اختیار فروش تبعی چیست؟

اگر موفق به خرید این نوع اوراق نشدید، زیاد نگران نباشید. عرضه‌کنندگان این اوراق در واقع به‌نوعی کف قیمتی سهام مورد نظر در شش ماه یا یک سال بعد را مشخص کرده‌اند و بسیار بعید است که در تاریخ سررسید، قیمت سهام مورد نظر پایین‌تر از آن قیمت باشد

اختیار فروش تبعی چیست؟

اکثر مردم موقع خرید کالاهای با ارزش به بیمه کردن و محافظت از آن فکر می‌کنند، اما آیا می‌توان سرمایه گذاری ها را هم بیمه کرد؟ در اکثر نقاط دنیا ابزارهایی به نام اوراق اختیار خرید یا فروش وجود دارد که یکی از وظایف آن همین کار است.

این اوراق در ایران هم با کمی تفاوت نسبت به نسخه جهانی با نام اوراق اختیار فروش تبعی وجود دارد و شما می‌توانید با استفاده از آن سرمایه گذاری خود را در یک سهم خاص بیمه کنید اوراق اختیار فروش تبعی به نوعی بیمه کردن سهام می باشد و هدف از انتشار اوراق اختیار فروش تبعی کاهش ریسک سرمایه گذاری در بازار بورس و حفظ منافع سهامداران می باشد و این اوراق توسط شرکت عرضه کننده سهام به فروش می رسد و براساس آن شرکت متعهد می شود تعداد معینی از سهام شرکت را به قیمت مشخص ( قیمت اعمال ) و در تاریخ معین ( تاریخ اعمال ) از دارنده اوراق خریداری کند. شرکتی که قصد انتشار اوراق اختیار فروش تبعی دارد قبل از انتشار این اوراق اطلاعیه ای را تحت عنوان اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی منتشر کرده و در آن ویژگی های آن را اعلام می نمایند.

اختیار فروش جزء ابزارهای بازار مشتقات است. لازم به ذکر است که ابزار بازار مشتقه جزو ابزار پوشش ریسک می‌باشد؛ اما خریدار اختیار فروش چه وضعیتی دارد؟ اختیار فروش به دارنده آن این حق و نه تعهد را می‌دهد که در تاریخ معینی در آینده به قیمت مشخص‌شده در برگه که از آن به‌عنوان قیمت اعمال یاد می‌شود این اوراق را اعمال نماید. حال اگر خریدار این ورقه بخواهد از این موقعیت استفاده نماید بایستی دارایی پایه (دارایی که سرمایه‌گذار جهت پوشش ریسک در آن اختیار فروش را خریداری کرده است) از بازار خریداری کرده و به قیمت اعمال به فروش برساند. لازم به ذکر است که بابت موقعیت خرید اختیار معامله مبلغی را تحت عنوان هزینه اولیه می‌پردازند.

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

معمولا در بازارهای یک طرفه مثل بورس ایران که سهامدار فقط از رشد قیمت سود می‌برد، با افت یا نوسان شدید قیمت، سهامدارها از سهم مورد بحث فاصله می‌گیرند و تمایلی به خرید آن نشان نمی دهند. در این شرایط شرکت ها برای حفظ ارزش سهام و حمایت از سهامداران، اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش می‌کنند. این اختیار فروش تبعی چیست؟ اوراق به مالک آن این اختیار را می‌دهد که در صورت تمایل در تاریخ مشخص شده سهام خود را به قیمتی که از قبل تعیین شده به شرکت بفروشد. این موضوع معادل این است که شرکت به شما این تضمین را بدهد تا در تاریخ مشخص شده در صورتی که قیمت سهام افت کرده باشد، این افت را تا قیمتی خاص جبران خواهد کرد. در ایران این فرآیند را به عنوان بیمه کردن سهام هم می‌شناسند.

این اوراق درواقع نوعی از اختیار فروش اروپایی است که در آن به خریدار این اوراق اجازه می‌دهد تا دارایی پایه اختیار که درواقع یکی از سهام پایه می‌باشد با توجه به قیمت سهام در زمان عرضه اوراق و قیمت اعمال بیمه نماید و به‌نوعی کسب بازدهی برای سرمایه‌گذار تضمین می‌گردد، درنتیجه این اوراق به‌نوعی بیمه سهام می‌باشند. لازم به ذکر است که عرضه‌کننده این اوراق شرکت (ناشر) و یا سهامدار عمده است که هدف آن‌ها ایجاد تضمین و اطمینان نسبت به سهام است.

در ایران شیوه انتشار این اوراق متفاوت از سازوکار مطرح‌شده در دنیا است. در ایران به‌منظور خرید اوراق اختیار بایستی (سهام پایه سهامی که بابت آن اختیار فروش تبعی منتشر می‌گردد) را در اختیار داشته باشید. فرض کنید که قرار است اوراق اختیار فروش تبعی برای سهام شرکت سایپا در تاریخ ۱۰ دی‌ماه منتشر گردد. قبل از اینکه شما اقدام به خرید اوراق اختیار نمایید بایستی سهام شرکت سایپا را در سبد خود داشته باشید و این اولین تفاوت بین اوراق اختیار در ایران با سایر کشورهای دنیا است. مثلاً اگر شما می‌خواهید تعداد ۵۰ هزار اوراق اختیار سایپا را داشته باشید بایستی قبل اعمال دستور خرید این اوراق، تعداد ۵۰ هزار سهم از سایپا را در پرتفوی خود داشته باشید.

نکاتی مهم در رابطه با اوراق اختیار فروش تبعی که لازم است بدانید:

این اوراق از نوع اختیار فروش اروپایی می‌باشند یعنی تنها می‌توان در تاریخ سررسید آن را اعمال کرد.

این اوراق قابلیت معامله در بازار ثانویه را ندارند و تنها در یک مرحله در زمان عرضه توسط ناشر مورد معامله قرار می‌گیرد.

درصد سود و زیان شما با توجه به نوسانات قیمتی سهام تا تاریخ سررسید و اینکه شما در چه قیمتی سهام پایه را خریداری کرده باشید متفاوت است.

توجه فرمایید که طبق قانون حتی درصورتی‌که شما درخواست اعمال اوراق را به کارگزار بدهید درصورتی‌که قیمت روز سهام پایه در تاریخ سررسید کمتر از قیمت اعمال نباشد اوراق سررسید شده اعمال نخواهند شد.

توجه فرمایید ازآنجایی‌که اوراق اختیار فروش تبعی قابلیت معامله مجدد را ندارند درنتیجه سهام پایه موضوع این اوراق نیز تا زمان پایان معاملات قابلیت معامله را از دست می‌دهند و حتماً بایستی به این موضوع توجه فرمایید.

تعداد اوراق اختیار فروش که هر فرد امکان خرید آن را دارد محدود است، حتما قبل از خرید به محدودیت روزانه و کلی آن که توسط شرکت منتشر کننده تعیین شده دقت کنید. در صورتی که خرید شما بیشتر از میزان مجاز باشد، اوراق مازاد بدون اعتبار خواهد بود و هزینه پرداخت شده به شرکت داده می‌شود.(چیزی به شما برگشت داده نمی‌شود)

در زمان خرید اوراق اختیار فروش باید مالک سهام شرکت باشید و حداکثر تعداد اوراق قابل خریداری برای شما معادل تعداد سهام شماست.

این اوراق معاملات ثانویه ندارند. در نتیجه در صورتی که آن ها را خریداری کردید امکان فروش آن ها را نخواهید داشت.

در صورتی که بعد از خرید اوراق بخشی از سهام خود را بفروشید و در نتیجه‌ی این معامله، تعداد اوراق شما بیشتر از تعداد سهام شود، در پایان روز معاملاتی اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟ مازاد اعتبار خود را از دست می‌دهد و هزینه‌ای بابت این موضوع به شما برگشت داده نخواهد شد.

در صورت تمایل به استفاده از اختیار فروش باید در روز سررسید تا قبل از اتمام مهلت تعیین شده توسط شرکت، در خواست خود را از طریق کارگزار اعلام کنید. در صورت عدم درخواست، اوراق شما باطل می‌شود و هیچ هزینه‌ای بابت آن به شما برگشت داده نخواهد شد.

این اوراق تا قبل از سررسید غیر قابل معامله‌اند.

در صورتی که در روز سررسید قیمت پایانی سهم، بیشتر یا مساوی قیمت اعمال باشد، به صورت خودکار اوراق اعتبار خود را از دست می‌دهند و نیازی به درخواست خاصی نیست.

بعد از اعمال اختیار فروش در صورتی که شرکت در پرداخت حقوق مشتری تاخیر کند، بنا به فرمولی که در زمان انتشار اوراق علام شده مبلغی تحت عنوان جریمه توسط سازمان بورس از وی دریافت و به مشتری پرداخت می‌شود.

در مواردی که حقوق مشتری با تاخیر پرداخت شود، سود روزشمار بر اساس فرمولی که در زمان انتشار اوراق توسط شرکت ارائه شده، به مشتری تعلق می‌گیرد.

فرم اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی مشتمل بر اطلاعات زیر می باشد :

سهم پایه: سهمی که "اوراق اختیار فروش تبعی" مبتنی بر آن است
نام عرضه کننده و کارگزار عرضه کننده: شخصی است که پس از اخذ مجوز از بورس، با شرایط معین، به عرضۀ اوراق اختیار فروش تبعی اقدام می کند.
تاریخ اعمال
دوره معاملاتی: فاصله بین اولین روز معاملاتی و آخرین روز معاملاتی "اوراق اختیار فروش تبعی" است که در اطلاعیه عرضه اعلام می شود.
قیمت اعمال
سقف خرید: حداکثر تعداد "اوراق اختیار فروش تبعی" است که توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی می تواند خریداري شود
کل حجم عرضه
حداقل حجم عرضه روزانه
شرایط تسویه تعهدات در تاریخ اعمال

به عنوان مثال اگر سرمایه گذاری در تاریخ 17 آبان ماه 50.000 سهم وغدیر را در قیمت 10450 ریال خریداری نماید و در همان تاریخ 50.000 اوراق اختیار فروش غدیر را در قیمت 4633 ریال خریداری کرده باشد و سهام خود را بیمه کرده باشد بهای تمام شده کل برای او 15083 ریال بدون کسر کارمزد بوده است. قیمت اعمال نیز در تاریخ 16 اسفند ماه 17380 ریال میباشد. لذا سرمایه گذار در این بازه زمانی بازده 15% را برای خود تثبیت نموده است

اختیار فروش تبعی چیست و اوراق اختیار فروش تبعی حامی ۱۴۰۱

اختیار فروش تبعی که در ایران به عنوان بیمه سهام از آن یاد می شود جزو ابزارهای بازار مشتقه است(ابزاری که از یک دارایی نشان می گیرد) که به منظور کاهش ریسک خریداران سهام در زمان نوسانات بازار بابت تضمین اصل سرمایه می باشد.

یکی از دغدغه های سهامداران در بورس کسب حداقل بازدهی معادل نرخ سود بدون ریسک است و این ابزار سبب می شود تا با توجه به حذف ریسک در بازار سرمایه، سرمایه گذاران به جای سپرده گذاری در بانک به دنبال کسب سود بیشتر در بازار سرمایه باشند و از نوسانات مقطعی بازار سرمایه هراسی نداشته باشند.

عرضه کننده این اوراق شرکت (ناشر) و یا سهامدار عمده است.

به منظور خرید این اوراق باید سهام پایه (سهامی که بابت آن اختیار فروش تبعی منتشر می گردد) را در اختیار داشته باشید مثلا شخصی که سهام شرکت x را دارد می تواند اوراق اختیار فروش آن را خریداری کند.

موضوع را با یک مثال ساده پیش می بریم:

فرض کنیم قیمت سهام شرکتی که سهامدار آن هستیم 200 تومان است و جو منفی بر بازار حاکم شده است:

در این حالت سهامدار عمده می تواند با انتشار اختیار فروش تبعی با قیمت مثلا 1 تومان، برای 3 ماه آینده تضمین فروش در قیمت 230 تومان را بدهد.حال سهامدار در صورت صلاحدید با خرید اوراق تبعی که قاعدتا به میزان دارایی سهام باید باشد، ریسک نگهداری سهام را به حداقل رسانده و در سررسید که 3 ماه بعد خواهد بود، با چند گزینه روبرو می شود:

• قیمت سهم در بازار به 190 تومان رسیده باشد، اینجا سهامدار می تواند با اعمال اختیار خود، سهم را در قیمت 230 بفروش برساند.
• قیمت سهم همان 230 تومان باشد که در اینصورت فرق خاصی بین فروش در بازار یا اعمال اختیار وجود نخواهد داشت.
• قیمت سهم به 270 تومان رسیده باشد که قاعدتا اینجا سهامدار بجای اعمال اختیار 230 تومانی، سهم را با قیمت 270 در بازار بفروش خواهد رساند.

دقت کنید در رابطه با این موضوع به هیچ عنوان نمی توان به نوسانگیری و یا توجه به نوسانات بین راه تا سررسید توجه کرد، زیرا به محض معامله سهم مذکور، اختیار تبعی نیز منقضی خواهد شد.

در مورد سهامداران میان مدتی، اختیار فروش تبعی علاوه بر اینکه از لحاظ فنی جو منفی را تغییر می دهد، از طرفی نیز عیار شرکت ها در چشم انداز پیش رو و نوع نگاه سهامدار عمده به ارزش سهام شرکت و قیمت آن مشخص خواهد ساخت.

عرضه اوراق اختیار فروش تبعی با هدف حمایت از سهامداران خرد از روز دوشنبه مورخ ۲۵ اسفند۱۳۹۹ لغایت روز چهارشنبه ۲۷ اسفند ۱۳۹۹ با شرایط زیر در بورس اوراق بهادار تهران آغاز می‌شود:

به گزارش پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا)، صندوق سرمایه گذاری مشترک توسعه بازار سرمایه در نظر دارد اوراق اختیار فروش تبعی با هدف حمایت از سهامداران خرد منتشر کند. عرضه اوراق فوق از روز دوشنبه مورخ ۲۵ اسفند۱۳۹۹ لغایت روز چهارشنبه ۲۷ اسفند ۱۳۹۹ با شرایط زیر در بورس اوراق بهادار تهران آغاز می‌شود:

۱- سرمایه گذاران حقیقی (شامل سبدهای سرمایه گذاری اشخاص حقیقی) که در سال ۱۳۹۹ وارد بازار سرمایه شده‌اند و ارزش دارایی ایشان در بازار سرمایه (تمامی داراییها از جمله سهام، حق تقدم سهام، صندوق های سرمایه گذاری، اوراق بدهی، انواع گواهی سپرده و …) در تاریخ ۱۲ اسفند ۱۳۹۹ کمتر از ۱۰ میلیون تومان باشد واجد شرایط خرید اوراق اختیار فروش تبعی حامی۱۴۰۱ بوده و می توانند نسبت به خرید این اوراق اقدام کنند.

۲- دارایی پایه اوراق اختیار فروش تبعی حامی۱۴۰۱ شامل سبد سهام و حق تقدم سهام پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران یا فرابورس ایران (به جز بازار پایه) و همچنین صندوقهای سرمایه گذاری در سهام (مبتنی بر صدور و ابطال یا ETF ( به جز دارا یکم و پالایش با احتساب تعداد و قیمت تعدیل شده ناشی ازاقدامات شرکتی طی دوره اوراق مذکور است. همچنین دارایی پایه اوراق اختیار فروش تبعی حامی۱۴۰۱ شامل عرضه اولیه هایی که بازدهی بیشتر از ۳۰ درصد از ابتدای سال ۱۳۹۹ داشته‌اند، نمی شود.

۳- سرمایه گذارانی که واجد شرایط خرید اوراق حامی۱۴۰۱ بوده و تمایل به استفاده از این اوراق دارند، باید در دوره عرضه نسبت به خرید تنها ۱ ورقه از اوراق مذکور اقدام کنند. در صورت انجام خرید اوراق حامی۱۴۰۱ توسط سرمایه گذاران، دارایی پایه برای ایشان مطابق بند ۲ درنظر گرفته خواهد شد.

۴- خرید بیش از ۱ ورقه از اوراق حامی۱۴۰۱ برای هر کد معاملاتی مجاز نبوده و کارگزاران باید اقدام لازم نسبت به رعایت این محدودیت را در سیستم های معاملاتی آنلاین خود اعمال کنند.

۵- شرط معتبر بودن اوراق اختیار فروش حامی۱۴۰۱ در سررسید، عدم فروش دارایی پایه موضوع بند ۲ تا سررسید اوراق است (نگهداری دارایی پایه تا سررسید). در واقع در صورتی که سرمایه گذار هر یک از سهام، حق تقدم سهام و صندوقهای سرمایه گذاری (مبتنی بر صدور و ابطال یا ETF ( موجود در پرتفو خود را طی دوره تا سررسید اوراق حامی۱۴۰۱ به فروش برساند به گونهای که تعداد آن سهم از تعداد سهم موجود در دارایی پایه وی کمتر شود، اوراق حامی۱۴۰۱ معتبر نبوده و اعمال نخواهد شد.

۶- ارزش اعمال برای هر کد معاملاتی برابر با ۱.۲۵ برابر ارزش دارایی پایه وی (با توجه به تعدیلات مربوط به اقدامات شرکتی) خواهد بود. لذا در صورت رعایت نکات بندهای فوق توسط سرمایه گذاران، بازدهی اشخاص طی دوره اوراق حداقل به میزان ۲۵ درصد خواهد بود.

۷- .بازدهی ۲۵ درصدی پس از کسر سود تقسیمی تعلق گرفته برای هر سبد سهام در تاریخ ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۱ به مشمولین پرداخت می شود.

۸-از آنجا که مبنای تضمین قیمت تعدیل شده است، در صورت افزایش سرمایه، قیمت تعدیل شده و تعداد سهام پس از مجمع برای تضمین در نظر گرفته می شود. در صورت افزایش سرمایه از محل آورده نقدی، قیمت سهام و تعداد با فرض شرکت کردن سهامدار در افزایش سرمایه فرض می شود.

۹- در صورتی که ثبت افزایش سرمایه در تاریخ بعد از اردیبهشت ۱۴۰۱ باشد، در سررسید اوراق تبعی فرض می شود که سهام ثبت نشده در پرتفوی سرمایه گذار قرار دارد و به قیمت پایانی روز محاسبه در ارزش پرتفو لحاظ می شود.

۱۰- احراز شرایط مشمولین طرح، بررسی معتبر بودن اوراق حامی۱۴۰۱ طی دوره و سررسید و همچنین انجام فرایند اعمال توسط شرکت سپرده گذاری مرکزی و تسویه وجوه و شرکت مدیریت فناوری بورس تهران انجام خواهد شد.

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

اوراق اختیار فروش تبعی که به آن طرح بیمه سهام هم می‌گویند، در واقع نوعی تعهدنامه است که شرکت یا نهاد منتشرکننده، به‌موجب آن متعهد می‌شود که تعدادی از سهام یک شرکت مشخص را در تاریخی معین و به قیمت معین بخرد. در واقع اوراق اختیار فروش تبعی را یک شرکت یا نهاد مالی منتشر می‌کند و در آن متعهد می‌شود که سهام یک شرکت را در تاریخی معین -که به آن تاریخ اعمال می‌گویند- و با قیمتی معین -که به آن قیمت اعمال می‌گویند- از سهامدار خریداری کند.

مثلا ممکن است قیمت سهام شرکت ذوب آهن اصفهان در حال حاضر ۶۰۰ تومان باشد و یک نهاد مالی اوراق اختیار فروش تبعی برای سهام این شرکت منتشر کند و متعهد شود که در پایان سال جاری، سهام شرکت ذوب آهن را با قیمت ۷۳۳ تومان خواهد خرید. در این صورت، کسی که امروز مالک سهام ذوب آهن اصفهان است، با خرید این اوراق، می‌تواند مطمئن باشد که در پایان سال می‌تواند سهامش را قیمت ۷۳۳ تومان بفروشد. به بیان ساده، قیمت تضمین‌شده هر برگه سهم شرکت ذوب آهن اصفهان در پایان سال، ۷۳۳ تومان خواهد بود.

از طرفی اگر قیمت سهام شرکت ذوب آهن در پایان سال جاری، بالاتر از ۷۳۳ تومان باشد، مالک سهم می‌تواند سهامش را در بازار بفروشد و سود بیشتری کسب کند.

اصطلاحات مربوط به اوراق اختیار فروش تبعی

اوراق اختیار فروش تبعی یکی از ابزارهای مشتقه بازار بورس است که بهتر است با اجزای آن آشنایی کلی داشته باشیم. در تصویر زیر جدول مربوط اختیار فروش تبعی چیست؟ به آگهی اوراق اختیار فروش تبعی خودرو را مشاهده می‌کنید. در ادامه بعضی اصطلاحات این جدول را با هم مرور می‌کنیم.

• نماد معاملاتی: در این قسمت نماد معاملاتی مروبط به این اختیار فروش تبعی درج می‌شود. برای خرید اوراق اختیار مورد نظرتان، باید این نماد در پنل کارگزاری جست‌وجو کنید و سفارش خریدتان را روی این نماد بگذارید.
• دارایی پایه: همان‌طور که اشاره کردیم، اوراق اختیار فروش تبعی نوعی ابزار مشتقه است و در بر اساس یک دارایی (سهام) خاص تنظیم شده. در این قسمت می‌توانید ببینید که اوراق مورد نظر مربوط به کدام دارایی است.
• عرضه‌کننده: در این قسمت نام ناشر اوراق اختیار را می‌بینید. در واقع همین ناشر است که متعهد شده سهام مورد نظر را در تاریخ معینی بخرد.
• کارگزار عرضه‌کننده: نهادی که وظیفه عرضه این اوراق را به عهده دارد.
• حداقل حجم عرضه روزانه: در این قسمت مشخص می‌شود که روزانه حداقل چه تعداد از این اوراق عرضه خواهد شد.
• کل حجم عرضه: تعداد کل اوراقی که قرار است در بازار عرضه شود.
• محدودیت‌های خرید هر کد معاملاتی: این قسمت مشخص می‌کند که اختیار فروش تبعی چیست؟ هر کد بورسی حقوقی یا حقیقی حداکثر چه تعداد از این اوراق می‌تواند خریداری کند.
• قیمت اعمال: قیمتی که عرضه‌کننده یا ناشر متعهد شده است سهم را بخرد.
• تاریخ سررسید: تاریخ تعیین‌شده برای استفاده از اوراق اختیار فروش تبعی. در این تاریخ است که مالک اوراق می‌تواند سهمش را به عرضه‌کننده بفروشد.
• محدودیت‌های معاملاتی: در این قسمت سقف و کف تعداد هر سفارش و حداقل تغییر قیمت سفارش‌ها تعیین شده است.
• دوره معاملاتی: در این قسمت مشخص می‌شود که اوراق اختیار مورد نظر، در چه بازه‌ای در بازار سهام به فروش خواهد رسید.

مراحل اعمال اوراق اختیار فروش

اگر اوراق اختیار فروش تبعی را خریداری کنید، در تاریخ سررسید تحت شرایطی می‌توانید از این اوراق استفاده کنید. دقت کنید که اگر قیمت پایانی سهام پایه در تاریخ سررسید بیشتر از قیمت اعمال باشد، اعمال اوراق اختیار فروش تبعی ممکن نیست (انجام این کار عاقلانه هم نیست). اما اگر قیمت پایانی سهام پایه کمتر از قیمت اعمال باشد، آن وقت می‌توانید حداکثر تا ساعت ۱۳ تاریخ سررسید، از طریق کارگزاری‌تان درخواست اعمال بدهید.

در صورتی که درخواست اعمال بدهید، یکی از ۳ حالت زیر انجام خواهد شد:

1. سهم به قیمت اعمال از دارنده اوراق اختیار فروش به عرضه‌کننده این اوراق منتقل خواهد شد.
2. مابه‌التفاوت قیمت اعمال و قیمت پایانی به‌صورت نقدی به دارنده اوراق اختیار فروش پرداخت خواهد شد.
3. عرضه‌کننده اوراق اختیار فروش، تعدادی سهام پایه به دارنده اوراق اختیار فروش تبعی منتقل خواهد کرد، به‌طوری که ارزش ریالی سهام منتقل شده برابر با مابه‌التفاوت ارزش روز سهام مورد نظر و قیمت اعمال باشد.

نکته‌های مهم مربوط به اوراق اختیار فروش تبعی

نکته یک: یکی از مهم‌ترین نکته‌ها این است که اوراق اختیار فروش تبعی، برخلاف اختیار معامله عادی، بازار ثانویه ندارد. یعنی وقتی این اوراق را خریدید، دیگر نمی‌توانید بفروشید. فقط می‌توانید در تاریخ سررسید این اوراق را اعمال کنید و سهم‌تان را به عرضه‌کننده اوراق بفروشید.

نکته ۲: قیمت هر برگه اختیار فروش تبعی که این روزها منتشر می‌شوند، یک ریال است. هرچند در بعضی نمادها امکان خرید بالاتر از این قیمت هم وجود دارد، اما توجه کنید که چون خبری از بازار ثانویه نیست و امکان فروش این اوراق وجود ندارد، بهتر است این اوراق را بالاتر از یک ریال نخرید.

اگر موفق به خرید این نوع اوراق نشدید، زیاد نگران نباشید. عرضه‌کنندگان این اوراق در واقع به‌نوعی کف قیمتی سهام مورد نظر در شش ماه یا یک سال بعد را مشخص کرده‌اند و بسیار بعید است که در تاریخ سررسید، قیمت سهام مورد نظر پایین‌تر از آن قیمت باشد

نکته ۳: برای خرید هر برگه اختیار فروش تبعی، باید یک برگه از سهام پایه مربوط به این اوراق را در سبد سهام‌تان داشته باشید. به عبارت ساده، نمی‌توانید بدون اینکه سهام بانک ملت را داشته باشید، اقدام به خرید اختیار فروش تبعی سهام بانک ملت بکنید. اگر هم مثلا ۱۰۰۰ برگه سهم بانک ملت دارید، می‌توانید حداکثر ۱۰۰۰ ورقه اختیار فروش تبعی این سهام را بخرید.

نکته ۴: وقتی اوراق اختیار فروش تبعی یک سهم را می‌خرید، باید تا تاریخ سررسید اوراق، به تعداد اوراق اختیار فروش تبعی خریداری‌شده، سهام پایه را در سبد خود نگه دارید. برای مثال، اگر ۲۰۰۰ برگه سهم بانک ملت دارید و ۱۰۰۰ ورقه اختیار فروش تبعی آن را می‌خرید، تعداد سهام بانک ملت در سبد سهام‌تان نباید کمتر از ۱۰۰۰ سهم شود.

نکته ۵: اوراق اختیار فروش تبعی که این روزها منتشر می‌شوند برای حمایت از سهامداران خرد حقیقی در نظر گرفته شده‌اند و کدهای حقوقی امکان خریدشان را ندارند. با این حال، تعداد اوراقی که برای هر کدام از شرکت‌ها در نظر گرفته شده، کمتر از تعداد سهام شناور آن شرکت است. به عبارت دیگر، شاید همه افراد حقیقی موفق به خرید اوراق اختیار فروش تبعی شرکت مورد نظرشان نشوند. از آنجا که این نوع اوراق قابلیت فروش ندارند، سعی نکنید در قیمت‌های بالاتر از یک ریال خریدار باشید. توجه داشته باشید که هزینه‌ای که بابت این اوراق می‌پردازید (مانند هزینه بیمه) قرار نیست به شما برگردد. بنابراین پرداخت هزینه بالاتر از یک ریال به ازای هر ورقه کار عاقلانه‌ای نیست.

نکته ۶: اگر موفق به خرید این نوع اوراق نشدید، زیاد نگران نباشید. عرضه‌کنندگان این اوراق در واقع به‌نوعی کف قیمتی سهام مورد نظر در شش ماه یا یک سال بعد را مشخص کرده‌اند و بسیار بعید است که در تاریخ سررسید، قیمت سهام مورد نظر پایین‌تر از آن قیمت باشد.

اختیار معامله تبعی چیست؟

اختیار معامله تبعی اوراقی هستند که به موجب این قرارداد ها می توانید امتیاز خرید و فروش دارایی مشخصی را با مشخصات ذکر شده در قرارداد بدست آورید.

نکته بسیار مهم : اختیار معامله های تبعی امکان فروش توسط مردم را ندارد

انواع اختیار معامله تبعی:

اختیار خرید تبعی: به موجب این قرارداد امتیاز خرید سهام با قیمت اعمال ذکر شده در تاریخ مشخص شده را بدست آورید.

اختیار فروش تبعی: به موجب این قرارداد امتیاز فروش سهام با قیمت اعمال ذکر شده در تاریخ مشخص شده بدست آورید.

اختیار فروش تبعی اوراقی است که به کمک آن می‌توانید سهام خود را بیمه کنید.

اما فراموش نکنید که این اوراق مانند یک شمشیر دو لبه‌اند؛ خرید صحیح آن‌ها می‌‌تواند سرمایه‌ شما را بیمه کند و خرید اشتباه آن‌ها چیزی جز نابودی سرمایه‌ را در پی ندارد.

همانطور که می‌دانید بازارهای سرمایه گذاری مانند بورس دائما در حال نوسان هستند و هر سرمایه‌گذاری تمایل دارد با حداقل کردن ریسک، بازدهی مناسبی را به دست آورد.

با خرید اوراق اختیار معامله تبعی فروش می‌توانید خود را در برابر کاهش قیمت‌ها بیمه کنید و با اختیار خرید تبعی می توانید خود را در برابر افزایش ناگهانی قیمت ها بیمه نمایید و مانع جا ماندن از بازار و یا ایجاد ضرر و زیان سنگین شوید.

نکاتی مهم که پیش از خرید اوراق اختیار فروش تبعی باید بدانید:

۱ – در صورتی که سهم اصلی (پایه) اوراق تبعی را ندارید، این اوراق را خریداری نکنید.

۲ – بیشتر از تعداد سهم پایه، اوراق تبعی آن سهم را نخرید.

۳ – دقت کنید که این اوراق قابل فروش نیستند.

۴ – فقط در تاریخ سررسید قابلیت تسویه دارند.

۵ – اوراق تبعی به هر قیمتی ارزش خرید ندارند، با توجه به بازده مورد انتظار خود آن‌ها را خریداری کنید.

هدف از انتشار این اوراق

هدف از انتشار این اوراق، کاهش ریسک سرمایه‌گذاری در بازار بورس و اطمینان‌بخشی به سهامداران در خصوص ارزندگی سهم و حفظ منافع آن‌ها است.

بنابراین سهامداران می‌توانند با خرید اوراق اختیار فروش تبعی، سهم خود را در برابر کاهش قیمت بیمه کنند.

و با خرید اوراق اختیار معامله تبعی خرید می توانند از جا ماندن از بازار خود را بیمه نمایند.

نحوه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی

در این مطلب قصد داریم تا با نحوه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی بیشتر آشنا شویم. اما ابتدا باید بررسی کنیم که منظور از اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟ اوراق اختیار فروش تبعی نوعی اوراق بهادار است که در بازار سرمایه معامله می‌شود.

از ویژگی‌های این اوراق این است که با در اختیار داشتن آن می‌توانید در تاریخی مشخص، مقداری معین از سهمی خاص را با قیمتی که از قبل مشخص شده است، بفروشید.

به عبارت دیگر، خرید اوراق اختیار تبعی به شما این امکان را می‌دهد که اگر قیمت سهم خریداری شده از قیمتی که در اوراق فروش تبعی آن مشخص شده است کمتر باشد، آن سهم را با قیمتی بیشتر معامله کنید. به این قیمت، قیمت اعمال گفته می‌شود. قیمت اعمال همان قیمت مشخص شده در اوراق اختیار فروش تبعی است.

با استفاده از این اوراق شما می‌توانید ریسک سرمایه‌گذاری خود را کاهش دهید. تمامی جزئیات مربوط به اعمال اوراق اختیار تبعی از جمله قیمت اعمال و تاریخ سررسید اوراق، در اطلاعیه عرضه اوراق مشخص می‌شود.

اعمال اوراق اختیار فروش تبعی

اوراق اختیار فروش تبعی تنها در تاریخ سررسید قابلیت اعمال شدن دارد. بعد از آن تاریخ اوراق کارایی نداشته و نمی‌توانید از آن استفاده کنید. بنابراین، در قدم اول برای اعمال اوراق اختیار باید از سررسید آن آگاه باشید.

برای اعمال اوراق اختیار باید قبل از تاریخ سررسید درخواست اعمال اوراق را ثبت کنید. پس از ثبت درخواست امکان لغو آن وجود ندارد؛ بنابراین لازم است تا با اطمینان این درخواست را انجام دهید. البته بعد از ثبت درخواست اعمال، امکان تغییر نحوه تسویه اوراق تبعی وجود دارد.

روش‌های تسویه اوراق اختیار فروش تبعی

تسویه اوراق اختیار تبعی در بازار سرمایه ایران به 2 شکل تسویه نقدی و تسویه فیزیکی انجام می‌شود که در ادامه آن‌ها را معرفی می‌کنیم:

تسویه نقدی اوراق اختیار تبعی

در این روش از تسویه اوراق اختیار تبعی، در تاریخ سر‌رسید در صورتی که قیمت سهم از قیمت اعمال کمتر باشد، اختلاف قیمت اعمال و قیمت پایانی سهام پایه از طرف عرضه‌کننده به دارنده اوراق‌ به صورت نقدی پرداخت می‌شود.

با تسویه نقدی اوراق اختیار تبعی‌، مابه‌التفاوت قیمت اعمال و قیمت پایانی سهم به مشتری پرداخت می‌شود، اما سهام پایه اوراق اختیار در پرتفوی او باقی می‌ماند.

توجه داشته باشید که تسویه نقدی تنها زمانی امکان‌پذیر است که قیمت پایانی سهم پایه از قیمت اعمال اوراق در روز سررسید پایین‌تر باشد.

تسویه فیزیکی اوراق اختیار تبعی

در تسویه فیزیکی اوراق اختیار فروش، عرضه‌کننده اوراق متعهد می‌شود تا سهام پایه را با قیمت مشخص در قرارداد، از دارنده اوراق خریداری کند. در این نوع از تسویه اوراق، سهام اصلی به قیمت اعمال از دارنده اوراق تبعی خریداری و مبلغ مورد‌نظر به او پرداخت می‌شود. در نهایت پس از پرداخت مبلغ دارایی سهام پایه دارنده اوراق از پرتفوی او کسر می‌شود.

در تسویه فیزیکی اوراق اختیار فروش اگر قیمت سهم بالاتر از قیمت اعمال باشد، همچنان امکان اعمال اوراق اختیار فروش وجود دارد.

مبلغ حاصل از تسویه اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟ اختیار فروش تبعی به مانده حساب شما در سامانه‌های آنلاین اضافه می‌گردد.

معمولا در اطلاعیه عرضه اوراق تبعی‌ نوع تسویه توسط صادرکننده اوراق مشخص می‌شود. اما در صورت حق انتخاب نوع تسویه توسط خریدار اوراق، شما می‌توانید با توجه به تحلیل خود روش مناسب را انتخاب کنید.

به عنوان مثال، در تاریخ 16 آبان سهم X دارای صف فروش با قیمت 1500 ریال بوده و قیمت اعمال اوراق تبعی آن 1900 تومان است. در تسویه نقدی اوراق تبعی‌ سهم X شرکت صادرکننده تفاوت دو قیمت عنوان شده را نسبت به تعداد اوراق پرداخت می‌کند و سهم X در دارایی‌های پرتفو دارنده اوراق باقی می‌ماند. در صورت تسویه فیزیکی نیز صادرکننده باید به تعداد اوراق تبعی‌ در قیمت اعمال سهام شما را خریداری کند. در این مثال، تفاوت دو روش تسویه اوراق اختیار فروش تبعی را با زبان ساده بیان کردیم.

مزیت اوراق اختيار تبعی

اوراق اختيار فروش، عملا فروش سهم را در قیمتی عادلانه تضمین می‌کند. این مسئله نشانه‌ای از ارزندگی سهم به بازار ارائه می‌کند و افراد را به انجام معاملات بیشتر ترغیب می‌کند و موجب رونق بازار می‌شود. علاوه بر این شرکت‌ها نیز می‌توانند از کاربردهای این اوراق استفاده اختیار فروش تبعی چیست؟ کنند و با استفاده از آن ارزش سهام خود را حفظ کنند.

در اوراق اختیار فروش به خریدار این امکان داده می‌شود تا سهام پایه را بیمه نماید که به این ترتیب بازدهی برای خریدار تضمین می‌شود. بنابراین، این اوراق برای هر دو سر معامله یعنی خریدار و شرکت دارای مزیت است.

سخن آخر

اوراق اختیار فروش تبعی ابزاری برای کنترل ریسک سرمایه‌گذاری در بازار بورس است. ابزاری که سهامداران و شرکت‌ها می‌توانند از مزیت‌های آن استفاده کنند.

‏توجه داشته باشید که اگر فردی قصد خرید اوراق اختیار فروش تبعی را داشته باشد، حتما باید قبل از خرید اوراق سهم پایه را خریداری کند. از طرفی سرمایه‌گذار نمی‌تواند بیشتر از تعداد سهام پایه خريداری شده اوراق اختیار فروش تبعی خریداری کند. ‏در صورتی که تعداد سهام پایه خریداری شده توسط سهامدار از تعداد اوراق اختیار فروش تبعی کمتر باشد، اوراق تبعیِ اضافه، باطل می‌شوند.