روش هج جهت کنترل ریسک

ارائه مدلی برای اندازه گیری رابطه ی بین ریسک های مالی و نسبت های مالی

کلیه موسسات مالی و بانک ها در جریان عملیات خود با ریسک هایی مواجهند که قادر به از بین بردن آن ها
نبوده اما امکان مدیریت این ریسک ها وجود دارد. بنابر این موسسات مالی برای ادامه حیات خود باید
ریسک ها را شناسایی و کنترل نموده و کاهش دهند که برای این کار، شناسایی عوامل مؤثر بر ریسک های
مختلف بسیار راهگشا خواهد بود. در این تحقیق فرض بر وجود رابطه ی معناداری بین ریسک های مالی و
نسبت های مالی است که با بررسی تحقیقات گذشته مورد تایید قرار می گیرد و سپس با مطالعه روش
آماری تحلیل همبستگی کانونی، الگویی طبق این روش برای اندازه گیری رابطه ی بین ریسک های مالی و
نسبت های مالی مبتنی بر میزان شدت تاثیر ریسک ها ارایه شده است. برای محاسبه ریسک ها و نسبت های
مالی از اطلاعات موجود در صورت های مالی و ترازنامه 10 بانک بین سال های 88 تا روش هج جهت کنترل ریسک 93 استفاده شده
است. پس از انجام محاسبات مشخص می شود که ریسک های نقدینگی با مقادیر 697 / 0 ، 644 / 0 و 624 / 0
بیشترین تاثیر را به ترتیب بر نسبت های نقدینگی، اهرمی و سودآوری بانک دارند

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Presenting a model for measurement of the relationship between financial risks and financial ratios

نویسندگان [English]

• Bakhtiar Ostadi 1
• Parvin Tadrisi Pajou 2

1 Assistant Professor of Industrial Engineering, Faculty of Industrial and Systems Engineering, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran

2 MSc Student, School of Industrial and Systems Engineering, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran

چکیده [English]

All financial institutions and banks have risks in their operations that have not been able to eliminate them, but there is the possibility of managing these risks. Therefore, financial institutions for continuity should be identify, control and reduce the risk of their life to do this, factors affecting various risks will be very useful. In many of the financial institutions framework for managing risks to consider. In this paper, we assume the existence of a significant relationship between financial risk and financial ratios that can be validity by examining past research and then using canonical correlation analysis model to evaluate and calculate the relationship between financial risks and financial ratios presented. Canonical correlation analysis is an extension of multiple correlation for the relationship between the two sets of variables. Canonical analysis, linear combination of variables that are highly correlated with the second set of variables is found. Three financial risks include liquidity risk, credit and market using certain financial ratios and indicators have been defined and are considered as independent variables. As well as financial ratios, liquidity, leverage and profitability are dependent variables .To calculate risk and financial ratios of the information contained in the financial statements and the balance sheets of 10 banks Between 88 to 93 were used. Finally, it appears that liquidity risks have the greatest impact on financial ratios. After calculations, it is determined that liquidity risks have the most effect on the liquidity, leverage and profitability rations of bank with the effect values of 0.697, 0.644 and 0.624, respectively

کلیدواژه‌ها [English]

• Financial Risks
• Financial Ratios
• Liquidity
• Leverage
• Profitability
• Canonical Correlation

مراجع

خدائی ولهزاقرد، محمد؛ قلمی باویل علیایی) 1391 بررسی « ،) عوامل کلیدی مؤثر بر
ریسک نکول بانکهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار فصلنامه .» تهران بورس
اوراق بهادار شمارة 21 .
خوش سیما، رضا ؛ شهیکی تاش) 1390 تاثیر « ،) ریسک های اعتباری، عملیاتی و نقدینگی
بر کارایی نظام بانکی فصلنامه علمی و پژوهشی برنامه ریزی و بودجه، شماره .» ایران
چهارم.
زینیاردکانی، حسین ) 1389 پایان نامه .» ارائه مدل ریسک اعتباری در بانک صادرات « ،)
کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
شکرخواه، جواد؛ قاصدی دیزچی، کیوان. ) 1395 تاثیر متغیرهای کلان اقتصادی بر « ،)
فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی دانشگاه علامه .» تصمیمات تامین مالی مدیران
طباطبایی، دوره 13 ، شماره 51 ، صفحه 87 - 120 .
عرب مازاریزدی، محمد ؛ باغومیان ؛ کاکه خانی) 1390 ،) بررسی رابطه میان ترکیب
دارایی - بدهی و ریسک نقدینگی بانکها در ایران. پژوهشگاه علوم انسانی و پورتال
جامع علوم انسانی.
مژگان محرمی؛ جعفر باباجانی. ) 1396 تعیین شاخص های ارزیابی عملکرد مالی « ،)
وقابلیت های سیستم حسابداری جهت ایفای مسئولیت پاسخگویی مالی در شهرداری
فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی دانشگاه علامه طباطبایی، دوره .» تهران 14 ،
شماره 55 ، صفحه 1 - 30 .
میرعمادی، سید علی اکبر) 1386 بررسی « ،) رابطه ی بین نسبت های مالی ( متغیرهای حسابداری ) و ریسک اعتباری مشتریان بانک پایان .» ها نامه دوره کارشناسی ارشد حسابداری، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس.

Alshatti. A (2015). The effect of credit risk management on financial performance of the Jordanian commercial banks, Investment Management and Financial Innovations, Volume 12, Issue 1, 2015.
Chen, K. and Yu Pa, C. “An Empirical Study of Credit Risk Efficiency of Banking Industry in Taiwan”, Web Journal of Chinese Management Review • Vol.15• No 1(2012).
Danske Bank Group. “Risk Management”, (2013). Dima, A. and Orzea, I. “Risk Management in Banking”, Academy Publish.org (2011).

کنترل ریسک

تعریف: زمانی که خطرات شناسایی و ارزیابی شده‌اند، ابزارهای کنترلی مناسب می‌بایست توسعه داده شده و پیاده شوند.

فرآیند ارزیابی ریسک با شناسایی و طبقه ‌بندی ریسک‌ها سر و کار دارد. ریسک‌هایی که «کنترل شده» هستند به فعالیت‌های مضاعف و جدید نیاز ندارند. اما ریسک‌های «کنترل نشده» نیازمند اقداماتی برای رسیدن آنها به حدود کنترل هستند.

انواع کنترل ریسک

به دو روش می‌توان ابزارهای کنترل ریسک را دسته‌بندی کرد.

1. (Safe workplace controls)
2. (Safe person controls)

ابزارهای کنترلی که ایستگاه کاری را ایمن می‌سازند مطمئناً مؤثرتر از ابزارهایی هستند که پرسنل را ایمن می‌سازند کنترل‌های ایمنی ایستگاه کاری بر این باور هدف گذاری شده‌اند که ریسک مرتبط با یک خطر را برای رسیدن به یک سطح قابل قبول به وسیله تصحیح ایستگاه کاری و یا تجهیزات حذف کرده و یا کاهش دهد. در کنترل‌های ایمنی انسان، ریسک مواجهه با یک خطر از طریق کنترل های شخصی مثل آموزش، الزامات، تجهیزات ایمنی شخصی کاهش می‌یابد.

رده‌بندی ابزارهای کنترل از نظر توالی انجام کنترل

به طور کلی ابزارهای کنترلی را از نظر توالی و مؤثر بودن به 6 گروه تقسیم می‌کنند:

2- جايگزينی (substitution)

3- جداسازی (Isolation)

5- كنترل اداری (Administive Control)

6- تجهيزات ايمنی شخصی (Personal protective equipment)

1- حذف خطر (Elimination): حذف کردن خطر یک راه حل ایده‌آل برای کنترل ریسک است. بنابراین در کنترل ریسک می ‌بایست در رتبه اول تا جایی که ممکن است خطرات را حذف کرد. مثال‌هایی از حذف کردن خطر: تعمیر سقف سوله، پرکردن ناهمواری‌ های کف سالن، حذف مواد پاک‌ کننده شیمیایی مثل تینر

2- جایگزینی (Substantiation): در صورتی که حذف خطر ممکن و میسر نباشد می‌بایست به دنبال کاهش وخامت آن به وسیله جایگزینی بود. تعیین ‌فرآیند جایگزین بسیار مهم است چرا که ‌فرآیند جدید ممکن است خطرات جدیدی را نیز در برداشته باشد. پس به یاد داشته باشیم ‌فرآیندهای جدید نیز باید مشمول ارزیابی ریسک قرار گیرند. مثال: استفاده از تسمه نقاله‌ ها و لیفتراک‌ها به جای حمل و نقل دستی، استفاده از پرینتر لیزری به جای پرینترهای سوزنی، جایگزینی موتورهای الکتریکی به جای موتورهای بنزینی و یا گازی در لیفتراک‌ها

3- جداسازی (Isolation): زمانی که حذف یا کاهش وخامت خطر تا حد ممکن انجام شد در صورت وجود خطر نوبت به جداسازی می‌رسد. جداسازی به منظور کاهش رخداد خطر انجام می‌گیرد.

انواع جداسازی به شرح زیر است:

• جداسازی (حصارکشی) کلی (Total enclosure)
• جداسازی جزئی (Partial enclosure)
• جداسازی افراد از خطر
• کاهش مواجهه با خطر

جداسازی کلی: در این نوع جداسازی منبع خطر به طور کلی ایزوله می‌شود. مانند مکان‌های تابش اشعه‌های رادیواکتیو.

جداسازی جزئی: در این نوع جداسازی منبع خطر به طور کلی ایزوله می‌شود اما باز هم خطر مواجهه با آن وجود دارد. مثل حفاظ‌های تابلوی برق.

جداسازی افراد از خطر: تا حد ممکن افراد را از منبع خطر دور می‌کنند.

کاهش مواجهه با خطر: محدودیت‌هایی را در این زمینه وضع می‌کنند مانند عدم ورود افراد متفرقه به محل

4- کنترل مهندسی (Engineering control): در این مرحله تعدیل و تصحیح ابزارآلات و ماشین‌ها و تسهیلات ایستگاه کاری مدنظر قرار می‌گیرد. مثال: گذاشتن حفاظ کناری برای تسمه نقاله‌ها، تغییر دادن فرم دسته ابزار

5- کنترل اداری (Administration control): این دسته از کنترل‌ها را می‌توان به سه گروه تقسیم کرد:

1. آموزش و اطلاع دهی نسبت به خطرات
2. سرپرستی، نظارت و راهنمایی
3. استفاده از سیستم های ایمنی کار و مجاز بودن به کار (قوانین و مجوزهای کاری)

مثال: استفاده از گردش کاری مخصوصاً برای کارهای کسل‌آور، تعدیل شیفت‌‌های کاری

آموزش، نظارت و سرپرستی برای حصول اطمینان از اینکه کارکنان وظایف خود را با کیفیت مطلوب و بدون دردسر انجام داده‌اند لازم می‌باشد، دارا بودن دانش و توانایی کار برای آنها الزامی است.

سیستم‌های ایمنی کار روش‌های مستند شده‌ای برای استفاده مطمئن از تجهیزات، ‌فرآیندها می‌باشند. مجوزهای کار برای کارهایی مانند جوشکاری اکسید استیلن و کار در فضاهای بسته، به دلیل کنترل کردن عملیات‌هایی که ذاتاً خطرناک هستند بکار می‌روند.

6- تجهیزات ایمنی شخصی (Personal safety equipment)

حتی زمانی که یک خطر از بین رفته است، استفاده از تجهیزات ایمنی شخصی می‌تواند ضرورت داشته باشد برای اطمینان از اینکه خطر دوباره بوجود نیاید. تجهیزات ایمنی شخصی شامل:

• لباس کار: لباس کار باید در وضعیت مناسب با کار و اندازه مناسب برای پرسنل باشد.
• کفش ایمنی: استفاده از کفش‌های ایمنی با محافظ استیل توصیه می‌شود. همچنین در جاهایی که کف سالن مرطوب است از کفش‌های لاستیکی استفاده شود.
• کلاه ایمنی: قبل از ورود به محل در مواقعی که ایجاب می‌کند باید حتماً از کلاه ایمنی استفاده کرد. همیشه مطمئن باشید که کلاه ایمنی را به همراه دارید.
• گوشی ایمنی: از متداول‌ترین خطرات می‌توان سر و صدا را نام برد. برای جلوگیری از آسیب و یا از دست دادن شنوایی در مواقع لازم باید از آن استفاده کرد.
• دستکش ایمنی: دستکش‌های ایمنی چند لایه و استاندارد، پوست را از گزند مواد شیمیایی و همچنین از دیگر آسیب‌ها مانند کوفتگی، خراش، پاره‌گی و … حفظ می‌کنند.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پاورپوینت مشاهده کنید.

این مطلب بروزرسانی شد و فایل «کنترل یا کاهش ریسک» با موضوعات زیر پیوست شد.

تجزیه و تحلیل ریسک پروژه چیست و چگونه انجام می‌شود؟

اگر احتمال می‌دهید پروژه‌‌ای که برای کسب و کارتان تعریف کرده‌اید، حتما با خطر روبرو می‌شود، باید با یک برنامه مدیریت و تحلیل ریسک پروژه، برای این موضوع کاملا آماده باشید.

تجزیه و تحلیل ریسک پروژه، زمینه لازم را برای اجرای برنامه‌های مدیریت ریسک در کسب و کار شما فراهم می‌کند، بنابراین، مدیران برای نظارت بر فرآیند مدیریت ریسک پروژه، از آن استفاده می‌کنند. روش‌ها و ابزارهای تحلیل ریسک، بسیار متنوع‌اند. اما پیش از پرداختن به آنها، بهتر است مطلب را با تعریف و بررسی مدیریت و شناسایی ریسک شروع کنیم.

مدیریت ریسک چیست؟

مدیریت ریسک (Risk Management)، یک فرآیند کلی است که مدیران پروژه برای کنترل و به حداقل رساندن خطرات، از آن استفاده می‌کنند. مراحل مدیریت ریسک عبارت است از: شناسایی ریسک، ارزیابی ریسک، پاسخ ریسک و کنترل پاسخ ریسک.

کلیک کنید تا با مدیریت ریسک و مراحل روش هج جهت کنترل ریسک انجام آن آشنا شوید.

شناسایی ریسک پروژه چیست؟

شناسایی ریسک پروژه، یکی از فرآیندهای مدیریت ریسک است که تمامی ریسک‌های بالقوه پروژه و ویژگی‌های آنها را شناسایی و فهرست می‌کند. سپس این اطلاعات برای تجزیه و تحلیل ریسک پروژه مورد استفاده شما قرار می‌گیرند.

هر چند این فرآیند از ابتدای مرحله برنامه ریزی پروژه، روش هج جهت کنترل ریسک آغاز می‌شود، اما یک فرآیند تکراری به شمار می‌رود و در طول چرخه عمر پروژه ادامه پیدا می‌کند.

انواع ریسک پروژه

برخی از ریسک‌های معمول پروژه عبارتند از:

ریسک فناوری

خطرات مرتبط با فناوری، اغلب بسیار چالش ‌برانگیز هستند، چرا که اجرای برنامه‌های جدید فناوری اطلاعات، معمولا به آموزش پرسنل جدید و همچنین استفاده از نرم افزارهای جدید نیاز دارد.

ریسک ارتباط

برقراری ارتباط مفید و موثر، یک اخلاق کاری مهم است که هنگام مدیریت پروژه باید به خوبی رعایت شود. به عنوان مثال، تشکیل جلسه با ذینفعان پروژه به شما کمک می‌کند تا ضمن پیگیری هر گونه تغییر، وظایف اعضا را مجددا تعریف کرده و یک تیم منسجم و هماهنگ ایجاد کنید.

ریسک هزینه

ضعف در مدیریت بودجه پروژه، تهدیدی برای تکمیل پروژه به شمار می‌رود. به خاطر داشته باشید، در صورتی که هزینه پروژه بیشتر از بودجه تعیین شده باشد، ممکن است خطر، به سایر عملیات و بخش‌های نیروی کار منتقل شود.

ریسک عملیاتی

اجرای ضعیف عملیات و فرآیندهای اصلی مانند تولید، تدارکات و…، ممکن است پروژه شما را متوقف کند. همچنین این خطرات، می‌تواند منجر به ضررهای مستقیم یا غیرمستقیم ناشی از نارسایی یا شکست کمی و کیفی استراتژی‌ها شود.

ریسک ایمنی

سازمان شما باید استانداردهای بهداشتی و ایمنی را به طور منظم مورد نظارت و ارزیابی قرار دهد، تا خطرات احتمالی که می‌تواند منجر به ضرر و جریمه شود را به موقع شناسایی کند.

تحلیل ریسک چیست؟

تجزیه و تحلیل ریسک (Risk Analysis)، شاخه‌ای از مدیریت ریسک و فرآیندی است که مشخص می‌کند احتمال وقوع ریسک در یک پروژه چقدر است. در واقع، آنالیز ریسک، به شناسایی و تحلیل خطرات احتمالی می‌پردازد. همچنین، قطعیت یا عدم قطعیت خطرات و چگونگی تاثیر روش هج جهت کنترل ریسک آنها بر پروژه از نظر زمان‌بندی، کیفیت، هزینه را نیز مطالعه می‌کند.

تحلیل ریسک، به این منظور انجام می‌شود که کسب و کار بتواند از هر نوع اتفاق پیش بینی نشده‌ای که به عنوان ریسک نامیده می‌شود، جلوگیری کند.

از آنجا که تجزیه و تحلیل ریسک پروژه، کاملا دقیق نیست، بهتر است ریسک‌ها را در طول چرخه عمر پروژه ردیابی و پیگیری کنید. برای این منظور، لازم است نوعی ابزار نرم افزاری ردیابی ریسک، جهت شناسایی و فهرست کردن خطرات در اختیار داشته باشید. به عنوان مثال، Project Manager به شما امکان می‌دهد برنامه‌های پروژه را بر روی نمودار گانت، لیست وظایف، تابلوی کانبان و… بسازید. سپس با استفاده از ابزارهای ردیابی، خطرات کوچک را کنترل کنید تا به مشکلات بزرگ و غیر قابل حل تبدیل نشوند.

تجزیه و تحلیل ریسک پروژه چیست؟

همان طور که گفتیم، افراد معمولا تجزیه و تحلیل ریسک را با شناسایی ریسک یا مدیریت ریسک اشتباه می‌گیرند. تجزیه و تحلیل ریسک پروژه (Project Risk Analysis)، فرآیندی است که مشخص می‌کند احتمال ایجاد خطر در پروژه تا چه اندازه است. این بررسی، عدم قطعیت خطرات احتمالی و چگونگی تاثیر آنها بر پروژه را از نظر نوع، کیفیت و هزینه نشان می‌دهد. در صورت وجود خطر، برای تجزیه و تحلیل ریسک، دو روش کمی و کیفی وجود دارد. اما خوب است بدانید از روش هج جهت کنترل ریسک آنجا که تجزیه و تحلیل ریسک، روش چندان دقیقی نیست، پیگیری مداوم خطرات احتمالی در طول چرخه عمر پروژه، بسیار مهم و ضروری است.

انواع تجزیه و تحلیل ریسک پروژه چیست؟

به طور کلی، 2 نوع تحلیل ریسک پروژه وجود دارد: تحلیل کمی و تحلیل کیفی. در این بخش با این دو نوع رویکرد آشنا می‌شویم.

تحلیل کیفی ریسک

تجزیه و تحلیل کیفی، همان بررسی و ارزیابی انجام شده توسط کارشناسان تیم‌های پروژه است که از داده‌ها و اطلاعات پروژه‌های سابق و تخصص آنها برای اندازه گیری تاثیر و ارزش احتمالی هر ریسک در یک مقیاس یا ماتریس ریسک استفاده می‌کنند.

مقیاس در نظر گرفته شده، معمولا از صفر تا یک رتبه بندی می‌شود. یعنی اگر احتمال وقوع ریسک در پروژه شما 0.5 باشد، احتمال وقوع آن 50 درصد است.

تجزیه و تحلیل کیفی، پایه‌ای برای تجزیه و تحلیل کمی ریسک است. با این روش، علاوه بر اینکه عدم اطمینان را در پروژه کاهش می‌دهید، بیشتر بر روی ریسک‌های با تاثیر بالا تمرکز می‌کنید. به این ترتیب، می‌توانید با تعیین صاحب ریسک، ریسک مناسب را برنامه ریزی کنید.

در واقع، زمانی که ریسک‌ها شناسایی و تحلیل شدند، یک عضو تیم پروژه به عنوان مالک ریسک برای هر ریسک تعیین می‌شود، که مسئول برنامه ریزی، پاسخ ریسک و اجرای آن است.

تحلیل کمی ریسک

تجزیه و تحلیل کمی ریسک، نوعی تحلیل آماری از تاثیر ریسک‌های شناسایی شده بر کل پروژه است که از روند کنترل ریسک‌ها پشتیبانی می‌کند. این روش به مدیران پروژه کمک می‌کند وقتی مطمئن نیستند، تصمیمی نگیرند.

در واقع، این نوع تحلیل، با شمارش کردن نتایج احتمالی پروژه و مشخص کردن احتمال تحقق اهداف پروژه، به تصمیم گیری درست کمک می‌کند. به خصوص زمانی که عدم اطمینان در مرحله برنامه ریزی پروژه وجود دارد. این به مدیران امکان می‌دهد تا اهداف هزینه، زمان بندی و محدوده واقعی پروژه را مشخص کنند.

انواع روش‌های تحلیل ریسک پروژه چیست؟

روش‌های تحلیل ریسک، به منظور کمک به مدیران در فرآیند تحلیل و تصمیم‌گیری به کار می‌روند و بسیار متنوع‌اند. در این بخش به روش‌های تجزیه و تحلیل ریسک و نحوه کمک آنها به شما می‌پردازیم.

روش تجزیه و تحلیل پایتون

این روش، برای شناسایی علل و پیامد تمام ریسک‌های بالقوه پروژه، مورد استفاده قرار می‌گیرد. ابتدا تیم مدیریت پروژه باید خطرات موثر بر پروژه را شناسایی کرده و سپس در مورد علل، پیامدها و چگونگی کاهش این خطرات، فکری کند. این روش متنوع، می‌تواند در هر کسب و کاری مورد استفاده قرار گیرد.

ماتریس تحلیل ریسک

ماتریس تحلیل ریسک، احتمال و شدت ریسک‌ها را ارزیابی کرده و آنها را بر اساس میزان اهمیت، طبقه بندی می‌کند. هدف اصلی این روش، کمک به مدیران در اولویت بندی ریسک‌ها و همچنین ایجاد یک برنامه مدیریت ریسک است، به شکلی که برای کاهش ریسک‌ها، منابع و استراتژی‌های مناسب و کارآمدی ارائه دهد. این روش، احتمال ریسک را در یک مقیاس نسبی اندازه گیری کرده و آن را به یک ابزار تحلیل کیفی ریسک تبدیل می‌کند.

ثبت ریسک

ثبت ریسک، یکی از ابزارهای مهم و حیاتی برای مستند سازی ریسک‌های پروژه است. این سند، تمام خطرات احتمالی که ممکن است در مراحل اجرای پروژه اتفاق بیفتد را به همراه اطلاعات مهم در مورد آنها، فهرست می‌کند. ثبت ریسک اجرای پروژه، معمولا شامل چندین منبع اطلاعاتی قابل اعتماد مانند تیم پروژه، کارشناسان موضوع و داده‌های تاریخی است.

روش ثبت ریسک، به عنوان ورودی برای برنامه‌های مدیریت ریسک مورد استفاده قرار می‌گیرد و به شما توضیح می‌دهد چه کسی مسئول ریسک‌ها، استراتژی‌های کاهش ریسک و منابع مورد نیاز است.

تجزیه و تحلیل SWIFT

SWIFT، فرم کوتاه عبارت Structured What If Technique و نوعی روش تجزیه و تحلیل ریسک است که بر شناسایی ریسک‌های بالقوه مرتبط با تغییرات ایجاد شده در یک پروژه تمرکز می‌کند. در این روش، اعضای تیم باید هر سوالی که به ذهنشان می‌رسد بر مبنای «چه می‌شد اگر»، مطرح کنند تا بتوانند تمام خطرات احتمالی را پیش بینی کنند.

الگوهای تحلیل ریسک پروژه چیست؟

روش‌های تحلیل کمی و کیفی ریسک، ممکن است کمی گیج کننده باشند. به همین دلیل، در این بخش، چند الگوی تجزیه و تحلیل ریسک را مشخص کرده و به معرفی آنها پرداخته‌ایم.

الگوی ثبت ریسک

الگوی ثبت ریسک، تمام چیزهایی که برای پیگیری خطرات احتمالی موثر بر پروژه، نیاز دارید، در اختیارتان قرار می‌دهد. همچنین، احتمال، میزان اثرگذاری، وضعیت و موارد دیگر را نیز بررسی می‌کند.

الگوی ماتریس تحلیل ریسک

این الگو به شما امکان می‌دهد تا بتوانید تمامی ریسک‌های پروژه را در یک نمودار رنگی تجسم کرده و خطرات را نیز بر اساس احتمال و میزان شدت آنها طبقه بندی کنید. به این ترتیب، بهتر می‌توانید درک کنید که مهم‌ترین خطرات برای پروژه شما چه چیزهایی هستند.

تجزیه و تحلیل ریسک‌ پروژه چگونه انجام می‌شود؟

قبل از تجزیه و تحلیل ریسک پروژه، لازم است مطمئن شوید که ریسک یا خطری پروژه شما را تهدید می‌کند و شما به یک برنامه مدیریت ریسک نیاز دارید. با انجام برنامه ریزی درست و اصولی برای خطرات، فرآیند شناسایی، پایش و از بین بردن ریسک‌های پروژه آغاز می‌شود. بخشی از فرآیند مدیریت ریسک، تجزیه و تحلیل ریسک است، این روش به شما کمک می‌کند تا میزان خطرات را کاهش دهید. برای تجزیه و تحلیل صحیح و دقیق ریسک‌های هر پروژه باید از یک نرم افزار ردیابی ریسک استفاده کنید. به این ترتیب می‌توانید ریسک‌ها را شناسایی کرده و لیست خطرات را نیز در اختیار داشته باشید.

به خاطر داشته باشید که ریسک‌های پروژه، خطراتی هستند که می‌توانند هر یک از اجزای برنامه پروژه مانند هزینه‌های پروژه را به صورت بالقوه کاهش دهند یا از بین ببرند. از آنجا که هر پروژه منحصر به فرد است، احتمالا هیچ کدام از دو پروژه، ریسک‌ها و خطرات یکسان ندارند.

یکی از وظایف مدیران پروژه و تیم‌های آنها، شناسایی خطرات احتمالی پروژه است. علاوه بر این، آنها باید تاثیر خطرات را اولویت بندی کنند و در صورتی که این خطرات جدی هستند، برنامه مدیریت ریسک را به اجرا درآورند.

نمونه‌های تحلیل ریسک پروژه

حالا باید ببینیم تحلیل ریسک پروژه، در کجا و چه زمانی انجام می‌شود. اگر نگاهی به گروه‌های فرآیند مدیریت پروژه بیندازید، متوجه می‌شوید فرآیند برنامه ریزی، از جایی که شروع به بررسی ریسک می‌کنید آغاز شده و در کل پروژه انجام می‌شود. بنابراین، وقتی برنامه مدیریت ریسک خود را توسعه می‌دهید و ریسک‌ها را شناسایی می‌کنید، آنها در فرم ثبت ریسک شما ثبت می‌شوند.

به طور کلی، ثبت ریسک، تمام خطرات، اثرات، پاسخ به ریسک و سطوح مختلف ریسک را شناسایی می‌کند. شما تنها کافی است به بررسی تاثیرات بالقوه بر منابع فعالیت، تخمین مدت فعالیت، برنامه زمان بندی، برآورد هزینه، میزان بودجه، کیفیت و عملیات تدارکات بپردازید.

بنابراین، وقتی تجزیه و تحلیل ریسک انجام می‌دهید، کار شما در 2 قسمت انجام می‌شود.

• در بخش اول، نوعی تحلیل کیفی ریسک انجام می‌دهید. در واقع، فرآیند اولویت بندی ریسک برای تجزیه و تحلیل، به احتمال و تاثیر آن خطرات بستگی دارد. مزیت این روش، این است که به کاهش سطح عدم قطعیت آن خطرات در پروژه کمک کرده و به شما امکان می‌دهد تا بر روی ریسک‌های با اولویت بالا تمرکز کنید.

• در بخش دوم، تجزیه و تحلیل ریسک را به صورت کمی انجام می‌دهید و می‌توانید تاثیر تحلیل عددی آن خطرات را بر پروژه مشاهده کنید. این روش، به حمایت از تصمیم گیری جهت کاهش عدم قطعیت پروژه و همچنین، در برنامه ریزی واکنش‌های ریسک و کنترل خطرات آن، به شما کمک می‌کند.

و در انتها…

همان طور که ملاحظه کردید، تجزیه و تحلیل ریسک پروژه، یکی از روش‌های کلیدی مدیریت پروژه است که با اجرای آن می‌توانید مطمئن باشید پروژه شما در حین انجام، با کمترین میزان ریسک روبرو می‌شود.

بنابراین، اگر یک فرآیند مدیریت ریسک ساده، کارآمد و موثر برای پیش بینی عدم قطعیت‌ها و به حداقل رساندن احتمال وقوع یا تاثیر آنها اعمال کنید، می‌توانید به کاهش خطرات پروژه و تکمیل موفقیت آمیز آن امیدوار باشید.

کنترل ریسک چیست؟

کنترل ریسک مجموعه روش هایی است که به وسیله آن شرکت ها زیان های احتمالی را ارزیابی کرده و برای کاهش یا حذف چنین تهدیدهایی اقدام می کنند. این یک تکنیک است که شامل شناسایی عوامل خطر احتمالی در عملیات یک شرکت، مانند جنبه های فنی و غیر فنی تجارت، سیاست های مالی و سایر مواردی است که ممکن است بر سود شرکت تأثیر بگذارد.

کنترل ریسک چگونه انجام می شود؟

مشاغل مدرن با مجموعه متنوعی از موانع، رقبا و خطرات احتمالی روبرو هستند. کنترل ریسک یک استراتژی تجاری مبتنی بر برنامه است که هدف آن شناسایی، ارزیابی و ایجاد آمادگی برای خطرات و بلایای مختلف (اعم از فیزیکی و ظاهری) است که ممکن است در عملیات و اهداف یک سازمان اختلال ایجاد کند.

مفاهیم اصلی کنترل ریسک عبارتند از:

· اجتناب، بهترین روش کنترل ضرر است. به عنوان مثال، پس از کشف اینکه ماده شیمیایی مورد استفاده در تولید کالاهای شرکت برای کارگران خطرناک است، صاحب کارخانه یک ماده شیمیایی جایگزین ایمن برای محافظت از سلامت کارگران پیدا می کند.

· پیشگیری از ضرر یک ریسک را می پذیرد اما سعی می کند به جای از بین بردن ضرر، آن را به حداقل برساند. به عنوان مثال موجودی ذخیره شده در یک انبار مستعد سرقت است. از آنجا که راهی برای اجتناب از آن وجود ندارد، برنامه پیشگیری از ضرر در نظر گرفته شده است. این برنامه شامل گشت نگهبانان امنیتی، دوربین های فیلمبرداری و امکانات ذخیره سازی امن است. بیمه نمونه دیگری از پیشگیری از خطرات است که با قرارداد به شخص ثالث واگذار می شود.

· کاهش خسارت ریسک را می پذیرد و به دنبال محدود کردن ضررها در هنگام بروز تهدید است. به عنوان مثال، شرکتی که مواد قابل اشتعال را در انبار ذخیره می کند، آبپاش های پیشرفته را نصب می کند تا در صورت وقوع آتش سوزی، خسارت را به حداقل برساند.

· تفکیک شامل پراکندگی دارایی های کلیدی است. اگر همه دارایی ها در یک مکان باشند، تجارت با مسائل جدی تری روبرو خواهد شد. به عنوان مثال، یک شرکت از نیروی کار متنوع جغرافیایی استفاده می کند تا در صورت بروز مشکلات در یک انبار، تولید ادامه یابد.

· تکثیر شامل ایجاد یک برنامه پشتیبان، اغلب با استفاده از فناوری است. به عنوان مثال، به دلیل خرابی سرور سیستم اطلاعات عملکرد یک شرکت متوقف می شود، در صورت خرابی سرور اصلی، یک سرور پشتیبان به آسانی در دسترس است.

· تنوع در خطوط مختلف کسب و کار باعث ایجاد منابع تجاری متفاوتی می گردد و از دست دادن درآمد قابل توجه از یک خط، خسارت جبران ناپذیری به نتیجه نهایی شرکت نخواهد داشت. به عنوان مثال، در یک رستوران علاوه بر سرو غذا، فروشگاه مواد غذایی ایجاد شود که انواع سس سالاد، مواد غذایی فرآوری شده و . را بفروش برساند.

هیچ یک از تکنیک های کنترل ریسک یک گلوله طلایی برای رهایی شرکت از آسیب های احتمالی نخواهد بود. در عمل، این تکنیکها همزمان با یکدیگر به میزان متفاوتی مورد استفاده قرار می گیرند و با رشد شرکت، با تغییر اقتصاد و تغییر چشم انداز رقابتی تغییر می کنند.

مدیریت ریسک در پروژه های ساخت و ساز

انواع مختلف ریسک در پروژه های ساختمانی عبارت اند از: ریسک های مالی، ریسک های زیست محیطی، ریسک های اجتماعی -اقتصادی و ریسک های مرتبط با ساخت و ساز. همه ی این موارد در مبحث “مدیریت ریسک ” موردمطالعه قرار می گیرند.

تغییرات بسیار زیاد عوامل محیطی در صنعت ساخت و ساز بر کسی پوشیده نیست. این مسئله به سادگی تحت تأثیر عوامل خارجی (تکنیکی، طراحی، منطقی، فیزیکی، عملکردی، زیست محیطی، اجتماعی-سیاسی و عملیات اورژانسی و سریع و غیره) قرار می گیرند که نه تنها باعث خارج شدن پروژه از مسیر اصلی خود می شود بلکه ممکن است این انحرافات، جبران ناپذیر نیز، باشند.

بنابراین مدیریت ریسک به ابزاری مؤثر تبدیل می شود که به ما در گرد هم آوردی انواع ریسک و آنالیز و تحلیل و انجام اقداماتی در جهت از بین بردن آن ها در یک پروژه ی خاص، کمک می کند.

انواع ریسک در مدیریت پروژه های ساخت و ساز

اصلی ترین ریسک هایی که در هنگام اداره و مدیریت یک پروژه سر راه یک مدیر پروژه قرار می گیرند عبارت اند از:

ریسک های مالی، اجتماعی-سیاسی، زیست محیطی و ریسک های مربوط به عملیات ساخت و ساز.

۱. ریسک های مالی

نوسانات قیمت هنگام انجام پروژه، هزینه ی مواد و متریال موردنیاز، تقاضای بازار، تخمین های نامناسب، تورم، تعویق پرداخت ها، جریان مالی نامنظم و عدم شایستگی مالی پیمانکار به عنوان تهدیدات بسیار بزرگ برای پروژه و ریسک های مالی شناخته می شوند.

۲. ریسک های اجتماعی-سیاسی

اصلاحات در قوانین و مقررات دولتی، رشوه، عدم پرداخت به موقع هزینه ها توسط دولت، افزایش مالیات و تغییر مسئولین از عوامل مهم در این ریسک می باشد.

۳. ریسک های زیست محیطی

آب وهوای نا معتدل، بلایای طبیعی، دسترسی آسان همگان به محل انجام پروژه، انواع آلودگی ها و معیارهای امنیتی از عوامل تشکیل دهنده ی این ریسک هستند.

۴. ریسک های مربوط به ساخت و ساز

قوانین و قواعد نامناسب، نزاع و جدل بین کارگران، تغییر طراحی ها، ناکارآمدی کارگران، عجله در مزایده، وقفه ی زمانی برای بررسی نقشه ها، کیفیت نامرغوب کار به علت محدودیت های زمانی و غیره، از عوامل مهم در ریسک های مربوط به ساخت و ساز هستند.

روند مدیریت ریسک در پروژه های ساخت و ساز

روند مدیریت ریسک چیزی جز یکسری اقدامات جهت کمک به شناخت و برطرف کردن ریسک ها برای “با موفقیت به پایان رساندن پروژه ” نمی باشد. اگر این کار با توجه و به درستی انجام شود، مدیریت ریسک ساخت و ساز، نه تنها باعث کاهش اتفاقات نامطلوب در پروژه بلکه باعث کاهش اثرات آن نیز می شود. به زبان ساده، روند مدیریت ریسک، انجام اقداماتی جهت کاهش و از بین بردن مخاطرات یک پروژه در آینده می باشد. درواقع کار مدیریت ریسک دقیقاً همین است.

۱. شناخت ریسک

طرف های شریک در پروژه، همه ی رویکردهای مربوط به ریسک در پروژه را جمع آوری کرده و روی آن بحث می نمایند. سپس افکار و ایده های خود را برای پیش بینی انواع ریسک در پروژه بیان می کنند. یک نفر تمام این ایده ها را یادداشت کرده و درنهایت ایده ها و ریسک های ضروری و غیرضروری را از هم جدا می کند.

به همه ی سؤال ها توسط چند متخصص به صورت گمنام، در چند مرحله، پاسخ داده می شود. هدف از این عمل رسیدن به یک جواب مشترک با استفاده از قضاوت های تخصصی در چند مرحله ی متوالی است. این روند پس از چند مرحله (تعداد مراحل از پیش تعیین شده است) یا پس از زمانی که تمام پاسخ ها تقریباً یکسان شد، متوقف می شود.

با کارمندان مجرب و افراد مرتبط با پروژه در مورد دیدگاه ها و پیشنهاداتشان و در مورد خودداری از عوامل مؤثر و پدیدآورنده ریسک، مشورت می شود.

پروژه های مشابه بازبینی و با دقت بررسی می شوند تا عواملی که می توانستند این پروژه ها را تحت تأثیر قرار دهند شناسایی شوند.

۱. فهرست ریسک ها

ریسک هایی که برای پروژه تهدید محسوب می شوند، از پروژه های پیشین (با معیارهای مشابه) استخراج شده و در کنار هم به صورت لیست قرار داده می شوند.

۲. ارزیابی /تحلیل ریسک

بعدازاینکه تمام ریسک های محتمل شناسایی شد، ارزیابی آن ها توسط روش های کمی و کیفی انجام می شود. با استفاده از روش های ارزیابی ریسک، از اطلاعات موجود برای جلوگیری از وقایع و کاهش سطح عواقب آن ها در مدیریت ریسک استفاده می شود.

روش های کمی

از این روش معمولاً در پروژه های کوچک و متوسط استفاده می شود. این روش شامل فهرست کردن و تطبیق دادن مخاطرات و اولویت بندی آن ها طبق نظر افراد متخصص می باشد. در این سازمان دهی، ریسک ها با توجه به نظرات و دیدگاه ها و آستانه تحمل ریسک در پروژه، به سه دسته ی: سطح پایین، متوسط و بالا تقسیم می شوند. همچنین از این روش، زمانی که اطلاعات زیادی موجود نیست یا زمان انجام پروژه محدود است استفاده می شود.

روش کیفی

این روش مرتبط با تحلیل اثرات ریسک با استفاده از ریز اطلاعات و اعداد است و در پروژه های بزرگ کاربرد دارد.

مهم ترین ارزیابی های کیفی عبارت اند از:

• تحلیل چارت تصمیم گیری، ارزش پول موردنظر، نظر متخصص، تحلیل چارت کاستی ها، منطق تصادفی، توزیع احتمال، آنالیز حساسیت، تخمین مونت کارلو و غیره.
• تحلیل کیفی به علت نیاز به اطلاعات فراوان برای رسیدن به یک تحلیل دقیق و موشکافانه به زمان و کار بیشتری احتیاج دارد.

پاسخ ریسک

پس از شناخت و ارزیابی ریسک ها، راه ها و اقدامات موجود برای کاهش و دفع ریسک مشخص شده و در مورد آن ها بحث می شود، چراکه ممکن است هر یک از آن ها در آینده روش هج جهت کنترل ریسک اتفاق بیفتد. در کنار بررسی عوامل جلوگیری کننده و برطرف کننده ی ریسک های مؤثر بر پروژه، موقعیت های مناسب به وجود آمده در زمان وقوع ریسک نیز بررسی می شود.

اجتناب از ریسک

اجتناب از کارهایی که باعث به وجود آمدن ریسک می شود، اجتناب از ریسک می باشد.

همیشه نمی توان از ریسک اجتناب کرد، بااین حال این ساده ترین راه برای اجتناب از ریسک است. به زبان ساده تر پاک سازی بخش هایی از پروژه که باعث به وجود آمدن ریسک های جدید شده و کل پروژه را مورد مخاطره قرار می دهد، اجتناب از ریسک است.

اجتناب از ریسک بیشتر زمانی اتفاق می افتد که سطح احتمال وقوع ریسک دقیقاً هم سطح با امکان انجام پروژه باشد.

انتقال ریسک

راه های زیادی برای انتقال ریسک از پروژه به افراد ثالث وجود دارد. بیمه، سپردن کارهای پیچیده و مخاطره انگیز به یک سازمان باتجربه، استفاده از قرارداد باقیمت مقطوع به جای استفاده از قرارداد باقیمت واحد و در نظر نگرفتن بخش هایی مرتبط به گارانتی و ضمانت.

کاهش ریسک

کاهش اثر ریسک های ” اجنتاب ناپذیر ” و ” غیرقابل انتقال ” در یک پروژه، کاهش ریسک می باشد. بازبینی پروژه، کاهش پیچیدگی های موجود درروند انجام، انجام تست های اضافی و غیره، راه هایی برای کاهش ریسک می باشد.

قبول ریسک

هر پروژه دارای یکسری ریسک در انواع مختلف است. بعضی از ریسک ها باید با رضایت افراد دخیل در پروژه متحمل شده و به عنوان یک بخش از پروژه شناخته شود. برای اطمینان در زمان وقوع ریسک، باید همه عوامل مربوط به زمان و هزینه در نظر گرفته شوند. توانایی های مدیریتی نیز باید با توجه به عواقب موجود بررسی شوند.

مشاهده و کنترل ریسک

برای اینکه عملیات شناسایی ریسک، به طور دقیق تحت نظر قرار بگیرد، ارزیابی، پاسخ، مشاهده و کنترل ریسک ضروری است. هم زمان با اطمینان یافتن از انجام اقدامات مربوط به ریسک، این اقدام (کنترل و مشاهده ریسک)، شرایطی که احتمال وقوع ریسک های جدید در طول انجام پروژه را افزایش می دهد، ملاحظه می نماید. در قرارها و دیدارهای گروهی هر یک از فهرست های تهیه شده در مراحل اولیه، با استفاده از مشاهدات انجام شده، موردمطالعه قرار می گیرند و در صورت نیاز اقدامات اصلاح کننده انجام می گیرد. این اقدام، یعنی مشاهده و کنترل ریسک در طول انجام پروژه به وقوع می پیوندد.