم کل معاملات آن روز باشد، قیمت تسویه روزانه بر اساس یک ساعت پایانی محاسبه می‌شود و اگر حجم معاملات در یک ساعت پایانی نیز کمتر از ۲۰٪ حجم کل معاملات آن روز باشد، این بار قیمت تسویه روزانه براساس حجم کل معاملات آن روز محاسبه می‌شود.

یکی از مهم‌ترین مواردی که باید به آن دقت کنید، مقدار وجه تضمین اولیه است. وجه تضمین اولیه درصدی از ارزش هر قرارداد است که دو طرف می‌پردازند تا ضمانت کنند که به قرارداد پایبند هستند. در این مثال وجه تضمین اولیه برای هر قرارداد زعفران نگین ۳۲۰ هزار تومان می‌باشد.

این مقدار می‌تواند تعدیل شود. یعنی اگر قیمت‌ها کاهش یابند، وجه تضمین خریدار کاهش و وجه تضمین فروشنده افزایش می‌یابد. مبلغ وجه تضمین اولیه توسط بورس تعیین می‌شود. تعدیل آن و بروزرسانی حساب‌ها نیز توسط اتاق پایاپای صورت می‌گیرد.

حداقل وجه تضمین نیز اهمیت زیادی دارد. حساب سرمایه‌گذاران باید همواره به اندازه اختیار معامله سهام حداقل وجه تضمین شارژ داشته باشد. این مقدار معمولا به صورت ۶۰٪ وجه تضمین اولیه هر قرارداد درنظر گرفته می‌شود. اگر حساب سرمایه‌گذار از حداقل وجه تضمین کمتر باشد، call margin اتفاق می‌افتد. در این زمان وی باید از معامله صرف‌نظر کند یا حساب خود را تا حداقل وجه تضمین شارژ کند که به آن سپرده جبرانی می‌گویند.

در پایان می‌توانید با ثبت قیمت و تعداد درخواستی، نسبت به خرید یا فروش قراردادهای آتی اقدام کنید.

دقت کنید که تعداد، نشان دهنده تعداد قراردادهای مدنظر شما می‌باشد. عدد ۲۰ که در کادر فوق نوشته شده است، به این معناست که شما تمایل دارید ۲۰ قرارداد آتی هر یک به اندازه ۱۰۰ گرم و ۳۲۰ هزار تومان وجه تضمین اولیه را معامله کنید.

قیمت نوشته شده در کادر نیز قیمتی است که شما برای معامله هر یک گرم زعفران نگین در نظر گرفته‌اید. پس می‌خواهید هر قرارداد ۱۰۰ گرمی زعفران را ۱۳۷۱۰۰۰ تومان و ۲۰ قرارداد را ۲۷۴۲۰۰۰۰ تومان معامله کنید.

در معامله قراردادهای آتی می‌توانید اوراق را بخرید و قبل از سررسید آن را بفروشید یا می‌توانید آن را تا سررسید نگه دارید، کالا را تحویل بگیرید و سپس اقدام به فروش آن کنید. در این‌صورت باید هماهنگی‌های لازم را با کارگزاری، انبار و اتاق پایاپای بورس انجام دهید. دریافت کالا در این حالت شبیه به معامله در بازار فیزیکی می‌باشد. اگر به هر دلیلی نتوانید کالا را در موعد مقرر تحویل بگیرید، باید مبلغی را به عنوان جریمه نکول پرداخت کنید. در این‌صورت دیگر نیازی به دریافت کالا نیست و معامله فسخ می‌شود.

مرحله سوم: برداشت وجه

همانطور که گفته شد، نمی‌توانید از حساب در اختیار بورس خود پول بردارید. اگر نیاز به برداشت وجه دارید، باید تقاضای برداشت وجه را برای کارگزار بفرستید. سپس کارگزار درخواست شما را به بورس ارسال می‌کند. نهایتا بورس کالا وجه درخواستی را از حساب عملیاتی شما به حساب پشتیبان‌تان انتقال می‌دهد و شما می‌توانید مانند هر حساب بانکی دیگر وجه مورد نظرتان را دریافت کنید.

اگر درخواست برداشت وجه خود را تا ۱۵ دقیقه پس از اتمام جلسه معاملاتی برای کارگزار ارسال کنید، مبلغ درخواستی شما تا ساعت ۱۰ روز کاری بعد، از حساب در اختیار بورس به حساب شخصی‌تان منتقل خواهد شد.

اگر برداشت وجه توسط کارگزار تایید شده باشد، در وضعیت شما مشخص نشان داده می‌شود.

اگر وجه به حساب شخصی شما منتقل نشد می‌توانید علت را در بخش «گزارش درخواست برداشت وجه» ببینید.

نکته: اگر در یک قرارداد در موقعیت خرید قرار داشته باشیم و در یک قرارداد دیگر در موقعیت فروش، در صورت اتمام مهلت سررسید، سفارشات با هم تطبیق داده می شوند و موقعیت بسته می‌شود.

معاملات دوطرفه در قراردادهای آتی چیست؟

یکی از روش‌های معامله در قراردادهای آتی معاملات دوطرفه است. به این معنا که می‌توانید ابتدا اوراق را بفروشید، سپس آن را بخرید!

فرض کنید اوراق پسته را معامله می‌کنید و بر اساس تحلیل‌ها انتظار دارید قیمت پسته در ماه‌های پیش رو کاهش یابد. در این صورت می‌توانید هم اکنون در یک معامله آتی، پسته را بفروشید و چند ماه بعد، پس از ریزش قیمت، آن را بخرید و از تفاوت قیمت به وجود آمده سود کسب کنید. شاید این معامله کمی عجیب به نظر برسد اما این حالت با توجه به این که نوع قرارداد، آتی می‌باشد و نیازی به تحویل کالا در زمان معامله وجود ندارد، امکان‌پذیر است.

نحوه خرید و فروش اوراق اختیار

برای معاملات اختیار می‌توانید از همان سامانه معاملاتی اوراق بهادار استفاده کنید. تنها کافیست به کارگزاری مراجعه کنید تا دسترسی شما در سامانه افزایش یابد.

برای معامله یک نماد خاص ابتدا نام آن را در تابلو معاملات اختیار در سایت بورس کالا پیدا کنید. در شکل زیر گروه سکه و طلا را به عنوان نمونه مشاهده می‌کنید.

با کلیک روی نام هر نماد، روند آن در طی روز معاملاتی نشان داده می‌شود.

پس از مشاهده اطلاعات تابلو، می‌توانید به صفحه معاملات کارگزاری بروید و نام نماد مورد نظرتان را در دیده‌بان جستجو کنید.

سپس اطلاعات نماد مانند اندازه قرارداد، تاریخ سررسید، وجه تضمین و قیمت به ازای هر قرارداد نمایش داده می شود.

حالا از قسمت خرید و فروش می‌توانید تعداد قراردادها و قیمت هر واحد از کالای مد نظر خود را وارد کنید.

پس از ثبت سفارش نیز می‌توانید به قسمت وضعیت سفارش>سفارشات باز مراجعه کنید. در این قسمت سفارشات ثبت شده شما قابل مشاهده بوده و تا زمانی که سفارش انجام نشده باشد، قابل ویرایش یا حذف می‌باشد.

در زمان سررسید قرارداد اختیار نیز می‌توانید به بخش تسویه اوراق مشتقه مراجعه کنید.

در بخش «آخرین مهلت ثبت درخواست» می توانید زمان شروع و پایان ثبت درخواست را مشاهده کنید. در این جا با توجه به تعداد موقعیت‌های باز اقدام به ثبت درخواست خود کنید. هم‌چنین می‌توانید اوراق را به صورت نقدی یا فیزیکی تسویه کنید.

تسویه به صورت نقدی: برای تسویه نقدی چهار حالت وجود دارد:

• موافقت با تسویه به کسر: با استفاده از این گزینه، شما موافقت خود را برای پرداخت تنها آن بخشی از قرارداد که به صورت نقدی امکان‌پذیر است، اعلام می‌کنید. بخشی که به صورت نقدی تسویه نشود، از بین خواهد رفت.

مثلا شما ۱۰۰۰ ورقه اختیار دارید. اگر ۸۰۰ سهم از آن قابل پرداخت به صورت نقدی باشد، شما با فعال کردن گزینه فوق می توانید ۸۰۰ سهم را نقدی تسویه کرده و ۲۰۰ سهم بعدی متعلق به شما نخواهد بود و امکان تسویه نقدی یا فیزیکی برای آن وجود نخواهد داشت.

• اعمال حداکثری: با انتخاب این گزینه تمام موقعیت‌های شما در نماد مربوطه، امکان تسویه به صورت نقدی را خواهند داشت.
• تعداد درخواست برای تسویه: این گزینه این امکان را می‌دهد که تعداد موقعیت‌های خود را که تمایل به تسویه نقدی آن ها دارید، مشخص کنید.
• موافقت با اعمال در صورت کسری موقعیت: این امکان فقط در زمانی کاربرد دارد که قبل از تاریخ تسویه، کاربر اقدام به وارد نمودن تعداد درخواست برای تسویه و در زمان تسویه، تعداد موقعیت‌های وی تغییر کرده باشد.

پس از انتخاب گزینه مورد نظرتان روی گزینه «ثبت درخواست تسویه نقدی اختیار» کلیک کنید. با پایان یافتن ثبت درخواست تسویه نقدی از سوی مدیریت فناوری بورس، منتظر اعلام نتایج تسویه نقدی بمانید. نتایج در ستون تعداد موقعیت‌های اعمال شده نمایش داده می‌شود.

تسویه به صورت فیزیکی: در تسویه فیزیکی نیز چهار حالت وجود دارد:

• موافقت با تسویه در زیان/بی تفاوت: در این حالت اگر در شرایط زیان یا بدون سود/زیان باشید، موافقت خود را اعلام می‌کنید که تسویه فیزیکی را انجام دهید.
• گزینه‌هایاعمال حداکثری، تعداد درخواست برای تسویه و موافقت با اعمال در صورت کسری موقعیت مانند حالت قبلی می‌باشند.

در پایان روی گزینه «ثبت درخواست تسویه فیزیکی اختیار» کلیک کنید و منتظر اعلام نتایج تسویه فیزیکی از سوی مدیریت فناوری بورس بمانید.

سوالات متداول

برای اطلاع از حساب خود می‌توانید با کارگزاری تماس بگیرید.

حداقل مقدار معامله در قراردادهای آتی، یک قرارداد و حداقل مبلغ مورد نیاز، وجه تضمین آن قرارداد است.

معاملات آتی دارای سررسید هستند. زمانی که یک قرارداد خرید ثبت می‌کنید، اگر تا قبل از سررسید یک قرارداد فروش از همان نماد را با سررسید یکسان ثبت کنید، معامله برای شما بسته می‌شود. در واقع معامله با باز کردن سفارش در خلاف جهت بسته می‌شود. اگر سفارش شما تا سررسید باز بماند، وارد مرحله تحویل/ دریافت کالا می‌شود.اختیار معامله سهام

اگر در روز تحویل کالا، معامله انجام شود، وجه تضمین در صورتحساب لحاظ می‌شود. اما اگر هر کدام از طرفین از تحویل دادن یا تحویل گرفتن کالا سر باز بزند، باید یک درصد از کل قرارداد را به عنوان جریمه نکول پرداخت کند. تا زمانی که معامله باز باشد وجه تضمین مسدود بوده و قابل برداشت نیست.