اهمیت حجم معامله

چرا تابلوخوانی اهمیت دارد؟

تابلوخوانی یعنی اینکه شما به عنوان یک فعال بازار سهام، از طریق بررسی تابلو یک نماد در بورس، تا حدی پی به بازی سهامداران حقیقی و حقوقی برده و روندها و سوی معاملات و تغییر در سهامدار عمده را در کنار حجم معاملات، شناسایی و تحلیل کنید.

تابلوخوانی نیاز به تجربه، تمرین، مطالعه و تحلیل بسیار دارد تا شما بتوانید در بلند مدت، با مشاهده‌ی روزانه، هفتگی و ماهانه‌ی تابلوی نمادها در بازار بورس از اتفاقاتی آگاه شوید که از چشم تازه‎کارها پنهان می‌ماند.

تحلیل تکنیکال چیست؟

تحلیل تکنیکال یک استراتژی معاملاتی برای ارزیابی سرمایه‌گذاری‌ها و تعیین فرصت‌های معامله با تجزیه و تحلیل روندهای آماری است که از فعالیت‌های معاملاتی مانند تحرکات قیمتی و حجم معاملات استفاده می‌کند. تجزیه و تحلیل تکنیکال می‌تواند بر روی هر نوع اوراق بهاداری که دارای سوابق تاریخی معاملاتی است، مورد استفاده قرار گیرد؛ این موارد می‌توانند شامل اوراق سهم، آتی، کالا و سایر اوراق بهادار باشند، اما این ابزار بیشتر برای تحلیل سهام مورد معامله در بازار بورس استفاده می‌شود.

تجزیه و تحلیل تکنیکال یک استراتژی معاملاتی است که سرمایه‌گذاری‌ها را ارزیابی و فرصت‌های معاملاتی را با روندهای قیمتی و الگوهای دیده شده بر روی تابلوها و نمودارها مشخص می‌کند.

تجزیه و تحلیل تکنیکال بیان می‌کند که فعالیت‌های معاملاتی گذشته و تغییرات قیمتی یک سهم می‌تواند نشانه‌های ارزشمندی از تحرکات آتی قیمت سهم باشد.

طی سالیان متمادی از زمان پیدایش تحلیل تکنیکال تا امروزه هزاران الگو و تکنیک مورد استفاده در تحلیل تکنیکال گسترش یافته است. تحلیلگران تکنیکال بسیاری از این الگوها و تکنیک‌ها را باهم ترکیب می‌کنند تا به استراتژی بهینه معاملاتی خود دست یابند و با استفاده از استرانژی خود به خرید و فروش سهام بپردازند.

فرضیات اصلی تحلیل تکنیکال چیست؟

اولین و مهم‌ترین فرض در تحلیل تکنیکال این است که قیمت، همه اطلاعات را نشان می‌دهد. در حقیقت تحلیل تکنیکال بر تحلیل آماری نوسانات قیمت تکیه می‌کند و تلاش می‌کند تا با دیدن الگوها و روندهای قیمتی گذشته و حال، روند قیمت آینده را پیش‌بینی کند.

در بازارهای کارا عواملی که بر قیمت سهام تاثیرگذارند مشخص است و در هر نقطه از زمان قیمت همه اطلاعات مورد نیاز معامله‌گران را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد. با این که ممکن است این فرضیه در حالت کلی درست باشد اما امکان نوسان قیمت سهم در کوتاه‌مدت یا بلندمدت توسط اخبار یا اطلاعیه‌ها وجود دارد. در حالتی که کارایی بازار تا حد کمی وجود داشته باشد تحلیل تکنیکال به خوبی قابل استفاده است.

یکی دیگر از فرضیات تحلیل تکنیکال این است که نوسانات قیمتی بازار تصادفی نیستند و الگوها و روندها طی زمان تکرار می‌شوند. این فرضیه نشان می‌دهد که روندها در کوتاه‌مدت و بلندمدت به وجود می‌آیند و معامله‌گران را قادر می‌سازند تا با استفاده از تحلیل این روندها کسب سود کنند.

حمایت مقطعی در تابلوخوانی

وقتی سهمی در کف تکنیکالی خود قرار داشته باشد و سهامدار حقوقی شروع به خرید کند، نوع اهمیت حجم معامله خرید نشانه‌ی رشد و یا شکست حمایت است. بنابراین باید توجه داشته باشیم که سهامدار حقوقی، فقط قصد حمایت مقطعی دارد. این نوع حمایت، در صورتی کارساز است که روزهای بعدی، بازار مثبت باشد و این جو، مانع شکست حمایت شود.

حمایت پایدار با محدوده‌ی مثبت

منظور از حمایت پایدار با محدوده‌ی مثبت آن است که سهامدار حقوقی با خریدهای پیوسته همراه با محدوده‌ی مثبت، باعث افزایش تقاضا شود. در این حالت، به تدریج سهم به صف خرید هدایت می‌شود. هرگاه با چنین صحنه‌ای مواجه شدید تا زمانی که این حمایت پایدار است، دست به فروش نزنید.

خریدهای پیوسته بدون محدوده‌ی مثبت

اگر سهامدار حقوقی یک سهم، هم در روزهای مثبت و هم در روزهای منفی سهم یا بازار، مشغول خرید است، نشانه‌ی جمع‌آوری و حمایت است. با چنین سهامی باید با حد ضرر تریلینگ برخورد کرد. خرید سهامدار حقوقی در روزهای منفی و فروش در روزهای مثبت بازار، ایده‌آل است.

خرید سهامدار حقوقی از کدهای خاص

اگر سهامدار حقوقی در مقاومت‌ها، نسبت به خرید سهم اقدام کند و با رشدی خوب همراه شود، این رشد با هماهنگی سهامدار حقوقی است که سهامدار عمده است. اگر در سقف قیمتی، شاهد خریدهای سنگین باشیم، اما نسبت‌های خرید فروش ضعیف باشد، بایستی برای خرید یا فروش، کمی درنگ کرد. البته این موضوع نسبی است. تکنیک تیک معکوس می‌گوید اگر سهم از مثبت به منفی پیش برود و آخرین معامله منفی باشد، باید به فکر فروش پله‌ای باشید.

استراتژی فروش در تابلوخوانی

بازیگردان سهم که قصد جمع‌آوری سهم را در کف قیمتی دارد، بعضاً با فروش کدهای حقوقی از یک طرف و خرید آن‌ها با کدهای حقیقی در طرف دیگر، بار خود را سنگین کرده و شرایط را جهت افزایش قیمت سهام مهیا می‌کند.

دستکاری قیمتی با تابلوخوانی

اگر بازیگر سهمی، در روزهای منفی قصد جمع‌آوری سهم را داشته باشد، باید به گونه‌ای رفتار کند که کسی متوجه جمع‌آوری نشود. این روش خوبی برای فریب سهامداران خرد است.

ترفند بازیگر در تابلوخوانی

نوسان‌گیری که احساس کند از روزهای آینده، اصلاح روند سهم آغاز خواهد شد، شروع به فروش می‌کند. اما اگر حس کند که نتوانسته فروش را شروع کند، از فروش منصرف می‌شود و سهم را مدتی رها می‌کند. محدوده‌ی منفی نیز معمولاً در دستور کار بازیگر قرار می‌گیرد. اُردرهای مخفی نیز روش دیگری بازیگر در این مواقع است.

اُردر ترس در تابلوخوانی

در تابلوخوانی، بسیار از اصطلاح اُردر ترس استفاده می‌شود. این روش برای ترساندن سهامدار خُرد است تا سهم در کف قیمتی بیشتری جمع‌آوری شود. وقتی بازیگردان قصد بالا بردن سهم را داشته باشد، باید حجم موردنیاز را در کف قیمتی جمع کند تا بتواند به خوبی آن را کنترل کند. اردر ترس این فرصت را در اختیار بازیگردان قرار می‌دهد.

تحلیل تکنیکال

در درس های گذشته آموختیم که قیمت و نحوه تغییرات آن مهمترین ابزار برای تحلیل گران تکنیکال است. در این درس می آموزیم که حجم معاملات نیز به عنوان یک متغیر مهم می تواند در نحلیل تکنیکال موثر واقع شود. حجم معاملات به زبان ساده تعداد سهامی است که در یک دوره زمانی مشخص مورد معامله قرار می گیرد. حجم معاملات را معمولا بصورت نمودار میله ای در پایین نمودار اصلی نشان می دهند. حجم معاملات یک سهم از جمله اطلاعاتی که سازمان بورس آن را ارائه می کند.

اولین نکته ای که در خصوص حجم باید مورد توجه قرار گیرد رابطه مستقیم حجم معاملات یک سهم با میزان فعال بودن بازار آن سهم است. علاوه بر آن حجم معاملات می تواند تایید کننده یا رد کننده یک الگو یا روند باشد. آنچه بیشتر از مقدار حجم اهمیت دارد روند تغییر آن است. بطور مثال هرگاه یک سهم پس از مدت نسبتا طولانی حرکت نزولی در یک روز ۵ درصد افزایش قیمت داشته باشد برای آنکه متوجه بشویم آیا با یک تغییر روند مواجه هستیم باید به حجم معاملات آن روز نگاه کنیم اگر شاهد افزایش حجم بطرز چشمگیر بودیم به احتمال قوی با یک بازگشت روند و نقطه شکست مواجه هستیم. بطور معمول در نقاط شکست حجم معاملات بسیار افزایش می یابد. همچنین باید توجه خود را معطوف نقاطی در نمودار بکنیم که حجم بسیار بالایی از معاملات را در خود جای داده قیمت در آن نقطه بسیار مهم است زیرا می تواند یک خط مقاومت یا حمایت قوی ایجاد کند زیرا معامله گران زیادی در آن نقطه به خرید یا فروش مبادرت ورزیدند لذا آن نقطه اهمیت بیشتری پیدا میکند.

روند قیمت و روند حجم باید یکدیگر را تایید کنند در یک روند صعودی باید شاهد افزایش حجم باشیم در نزدیکی قعرها (حفره ها) در یک روند صعودی باید شاهد کاهش حجم باشیم اگر خلاف آن را مشاهده کردیم باید منتظر ضعیف شدن روند و شروع بازگشت باشیم. حجم یک قدم جلوتر از قیمت است افزایش حجم در یک روز احتمال تغییر قیمت یا تغییر روند در روز بعد را افزایش می دهد.

تغییرات حجم می تواند تایید کننده الگوها باشد. در الگوی سر و شانه بازگشتی شاهد کاهش حجم هستیم همچنین در الگوهای مثلث نیز با نزدیک شدن به راس از حجم معاملات کاسته می شود و در نطقه شکست شاهد رشد سریع حجم معاملات هستیم.

شکل شماره ۲۸ نمودار سهام ایران ترانسفو (بترانس) در نقطه ای که با علامت ستاره مشخص شده حجم بالایی از معاملات نشان دهنده آغاز شدن روند نزولی است

برخی اوقات بهتر است به جای حجم از اندیکاتور حجم متوازن OBV (بالانس شده) استفاده کنیم برای محاسبه آن لازم است حجم مبنا را در ابتدای دوره در نظر بگیریم سپس حجم روز مورد نظر را با توجه به افزایش یا کاهش قیمت با علامت مثبت یا منفی با حجم قبلی جمع جبری می کنیم. بطور مثال اگر قیمت کاهش یافته باشد حجم روز را با علامت منفی با حجم مبنا (قبلی) جمع می کنیم و اگر قیمت افزایش یافته باشد حجم معاملات روز را با علامت مثبت با حجم قبلی جمع می اهمیت حجم معامله کینم. روند تغییرات حجم متوازن OBV از مقدار عددی آن مهمتر است. در شکل ۲۸ تغییرات OBV را برای سهام شرکت ایران ترانسفو مشاهده می کنید.

می توان تغییرات قیمت را بصورت ضریب در محاسبه OBV لحاظ کرد به نحوی که در روزهایی که تغییرات قیمت شدیدتر است اثر آن بر روی حجم بیستر اعمال گردد. می توان اندیکاتورهای پیچیده تری را با در نظر گرفتن عوامل این چنینی بدست آورد. یکی از این اندیکاتورهای پیچیده اندیکاتور MFI یا اندیکاتور جریان پول نام دارد که محاسبه آن توسط رایانه بانجام می رسد در شکل ۲۸ قسمت میانی شکل نمایه جریان پول را برای سهام ایران ترانسفو نشان می دهد.

اندیکاتور حجم معاملات در تحلیل تکنیکال و کاربردهای آن

اندیکاتور حجم معاملات (Volume) به خودی خود شبیه به دیگر اندیکاتورها نیست. در این اندیکاتور، محاسبات خاصی وجود ندارد و همچنین کاربران نمی‌توانند با استفاده از این اندیکاتور به سیگنال‌های خرید یا فروش قطعی دست یابند. تنها چیزی که اندیکاتور حجم معاملات اندازه‌گیری می‌کند این است که در یک بازۀ مشخص چه مقدار از یک دارایی یا ارز دیجیتال خرید و فروش شده است. این موضوع ممکن است در ابتدا ساده به نظر برسد، اما یکی از مهم‌ترین نکاتی است که یک تریدر باید به آن توجه داشته باشد.

سؤالی که وجود دارد این است که اگر هیچ سیگنال ورود یا خروجی از اندیکاتور حجم ایجاد نمی‌شود، چرا باید از آن استفاده کرد؟

باید بدانید که حجم مبادلات در هر ارز دیجیتال یا دارایی، اطلاعات مهمی را در مورد رفتار قیمتی آن ارز نشان می‌دهد که در صورتی که تفسیر درستی از آن اطلاعات صورت بگیرد، می‌تواند کمک زیادی به پیش‌بینی حرکات قیمتی در آینده داشته باشد.

در این مقاله به بررسی نکات مهم و آموزش چگونگی استفاده از اندیکاتور حجم معاملات در تحلیل تکنیکال خواهیم پرداخت.

تایید روند با اندیکاتور حجم معاملات

تریدرها به بازارها و ارزهای پرنوسان علاقه دارند؛ چراکه نوسانات زیاد به افزایش حرکات قیمتی می‌انجامد و این موضوع باعث می‌شود که فرصت‌های معاملاتی زیادی فراهم شود و در نتیجه حجم معاملات افزایش می‌یابد. این نتیجه از طریق بررسی تغییرات اندیکاتور حجم نیز قابل مشاهده است. از نظر تریدرها، بازارهای کم‌نوسان، کسل‌کننده و کم‌درآمد محسوب می‌شوند. در بازارهای پرنوسان، با توجه به اینکه روند خنثی به ندرت پیش می‌آید، فرصت‌های زیادی برای باز کردن پوزیشن بر اساس روند موجود وجود دارد.

یکی از دلایلی که باعث شده است افراد و تریدرهای بسیاری به سمت بازار کریپتوکارنسی‌ها جذب شوند و به افزایش قیمت آنها در مدت‌زمان کم بینجامد، وجود نوسانات بالا در این حوزه است.

توجه داشته باشید که این نوسانات مانند شمشیر دولَبه عمل می‌کنند؛ یعنی همان‌طور که می‌توانند سودهای بسیاری را رقم بزنند، احتمال ضررهای زیاد نیز وجود دارد.

همچنین به دلیل نوسانات زیاد ممکن است حد ضرر شما به سرعت فعال شود و باعث از دست رفتن سودهای احتمالی شما گردد.

توجه به محدوده‌های حجمی

اندیکاتور حجم معاملات معمولاً در یک محدودۀ خاصی قرار می‌گیرد. در صورتی که نمودار قیمت به سطوح قیمتی با تاریخچۀ حجم معاملاتی بالا برخورد داشته باشد، تغییرات حجمی محسوسی در معاملات آن محدوده دیده خواهد شد. به این مناطق، محدوده‌های حجمی می‌گویند. این محدوده‌ها با سطوح حمایت و مقاومت همبستگی دارند و می‌توانند به عنوان یک آهنربا برای نمودار قیمت عمل کنند و از افزایش یا کاهش بیشتر قیمت در این مناطق جلوگیری نمایند.

اتفاقاتی که به دنبال افزایش حجم معاملات رخ می‌دهند

به دنبال افزایش حجم در معاملات و اندیکاتور حجم، نوسانات بازار افزایش می‌یابد و نمودار قیمت در یک روند مشخصی قرار می‌گیرد. در این شرایط امکان معاملات با اهرم برای تریدرها فراهم می‌شود و فعالیت تریدرها و تعداد پوزیشن‌هایی که در آن بازه باز می‌کنند افزایش می‌یابد، به همین ترتیب امکان کسب سود افزایش می‌یابد.

در ادامه به معرفی دو اندیکاتور حجم محور که با استفاده از حجم معاملات و تغییرات آن سیگنال‌های ورود یا خروج صادر می‌کنند، خواهیم پرداخت. این اندیکاتورها عبارت‌اند از اندیکاتور جریان شاخص مالی (MFI) و On Balance Volume یا OBV.

اندیکاتور جریان شاخص مالی (Money Flow Index)

اندیکاتور جریان شاخص مالی که برخی آن را اندیکاتور RSI وزنی نیز می‌دانند، از ترکیب و ادغام آنالیز و بررسی قیمت و اندیکاتور حجم معاملات به دست آمده است. این اندیکاتور دارای مناطق اشباع خرید و اشباع فروش است و عملکردی مشابه با اندیکاتور RSI دارد. تنها تفاوت آن با اندیکاتور RSI این است که با استفاده از حجم ورود، خروج و گردش مالی در یک دارایی یا ارز دیجیتال، اسیلاتوری تشکیل داده است که در محدودۀ میان 0 تا 100 نوسان می‌دهد. تفاوت دیگر آنکه، با توجه به این مطلب که اندیکاتور MFI در محاسبۀ داده‌های خود حجم را اضافه می‌کند، نوسانات بیشتری دارد و سیگنال‌های ورود و خروج بیشتری ارائه می‌دهد.

اندیکاتور On Balance Volume

اندیکاتور OBV اولین بار به دست جوزف گرانویل در کتابی به نام «کلید جدید گرانویل برای سودآوری در بازار سرمایه» معرفی شد. اندیکاتور OBV یک اندیکاتور تعادلی مومنتوم و حجم است که به اندازه‌گیری حجم‌های مثبت و منفی می‌پردازد. OBV نیز یک اندیکاتور حجمی به شمار می‌رود. در این اندیکاتور، قیمت‌های پایانی اهمیت دارند. در پایان هر بازه، اگر قیمت بالاتر بسته شود، حجم معاملات، عددی مثبت است و به حجم معاملات بازۀ قبل اضافه می‌شود و اگر پایین‌تر بسته شود، حجم معاملات، عددی منفی است و از حجم معاملات روز قبل کاسته می‌شود. (قدرمطلق مقدار حجم معاملات با هم جمع می‌شود)

جدا از سیگنال‌هایی که این اندیکاتور در جهت ورود یا خروج از یک معامله ارائه می‌دهد، می‌توان از آن برای پیش‌ بینی حرکات قیمتی آینده و تأیید روند نیز استفاده کرد.

سخن پایانی

در این مقاله به بررسی اندیکاتور حجم معاملات و برخی از اندیکاتورهای دیگری که بر اساس حجم نوشته شده‌اند پرداختیم. همچنین چگونگی تأثیرگذاری افزایش یا کاهش حجم بر روند حرکتی قیمت و اتفاقاتی که به دنبال ایجاد تغییر در حجم رخ می‌دهند را بررسی کردیم.

همان‌طور اهمیت حجم معامله اهمیت حجم معامله که در ابتدای این مقاله گفته شد، حجم معاملات یکی از پرکابردترین پارامترها در بررسی یک نمودار است و تمامی تریدرها با هر سبک و استراتژی معاملاتی، به بررسی و استفاده از اطلاعات موجود در اندیکاتور حجم توجه دارند.

بررسی رابطۀ بین حجم معامله، بازده سهام و نوسان بازده در زمان مقیاس‏های مختلف در بورس اوراق بهادار تهران

2 گروه مدیریت دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.

چکیده

با وجود انجام مطالعات گسترده در مورد چگونگی ارتباط حجم معامله - بازده سهام و حجم معامله - نوسان بازده در بازارهای مالی، هنوز در مورد ساختار نظری یا تجربی این ارتباط اجماع حاصل نشده ‏است. این پژوهش با هدف کشف اطلاعات نهفته در سری زمانی متغیرهای حجم معامله، بازده سهام و نوسان بازده در دورۀ زمانی 96 ماهه (ابتدای فروردین 1386 تا اسفند 1393) صورت گرفته است. بدین‌منظور سری‏های زمانی این متغیرها با استفاده از تبدیل موجک گسسته با حداکثر هم‌پوشانی، تجزیه و ضرایب موجک آن‏ها محاسبه شده است؛ سپس رابطۀ میان سری‏ها با استفاده از آزمون علّیت گرنجری بررسی شده است. نتایج به‌دست‌آمده از این پژوهش در دورۀ زمانی مورد بررسی، نشان‌دهندۀ تفاوت روابط بین متغیرها در اهمیت حجم معامله مقیاس‏های زمانی متفاوت است، چنانکه در برخی از مقیاس‏ها، آزمون علّیت گرنجر، وجود رابطۀ علّی میان سری‏های زمانی را تأیید می‌کند و در برخی از مقیاس‏های زمانی این رابطه وجود ندارد.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.23831170.1395.4.4.8.1

موضوعات

• 1مدیریت دارایی
• مدیریت ریسک دارایی های مالی

عنوان مقاله [English]

Surveying the Relation among Volume, Stock Return and Return Volatility in the Tehran Stock Exchange: A Wavelet Analysis

نویسندگان [English]

• Ebrahim Abbasi 1
• Leyla Dehghan nayeri 2
• Nazila Poordadash Mehrabani 1

1 Management Dept., Faculty of Social Sciences and Economics, University of Al-Zahra, Tehran, Iran.

2 Management Dept., Faculty of Social Sciences and Economics, University of Al-Zahra, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Although many studies have tried to construct a theoretical or empirical structure of relation among trading volume, stock return and return volatility in financial markets, there still is not a general consensus about it. This study discovers latent information in variables time series for 96 months (April 2007- March 2015). To do so, related time series decomposed by using the maximum overlap discrete wavelet transform and wavelet coefficients has calculated. Then the relation between the series is examined by Granger causality test. The main feature of this research is to investigate the relation between variables at different time intervals. The results show that during the 2007 to 2015, the relation between variables in different time intervals varies. As in some periods, the Granger causality test confirms the causal relation between time series, while in some other time periods it does not support the existence of such relation.

کلیدواژه‌ها [English]

• Trading volume
• Stock return
• Return volatility
• Wavelet
• Granger causality

اصل مقاله

مقدمه

ارتباط حجم معامله - بازده سهام و حجم معامله - نوسان بازده در بازارهای مالی، طی دو دهۀ اخیر توجه زیادی را به خود جلب کرده است. اگرچه برخی از مطالعات تلاش کرده‏اند ساختاری نظری یا تجربی از این ارتباط ارائه دهند، هنوز اجماع کلی در این مورد حاصل نشده‏ است. مطالعۀ رابطۀ حجم معاملات با بازده سهام و نوسان بازده در بازارهای مالی در درجۀ اول، سبب بهبود درک افراد از رابطۀ حجم و بازده و در درجۀ دوم، باعث شناخت بهتر عملکرد بازار می‏شود. سنجش دقیق‏ این روابط به سرمایه‏گذاران کمک می‏کند حرکات بازار سهام را در آینده پیش‏بینی کنند و میزان ریسک و نقدینگی را در رابطه با توسعه اهمیت حجم معامله و اتّخاذ استراتژی‏های معاملاتی‏شان مشخص کنند. نوسان‌های قیمت سهام و یا نوسان‌های بازده، ریسک سهام را نشان می‌دهد؛ زیرا میزان تغییرات بازده‏، معرّف میزان عدم اطمینان از کسب بازده است. شرکت‏ها با استفاده از این روابط در راستای تحقق استراتژی‏ها و اهداف شرکت‏شان می‌توانند تصمیماتی مناسب بگیرند.

اغلب پژوهش‏های صورت‌گرفته در این مورد، رابطۀ حجم و بازده سهام و نوسان آن را در بلندمدت بررسی کرده‌اند و عواملی از قبیل درجۀ ریسک‌گریزی، ریسک‌پذیری و فواصل زمانی متفاوت (کوتاه‏مدت، میان‌مدت و بلندمدت) را در نظر نگرفته‌اند (ممکن است افراد در دوره‌های زمانی مختلف، رفتارهای متفاوتی از خود بروز دهند)؛ به عبارت دیگر، نقطۀ تمایز این پژوهش با سایر پژوهش‌ها، توجه به موضوع عملکرد متفاوت سرمایه‏گذاران در دوره‏های زمانی متفاوت (زمان مقیاس‏های مختلف) است. گفتنی است هدف از این مقاله بررسی ارتباط حجم و بازده سهام و نوسان آن در بورس اوراق بهادار است. در همین راستا درادامه ابعاد نظری آن را بررسی خواهیم کرد.

مبانی نظری و پیشینۀ پژوهش

در رابطۀ بین حجم معاملات در بازار سرمایه و بازده سهام و نوسان‌های بازده، برخی نظریه‏ها اطلاعات را نیروی محرکی می‌دانند که سبب تغییرات بازده و حجم معاملات می‏شوند. در مقابل، اهمیت حجم معامله دستۀ دیگری از نظریه‏ها ارتباط حجم و بازده را به اختلافات در باورها و عقاید سرمایه‏گذاران بازار مرتبط می‏دانند. این نظریه‏ها عبارتند از:

فرضیۀ ورود متوالی اطلاعات [1] : این فرضیه را کوپلند [2] (1976) ارائه کرد و جنینگ، استارکس و فلینگهام [3] (1981) آن را توسعه دادند. در این فرضیه مبادله‏گران به دو دستۀ خوش‏بین و بدبین تقسیم و مبادلات کوتاه‏مدت، پرهزینه‏تر از مبادلات بلندمدت فرض شده‏اند؛ بنابراین، سرمایه‏گذارانی که خرید و فروش کوتاه‏مدت می‏کنند، نسبت به تغییر قیمت کمتر حساس هستند. آن‏ها نشان دادند به‌طورکلی زمانی‌ که معامله‌گران بدبین هستند، حجم معاملات کمتر از زمانی است که مبادله‏گران خوش‏بین هستند.

در این فرضیه، اطلاعات با سرعت‏های متفاوت، به انواع متفاوتی از معامله‏گران می‌رسد؛ اما عامل دیگری که در این فرضیه نقش دارد، عدم تقارن اطلاعاتی است. دسترسی عده‏ای از معامله‏گران به اطلاعات محرمانه (خصوصی) و عملکرد آن‏ها براساس این اطلاعات، درحالی‌که سایر معامله‏گران به چنین اطلاعات مهمی دسترسی ندارند، موجب بروز عدم تعادل در بازار می‏شود. این موضوع با عنوان عدم تقارن اطلاعاتی مطرح می‏شود [8].

فرضیۀ ترکیب توزیع‏ها [4] : این فرضیه در ارتباط بین حجم معاملات و بازده سهام، نرخ جریان ورود اطلاعات را به بازار مطرح می‏کند. در این فرضیه، قیمت‏ها و حجم معاملات به جریان ورود اطلاعات در طول زمان معاملات، واکنش نشان می‏دهد [6]. فرضیۀ ترکیب توزیع‏ها به‌طور کلی به دو دلیل از فرضیۀ ورود متوالی اطلاعات متداول‏تر هستند:

1- این فرضیه با انتشار اطلاعات، به‌صورت هم‌زمان و تدریجی سازگار است؛ درحالی‌که فرضیۀ کوپلند بر ارتباط منفی بین حجم معاملات و قدرمطلق تغییر قیمت، زمانی که در آن اطلاعات به‌صورت هم‌زمان منتشر شود، دلالت دارد.

2- فرضیۀ ترکیب توزیع‏ها با توزیع تجربی تغییرات قیمت و تفاوت در همبستگی بین حجم معاملات و قدرمطلق تغییر قیمت در فراوانی‏های متفاوت اهمیت حجم معامله سازگار است.

فرضیۀ اختلاف عقاید [5] : در فرضیۀ اختلاف عقاید، فرض می‏شود معامله‏گران مختلف (مطّلع و نامطّلع) عقاید متفاوتی در مورد اهمیت اطلاعات دارند. درواقع، پراکندگی بیشتر در عقاید، تغییرپذیری بیشتری را در قیمت و حجم معامله نسبت به مقدار تعادلی آن‏ها ایجاد می‏کند [12]. فرضیۀ اختلاف عقاید برای مقایسۀ چگونگی واکنش معامله‏گران مطّلع و نامطّلع به اطلاعات مناسب است. معامله‏گران مطّلع نسبتاً عقاید همگن و هماهنگی دارند که بر درک و شناخت آن‏ها از بازار مبتنی است. ازاین‌رو، معامله‏گران مطّلع، خرید و فروش خود را در چارچوب قیمتی نسبتاً کوچک در حدود ارزش منصفانۀ دارایی انجام می‏دهند. همچنین معامله‏گران نامطّلع نمی‌توانند تشخیص دهند معاملۀ سایرین برای تقاضای نقدینگی (عملیات پوششی) کوتاه‏مدت یا به‌دلیل مبانی اساسی عرضه و تقاضا است. ازاین‌رو، آنان تمایل دارند به همۀ تغییرات در حجم و قیمت واکنش نشان دهند؛ چراکه به نظر آن‏ها این تغییرات منعکس‌کنندۀ اطلاعات جدید است؛ درنتیجه تمایل دارند تغییرات قیمت‏ را اغراق‌آمیز فرض کنند که خود به نوسان‌های بیشتر در قیمت منجر می‏شود.

الگوی قیمت‏گذاری دارایی‏ها براساس انتظارات عقلایی [6] : این الگو نشان می‌دهد اختلاف نظرها از اطلاعات محرمانه نشأت‌گرفته است. وانگ [7] (1994) الگوی تعادلی معاملات سهام را توسعه داد که براساس آن سرمایه‏گذاران در زمان تقارن اطلاعات، مبادلات عاقلانه‏ای انجام می‏دهند. در الگوی او چون سرمایه‏گذاران ریسک‌گریزند، معامله همیشه با تغییرات قیمت توأم است؛ برای مثال، وقتی گروهی از سرمایه‏گذاران برای ایجاد تعادل در سبد سهام خود به فروش سهام اقدام می‏کنند، باید برای وادارکردن سایرین به خرید، قیمت سهام را پایین بیاورند؛ به عبارت دیگر، در صورت افزایش عدم تقارن اطلاعات، معامله‏گران نامطّلع که به خرید سهام از افراد مطّلع اقدام می‏کنند، خواستار تخفیف بیشتری در قیمت سهام می‏شوند؛ بنابراین، این‌گونه نتیجه گرفته می‏شود که سرمایه‏گذاران نامطّلع برای حفظ خود از اطلاعات نهانی، بدین‌صورت ریسک خود را پوشش می‏دهند و درنتیجه، حجم معاملات همیشه با قدر مطلق تغییرات قیمت، رابطۀ مثبت دارد و این همبستگی با افزایش عدم تقارن اطلاعات افزایش می‏یابد [18].

برخی از پژوهش‌های مشابه در این رابطه را که در داخل و خارج از کشور انجام شده است، در جدول (1) می‌توان مشاهده کرد.

اندیکاتور حجم معاملات چیست؟

اندیکاتور حجم معاملات، اندیکاتوری است که تعداد معاملات یا حجم معاملات را در یک رنج قیمتی و در یک بازه زمانی مشخص را در بازار ارزهای دیجیتال، نشان می دهد. اما در اکثر مواقع تریدر به دلیل ساده بودن این اندیکاتور، استفاده‌ای از آن نمی کند. در حالی که با استفاده از اندیکاتور حجم معاملات سرمایه گذار می تواند سود خود را افزایش داده و همچنین ریسک معملات خودش را به حداقل برساند. با تجزیه و تحلیل حجم معاملات (volume) امکان اینکه قوی بودن یا ضعیف بودن روند توسط معامله گر تخمین زده بشود، وجود دارد. در نمودار قیمت حجم معاملات دو رنگ (سبز یا قرمز) دارد، که رنگ سبز نشانه افزایش حجم معاملات نسبت به حجم قبلی بوده و رنگ قرمز نمادی از کاهش حجم معاملات نسبت به حجم معاملاتی قبل است. حجم دادوستدها معمولاً به صورت ستون های عمودی نشان داده می شود. البته این رنگ ها ممکن است در اندیکاتور ها و نرم افزار های دیگر معانی دیگری داشته باشند.

حجم معاملات بالا در نمودار به این معنی است که، امکان شروع یک روند جدید وجود دارد، در حالی که حجم معاملات پایین نشانی از عدم تمایل معامله گران به انجام معامله در بازار می باشد.

یکی از کاربردهای مهم این اندیکاتور این است، حجم معاملات تایید کننده الگوهای استفاده شده در تحلیل های معامله گر می باشد.

در استفاده کردن از این اندیکاتور، این نکته را در نظر داشته باشیم که:

۱- ابتدا حجم معاملات را مشاهده می کنیم.

۲- نمودار سهم را ببرسی می کنیم.

و در صورتی که حجم معاملات در حال افزایش پیدا کردن باشد، امکان اینکه روند سهم هم تغییر کند وجود دارد.

نحوه انجام معامله با استفاده از اندیکاتور حجم معاملات

1. اندیکاتورها شاخص‌هایی هستند که اطلاعات آماری مناسبی را در اختیار ما می‌گذارند و استفاده از آنها می‌تواند ما را در جهت معاملات کم‌ریسک و پربازده کمک کند. به همین علت باید نحوه انجام معامله توسط اندیکاتورها را فرا اهمیت حجم معامله بگیریم تا از کاربردهای آنها به بهترین نحو بهره ببریم.
2. زمانی که نمودار سهم در روند صعودی خود قرار داشته باشد، افزایش اندیکاتور حجم معاملات می‌تواند این روند را تثبیت و تایید کند. بنابراین می‌توان به رشد قیمت سهام و اثبات روند صعودی آن اطمینان حاصل کرد و در واقع موقعیت خرید را برای سهم انتخاب کنیم.
3. زمانی که سهم در روند نزولی خود قرار داشته باشد، افزایش اندیکاتور حجم معاملات می‌تواند این روند را تثبیت و تأیید کند. بنابراین می‌توان به افت قیمت سهام و اثبات روند نزولی آن اطمینان حاصل کرد و در واقع موقعیت فروش را برای سهم خود انتخاب کرد.
4. در مواقعی که نمودار سهم درگیر مقاومت است و قصد دارد از آن عبور کند، افزایش حجم معاملات می‌تواند سیگنال مثبتی برای شکست مقاومت و روند صعودی سهم به شمار برود.
5. همین‌طور در مواقعی که نمودار سهم در ناحیه حمایتی معامله می‌شود، افزایش حجم معاملات و تشخیص آن توسط اندیکاتور حجم، می‌تواند نشان از برگشت پر قدرت سهم از نقاط حمایتی و افزایش تقاضا برای رشد سهم باشد.
6. در صورتی که اندیکاتور حجم، کاهش حجم معاملات به شکل متوالی در بازه زمانی را نشان دهد، احتمالاً سهم در حال خنثی شدن روند می‌باشد و به نوعی استراحت می‌کند.
7. به طور معمول بهترین نقطه برای خرید، در مواقعی اتفاق می‌افتد که شاهد تغییر روند در نمودار از روند نزولی به صعودی هستیم و در لحظه شکسته شدن خط روند، افزایش حجم معاملات شناسایی می‌کنیم که به واقع در این حالت سیگنال خرید دریافت کرده‌ایم.
8. نقطه مناسب برای فروش با استفاده از اندیکاتور حجم در زمانی اتفاق می‌افتد که قیمت سهام به طور نسبی افزایش می‌یابد ولی حجم معاملات به طور قابل توجه نسبت به قبل کاهش پیدا می‌کند در این حالت سیگنال فروش دریافت می‌کنیم که به نوعی خبر از روند نزولی در سهم می‌دهد.

اندیکاتور OBV در تحلیل تکنیکال

ساختار کار اندیکاتور OBV به این صورت می‌باشد که هنگامی که قیمت سهام نسبت به روز قبل با قیمت بالاتری بسته شود، OBV، صعودی خواهد بود و حجم مثبت در نظر گرفته می‌شود. به همین ترتیب زمانی که قیمت سهام نسبت به روز قبل با قیمت پایین‌تری بسته شود، OBV نزولی و حجم منفی در نظر گرفته می‌شود. مجموع تمام حجم مثبت و منفی در سهم، خط OBV را تشکیل خواهد داد.

به عبارتی برای استراتژی معاملاتی مناسب با استفاده از اندیکاتور OBV، زمانی که این اندیکاتور، صعودی باشد، نشان از فشار حجمی مثبت دارد که می‌تواند به صعود نمودار قیمت منتهی شود. همچنین، در صورتی که OBV نزولی باشد نشان از فشار حجمی منفی اهمیت حجم معامله دارد که می‌تواند حاکی از نزول نمودار قیمت در آینده باشد.

بنابراین بهتر است در حجم مثبت خریدار و در حجم منفی فروشنده سهام باشید تا از منطق استراتژی بهتری استفاده کنید.

تشخیص ورود و خروج پول به سهم با استفاده از اندیکاتور حجم معاملات

برای بسیاری از معامله‌گران، اطلاعات آماری ورود و خروج پول از سهم نقش بسیار مهمی دارد. برای همین برای ارزیابی شرایط موجود سهم مورد نظر، ارزیابی این نوع اطلاعات اهمیت خاصی پیدا می‌کند. به طور کلی ورود پول به سهم، یک پالس مثبت و خروج پول از سهم، یک پالس منفی تلقی می‌شود. در این میان اندیکاتور حجم معاملات می‌تواند راهکارهای مناسبی را در این زمینه در اختیار ما بگذارد. در زمانی که قیمت سهام مثبت است و حجم معاملات نسبت به میانگین ماه گذشته، افزایش خوبی پیدا می‌کند، می‌توان تا حدی اطمینان داشت که ورود پول اهمیت حجم معامله به سهم اتفاق افتاده و می‌تواند به نوعی سیگنال مثبت به نظر بیاید.

کلام پایانی

اندیکاتور حجم معاملات بهترین راهنما برای شناسایی حمایت و مقاومت های حال و آینده سهم می باشد. همان طور که گفتیم نمودار به صورت دورنگ (سبز و قرمز) می باشد. زمانی که نمودار قرمز است نشانه ای از افزایش عرضه و اینکه می تواند مقاومت معتبر را مورد بررسی قرار دهد با استفاده از حجم معاملات وجود دارد و زمانی که سبز است، نشانه ای مثبت از حجم معاملات و وجود حمایت قوی و افزایش تقاضا برای نمودار قیمت سهم است.