ضریب همبستگی ارز

واکنش سهامداران به کاهش نرخ ارز؛ «هیجان» جایگزین «تحلیل»

در کشور ما علاوه بر آنکه نرخ ارز مولفه مهمی در امر تجارت است، یک پیش‌نگر تورمی نیز به حساب می‌آید بدین معنا که با روند صعودی نرخ ارز، تورم نیز افزایش می‌یابد.

به گزارش بازار به نقل از پایگاه خبری بازار سرمایه(سنا)، امیر علی امیرباقری کارشناس بازار سرمایه در خصوص رابطه همبستگی نرخ ارز با بازار سرمایه اظهار کرد: در کشور ما علاوه بر آنکه نرخ ارز مولفه مهمی در امر تجارت است، یک پیش‌نگر تورمی نیز به حساب می‌آید بدین معنا که با روند صعودی نرخ ارز، تورم نیز افزایش می‌یابد و به تبع شاهد رشد قیمت بسیاری از کالاهای مصرفی خواهیم بود.

او تاکید کرد: پس نرخ ارز نه تنها به خودی خود بلکه به سبب تاثیری که بر بازده مورد انتظار سرمایه گذار می‌گذارد، روند سرمایه گذاری را نیز تحت الشعاع خود قرار می‌دهد. زمانی که نرخ ارز روند صعودی به خود می‌گیرد و به تبع از آن تورم نیز افزایش می‌یابد سرمایه‌گذاران دارایی‌های خود را به منظور کنترل ریسک به بازار سهام انقال می دهند.

این کارشناس بازار سرمایه بیان کرد: به طور عمده در بازار سرمایه یک ضریب همبستگی معقول و مناسب بین نرخ ارز با شاخص کل و شاخص هم وزن وجود دارد، به گونه‌ای که بسیاری از سرمایه گذاران در زمان افزایش نرخ ارز از بازار سرمایه به عنوان یک سپر تورمی بهره می‌گیرند. زیرا بازار سهام به سبب ترازنامه از بعد دارایی‌های ترازنامه‌ای و از سوی دیگر سود حاصل از فروش شرکت‌ها محیط امنی برای سرمایه‌گذار در مواقع تورمی به وجود آورده است.

امیر باقری افزود: در این بین برخی از نمادهای شاخص‌ساز صادراتی محور یا آنهایی که ماده اولیه آنها وارداتی است بیشترین تاثیر را از نرخ ارز می‌پذیرند. حال با توجه به آنکه نرخ ارز روند کاهش به خود گرفته به گونه‌ای که چنین موضوعی نشان از کاهش تورم انتظاری دارد به تبع شاهد فشار فروش در بازار سهام و کاهش قیمت برخی سهم ها خواهیم بود.

امیر باقری گفت : اما نکته حائز اهمیت این است که به سبب نقدینگی موجود در کشور و همسو نبودن تولیدات اقتصادی با آن، نرخ ارز از یک میزان پایین‌تر نخواهد آمد.

او بیان کرد: نرخ تورم بر خلاف نرخ رشد اقتصادی مطابق گزارش صندوق بین‌المللی پول، در سال‌های آتی کاهشی است درنتیجه باید به این مسئله توجه کرد که نرخ ارز در کشور ما تابع مسائل مهمی از جمله موضوعات سیاسی است.

این کارشناس بازار سرمایه تاکید کرد: هر گره‌گشایی از نرخ ارز می‌توانند سبب کاهش و به ثبات رسیدن نرخ ارز شود البته ناگفته نماند که قیمت ارز، چندسالی که در یک برهه زمانی روند صعودی به خود می‌گیرد و پس از آن با یک اُفت مواجه می‌شود و بعد از مدتی به ثبات می‌رسد.

امیر باقری گفت: وقتی نرخ ارز به ثبات می‌رسد سایر بازارها مشروط به آنکه آیا این موضوع در آن‌ها پیش‌خور شده یا خیر به تعادل خواهند رسید.

او بیان کرد: نمادهای بزرگ عمدتاً در صورت‌های مالی نرخ ارز را بر حسب سامانه نیما محاسبه می‌کنند اینکه ما بخواهیم نرخ بازار آزاد را ملاک عمل قرار دهیم و نوسانات بازار آزاد را قابل انتصاب به سامانه نیما بدانیم چندان محتمل نیست بنابراین این روزها متاسفانه عنصر هیجان جای خود را به تحلیل‌های کارشناسانه داده است.

این کارشناس بازار سرمایه تصریح کرد: بازار سرمایه از سال ۹۸ دچار هیجانات قابل توجهی از سوی سهامداران شد که طبیعتا چنین حرکاتی منجر به ظهور و بروز نوسانات مثبت و منفی شد البته نباید نادیده گرفت که در بازارهای سهام سایر کشورها نیز این امر دیده می‌شود.

امیر باقری در پایان بیان کرد: بازار سرمایه بهترین محل برای سرمایه‌گذاری در بازه‌های زمانی میان مدت و بلند مدت است که سرمایه گذاران می‌توانند با ورود به این بازار از مزایای آن بهره شوند.

پایایی پرسشنامه (Reliability) و روشهای ارزیابی پایایی

پایایی، همسانی نمره های افراد برای یک مجموعه از آیتم ها در دو موقعیت جداگانه یا در دو ابزار هم ارز را نشان می دهد. معمولاً از روش های همسانی درونی، دو نیمه کردن، آزمون-بازآزمون و پایایی درون رده ای برای اندازه گیری آن استفاده می شود.

پایایی یک ابزار به افراد تشکیل دهنده ی جامعه آماری مورد نظر بستگی دارد ، به طوری که اگر افراد یک جامعه شناخت بهتری از ابزار مورد نظر داشته باشند، پایایی آن ابزار در این جامعه بالاتر است. بنابراین نیاز است که پایایی (روایی) یک ابزار در جامعه ای که هدف مطالعه است ، ارزیابی گردد.

1- ارزیابی پایایی با روش همسانی درونی (آلفای کرونباخ)

این روش برآوردی از میزان همبستگی میان متغیرهایی که سازه یا مقیاس مورد نظر را می سازند، بدست می دهد. شاخص متداول برای ارزیابی پایایی در این روش، ضریب آلفای کرونباخ می باشد. مقدار صفر این شاخص عدم پایایی مقیاس مورد نظر را نشان می دهد. در مقابل مقدار عددی 1 برای این شاخص بیانگر پایایی کامل مقیاس مورد نظر است.

فرمول محاسباتی آلفای کرونباخ به صورت زیر است :

که در آن S_i^2 واریانس سؤال i ام و S_sum^2 واریانس مجموع سؤالات است. بنابراین α به تعداد سؤالات و میزان همبستگی بین آن ها بستگی دارد. اگر امتیاز واقعی به سؤالات داده نشود و پاسخ های افراد کاملاً به یکدیگر بی ارتباط باشد α به سمت صفر میل میکند. اگر تمام سؤالات قابل اعتماد باشند و یک نتیجه را نشان دهند، این ضریب 1 خواهد بود.

در ارتباط با آلفای کرونباخ نکات زیر حائز اهمیت است :

1-1) نقطه برش های متداول برای تفسیر آلفا

در ارتباط با حد مطلوب آلفای کرونباخ نظرات متفاوتی بیان می شود. بلند وآلتمن (1997) معتقد هستند که مقیاس هایی که برای ارزیابی های بالینی به کار می روند بایستی در مقایسه با مقیاس های مورد استفاده در پژوهش های غیر بالینی دارای پایایی بیشتری باشند. بر این اساس آن ها ضریب آلفای بین 0.7 و 0.8 را برای مقاصد پژوهشی پیشنهاد می کنند ولی در مقاصد بالینی مقدار آلفای مقیاس های مورد بررسی باید بزرگتر از 0.9 باشد.

2-1) تعداد آیتمهای تشکیل دهنده ی یک مقیاس

با توجه به تفسیری که برای α بیان شد، مقدار ضریب آلفای کرونباخ یک مقیاس با افزایش تعداد آیتم های آن مقیاس افزایش می یابد. بنابراین افزایش تعداد آیتم های یک مقیاس راهی برای سوق دادن ضریب آلفا به سمت یک مقدارقابل قبول برای مقیاس است. همچنین می توان نتیجه گرفت که مقیاس های با تعداد آیتم بیشتر پایاتر از مقیاس ها با تعداد آیتم های کمتر هستند.

علاوه براین مقایسه ضریب آلفا دو مقیاس با تعداد آیتم های نابرابر مناسب نیست. همچنین هنگامی که تعداد آیتم های یک مقیاس محدود است، پیشنهاد می شود به میانگین همبستگی درونی آیتم ها نیز توجه شود، براساس توصیه کاکس و فرگوسن(1994) ، مقیاسی قابل قبول است که میانگین همبستگی درونی آیتم های آن بین 0.2 تا 0.4 باشد.

3-1) استفاده از آلفا برای حذف آیتم های نامناسب

در صورتی که برآوردی از مقدار آلفا با حذف یک آیتم خاص بهبود یابد، این شاخص راهی برای حذف آیتم های ناهمگون با سایر آیتم های تشکیل دهنده ی یک مقیاس، فراهم می آورد. علاوه بر این همبستگی ضعیف بین آیتم و کل مقیاس، نشان دهنده ی آیتمی است که می تواند کاندیدای حذف باشد. همچنین همبستگی منفی یک آیتم با کل مقیاس حاکی از آن است که آیتم مورد نظر باید به صورت معکوس کدگذاری شود.

2- ارزیابی پایایی با روش دو نیمه کردن

در این روش میزانی از همسانی دو مجموعه از آیتم ها که هدف واحدی را اندازه گیری می کنند، ارزیابی می شود ،برای محاسبه پایایی با این روش از دو شاخص ضریب پایایی دو نیمه کردن اسپیرمن-براون و یا گاتمن استفاده می شود. فرمول محاسباتی ضریب اسپیرمن-براون به صورت زیر است،

که در آن r_ij ضریب همبستگی پیرسون بین فرم های i وj و همچنین k برابر تعداد کل نمونه تقسیم بر تعداد نمونه در هر فرم است که معمولاً برابر عدد 2 در نظر گرفته می شود.

ضریب گاتمن اصلاح شده ای از ضریب اسپیرمن-براون است که در 6 شکل مختلف L_1 تا L_6 برای اهداف مختلف ارائه می شود. مقادیر ضریب گاتمن به شدت تحت تأثیر نحوه دو نیمه کردن آیتم ها است. یک پیشنهاد اختصاص تصادفی مجموعه آیتم ها به دو گروه است به گونه ای که انتظار می رود واریانس دو مجموعه یکسان باشند.در مورد ضریب گاتمن و اسپیرمن-براون علاوه بر پیش فرض های آلفا فرض های زیر نیز باید رعایت شود :

• اختصاص تصادفی آیتم ها به دو مجموعه .
• همسانی میانگین دو مجموعه: که این پیش فرض در واقع همسان بودن دو مجموع را ارزیابی می کند و برای بررسی آن از آزمون چند متغیره مقایسه میانگین T^2 هتلینگ استفاده می شود.
• همگنی واریانس دو مجموعه: که این پیش فرض برای ضریب اسپیرمن-براون باید برقرار باشد ولی ضریب گاتمن نیازی به برقراری این فرض ندارد.

3-ارزیابی پایایی با روش آزمون-بازآزمون

این نوع ارزیابی پایایی، ثبات اندازه گیری ها در طول زمان را بررسی می کند. از لحاظ آماری، این روش پایایی نسخه ای از پایایی با روش دو نیمه کردن است و برای ارزیابی آن از ضریب اسپیرمن-براون استفاده می شود. از این روی پیش فرض های این روش مشابه روش دونیمه کردن می باشد با این تفاوت که مقیاس مورد نظر در طول زمان ثابت است.

در این روش ارزیابی پایایی لازم است به نکات زیر توجه شود:

1) اجرای دوباره ی آزمون ممکن است مطلوب برخی آزمودنی ها نباشد و این امکان وجود دارد که برخی از آن ها در اجرای دوم شرکت ننمایند و به این ترتیب ریزشی در حجم نمونه روی دهد.
2) این روش برای مقیاس هایی قابل استفاده است که در طول زمان پایدار باشند. برای مثال مقیاس هایی مانند هوش، اضطراب یا افسردگی این ویژگی را دارند ولی سازه ای مانند درد پایدار نیست.

4- ارزیابی پایایی با روش توافق بین ارزیاب ها

در این روش همگنی اندازه گیری ها که توسط یک ابزار روی مجموعه ی واحدی از آزمودنی ها و توسط دو یا چند ارزیاب بررسی می شود، آزمون می گردد تا میزان توافق ارزیاب ها روی ابزار مورد نظر بررسی گردد. برای ارزیابی پایایی با این روش برای داده های اسمی، ترتیبی و کمی به ترتیب از ضریب کاپای کوهن، کاپای وزنی و همبستگی درون رده ای استفاده می شود:

1-4) کاپای کوهن

این شاخص میزان توافق دو ارزیاب را روی یک صفت دو حالتی نشان می دهد. معمولاً عنوان می شود که مقادیر بزرگتر از 0.7 این شاخص، برای این منظور مناسب است.در برخی از منابع نیز مقادیر بین 0.4 تا 0.6 توافق متوسط، مقادیر بین 0.6 تا 0.8 توافق قابل ملاحظه و مقادیر بیش از 0.8 توافق عالی بین دوارزیاب را نشان می دهد.

2-4) کاپای وزنی

این شاخص مشابه کاپای کوهن است با این تفاوت که در این شاخص به رده هایی که مشابه رده مورد بررسی هستند وزن 1 و به رده های نامتشابه وزن صفر اختصاص داده می شود. این شاخص برای بررسی توافق ارزیاب ها در یک مقیاس رتبه ای به کار می رود.

3-4) همبستگی درون رده ای

از این شاخص برای ارزیابی میزان توافق دو یا تعدا بیشتری از ارزیاب ها در اندازه گیری یک متغیر کمی استفاده می شود. برای ارزیابی پایایی اندازه گیری های تکراری روی یک هدف واحد نیز می توان از این شاخص استفاده نمود. این شاخص به عنوان نسبتی از واریانس های درون ارزیاب ها با تکرار اندازه گیری ها به واریانس کل تعبیر می شود.

منبع: روش ها و تحلیل های آماری با نگاه به روش تحقیق. نویسندگان : دکتر ابراهیم حاجی زاده و دکتر محمد اصغری. سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی .

دانشجوي گرامي علاوه بر مطالب اين صفحه مي توانيد فيلم آموزش نحوه محاسبه پايايي پرسشنامه -آلفاي کرونباخ در نرم افزار spss و يا در نرم افزار اکسل را در لينک زير مشاهده نماييد:.
آموزش محاسبه پايايي پرسشنامه با spss و Excel

ضریب همبستگی چیست؟

بارها توسط افراد مختلف در حوزه‌های شغلی گوناگون یا در رسانه‌ها به منظور تحلیل آماری و بیان نتایج تحقیقات، واژه ضریب همبستگی یا اصطلاح لاتین آن Correlation را شنیده‌ایم. یکی از مهم ترین کاربردهای این مفهوم در بازارهای مالی است، که در این مطلب به بررسی آن و مباحث پیرامونی در حوزه بازار بورس می‌پردازیم. ضریب همبستگی یک ابزار آماری برای تعیین نوع و درجه رابطه متغیرهای کمی با یکدیگر است. این مفهوم یکی از معیارهای تشخیص میزان همبستگی دو متغیر می‌باشد. در واقع این ضریب نوع رابطه یعنی مستقیم یا معکوس بودن و شدت رابطه یعنی بازه ۱+ تا ۱- را نشان می‌دهد. همچنین اگر میان دو متغیر مذکور رابطه‌ای وجود نداشته باشد، مقدار ضریب همبستگی برابر صفر است.

اصول کاربردی ضریب همبستگی

• ضریب همبستگی مثبت یعنی افزایش یک متغیر با افزایش متغیر دیگر و همچنین کاهش یک متغیر با کاهش متغیر دیگر همراه است.
• ضریب همبستگی منفی یعنی افزایش یک متغیر با کاهش متغیر دیگر و همچنین کاهش آن متغیر با افزایش متغیر دیگر همراه است.
• ضریب همبستگی صفر یعنی افزایش و کاهش دو متغیر مستقل از یکدیگر بوده و هیچ ارتباطی ندارند.
• هرچه مقدار ضریب همبستگی به ۱+ یا ۱- نزدیک‌تر باشد، همبستگی مثبت یا منفی متغیرها قوی‌تر است.

ضریب همبستگی در بازار مالی

یکی از مفاهیم اساسی مورد استفاده معامله‌گران حرفه‌ای در انواع بازارهای مالی شامل سهام، کالا و ارز (فارکس) است؛ اما در این مطلب از ذکر مبانی آماری و جزئیات محاسباتی پرهیز نموده و تمرکز اصلی ما روی نحوه استفاده از این مفهوم در بازار سهام ایران می‌باشد. بررسی‌های آماری ثابت کرده است، که نوسانات دارایی‌ها در بازارهای مالی نسبت به یکدیگر بدون ارتباط نیستند. حتی در مقیاس بزرگ‌تر، بازارهای جهانی نیز به یکدیگر وابستگی داشته و کاملاً از یکدیگر تاثیر می‌پذیرند. مثلاً بارها مشاهده نموده‌اید، که سقوط قیمت سهام در بازارهای مالی بزرگ جهان به صورت دومینو وار به سایر بازارهای سهام نیز سرایت کرده است. همسبتگی در میان دارایی‌ها بی‌دلیل نبوده و معمولاً به دلیل وجود وجوه اشتراک یا تضاد بنیادی میان این نمادها ایجاد می‌شود. در واقع یکی از مهم‌ترین مزایای استفاده از مفهوم ضریب همبستگی حین سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی، استفاده از فرصت‌های بهینه و کاهش خطای تحلیل تا بیشترین حد ممکن است. از طرف دیگر برخی معامله‌گران عمده نیز از این مفهوم به منظور اتخاذ موقعیت‌های معاملاتی پوشش ریسک بهره می‌برند.

ضریب همبستگی در بازار سهام ایران

اگر تجربه فعالیت در بازار بورس و اوراق بهادار تهران را داشته باشید، حتماً تاکنون وجود ضریب همبستگی مثبت نسبتاً بالا در کل بازار را متوجه شده‌اید. به عبارت دیگر سهام موجود در بازار بورس و فرابورس ایران همبستگی مثبت بالایی نسبت به یکدیگر دارند. برای اثبات این موضوع هم می‌توان، به نمودار سهام مختلف و شاخص کل در دوره‌های زمانی متفاوت مراجعه نمود. در واقع رفتار دمینووار بازارهای مالی در بورس تهران به طور کاملاً عینی و ملموس قابل مشاهده است. دلیل این رفتار بازار سهام نیز ناشی از شرایط بازار سرمایه ایران از لحاظ محدودیت تعداد شرکت‌های پذیرفته شده، کم عمق بودن بازار، تحریم‌ها و عدم اتصال به بازار جهانی یا رفتار هیجانی توده معامله‌گران می‌باشد.

همبستگی با سهام لیدر یا شاخص‌ساز

در بازار سهام ایران گروه‌های صنعتی مختلفی داریم. از طرف دیگر تعدادی سهام مربوط به غول‌های صنعتی و اصطلاحاً شاخص‌ساز وجود دارند، که از نظر اکثر فعالان بورس تعیین‌کننده روند بازار بوده و سهام متوسط یا کوچک در بسیاری از موارد تابع روند این نمادها هستند. با بررسی نمودارهای قیمتی بازار بورس موارد متعددی را مشاهده می‌کنیم، که با ایجاد نوسانات صعودی یا نزولی در سهام نمادهای لیدر بازار شرکت‌های کوچک‌تر هم‌گروه نیز به سرعت تغییر روند داده و با آن‌ها همسو شده‌اند. البته مواردی نیز وجود دارند، که به دلیل وقوع اتفاقات خاص درون شرکت یا مؤلفه‌های بنیادی روند برخی تک‌سهم‌ها نسبت به سهم لیدر یا کل بازار متفاوت بوده است.

همبستگی با سهامداران عمده (شرکت های مادر)

از دیگر همبستگی‌های مهم بازار سهام ایران می‌توان، به ترکیب سهامداران شرکت‌ها اشاره نمود. به طور مثال یک شرکت بورسی نظیر هلدینگ‌های سرمایه‌گذاری (سایر شرکت‌ها در راستای تملک یا جایگزین نمودن سهام ارزشمند بورسی) اقدام به خرید سهام سایر شرکت‌های بورسی از صنایع مختلف نموده و پرتفوی سهام تشکیل داده است. این شرکت‌ها به عنوان سهامدار در ترکیب سهامداران حضور دارند. در چنین شرایطی اگر در وضعیت بنیادی یا قیمتی سهام خریداری شده تحول مثبتی رخ دهد، طبعاً در ارزش ذاتی نماد شرکت سهامدار عمده نیز تعدیل مثبت ایجاد خواهد شده و یا در صورتی که درصد سهامداری بسیار بالا باشد، نوسانات قیمتی نمادها مشابه بوده و تفاوتی ندارند.

همبستگی بر اساس ترکیب پرتفوی

هبستگی سهام بورسی گاهاً بر اساس وضعیت سبد سرمایه‌گذاری آن‌ها ایجاد می‌شود. اگر گزارشات و صورت‌های مالی برخی شرکت‌ها را بررسی کنید، شباهت زیادی در پرتفوی ضریب همبستگی ارز آن‌ها قابل مشاهده است. حال اگر به نمودار قیمت این نمادها نیز مراجعه کنیم، شباهت معناداری در جزئیات نوسانات قیمتی آن‌ها وجود دارد. به طور کلی با استفاده از ضریب همبستگی می‌توانید، فرصت‌های سرمایه‌گذاری مناسبی را شکار کنید. مثلاً اگر سایر شروط تحلیل تکنیکال و بنیادی مورد نظر شما برقرار باشند، خرید سهام یک شرکت سرمایه‌گذاری دارای پرتفوی بورسی مثبت (نمادهای موجود در پرتفوی شرایط بنیادی و قیمتی مثبتی دارند) در قیمت‌های منفی ارزنده است.

تشکیل پرتفوی با توجه به ضریب همبستگی

موارد مذکور شامل بخشی از روابط و همبستگی‌هایی است، که در بازار سهام مشاهده شده و حین سرمایه‌گذاری باید حتماً به این موارد توجه داشت. در واقع برای معامله‌گری موفق صرفاً نیاز به درک مفاهیم تحلیلی متعدد و پیچیده نداشته و بعضاً با توجه به چنین نکات ساده‌ای می‌توان، از ورود به موقعیت‌های معاملاتی اشتباه با ریسک بالا جلوگیری نمود. به طور مثال اگر چند سهم با همبستگی مثبت بالا خریداری کرده و یکی از سهام اصلی دچار روند نزولی شود، احتمالاً روند قیمتی بقیه سهام موجود در پرتفوی نیز معکوس شده و یک ضرر سنگین چند برابری را متحمل می‌شوید!

حال در مورد ضریب همبستگی به دو مثال از بازار سهام تهران توجه کنید.

۱- در تاریخ نگارش مطلب (۲۷/۰۶/۱۳۹۹) و بر اساس اطلاعات سایت TSETMC، شرکت سرمایه‌گذاری خوارزمی مالک ۱/۱ درصد معادل ۱۱۲ میلیون سهم از گروه خودروسازی بهمن است. همان‌طور که اشاره نمودیم، در صورت وقوع اتفاقات بنیادی مثبت در نماد خبهمن در میزان سودسازی نماد وخارزم نیز متناسب با میزان تملک سهام خبهمن تعدیل مثبت ایجاد می‌شود. همچنین اگر در پرتفوی بورسی خود نماد وخارزم دارید، دیگر خرید نماد خبهمن چندان منطقی نیست؛ زیرا به صورت غیرمستقیم و از طریق سرمایه‌گذاری خوارزمی این نماد (خبهمن) را خریداری نموده‌اید! در واقع اگر اصرار به خرید یک نماد خودرویی دارید، حتی‌الامکان باید نماد خودرویی دیگری را خریداری کنید، تا قاعده متنوع سازی رعایت شده و از تحمل ریسک چند برابر پرهیز نمایید.

۲- در مثال بعدی به بررسی دو نماد خساپا و وساپا می‌پردازیم. در ابتدا به ترکیب سهامداران خودروسازی سایپا توجه کنید.

ترکیب سهامداران شرکت سرمایه‌گذاری سایپا نیز جالب است!

در نهایت با توجه به ترکیب سهامداران فوق، قطعاً مشاهده این نمودار قیمتی دور از انتظار نیست.

اگر نمودار این دو سهم را در بلندمدت مورد بررسی قرار دهیم، در بسیاری از مواقع حتی در کوچک‌ترین نوسانات بازار نیز مسیر یکسانی داشته‌اند. بنابر تفاسیر فوق خرید و سهامداری همزمان این دو شرکت با توجه به همبستگی تقریباً کامل آن‌ها، از دیدگاه متنوع سازی و مدیریت ریسک اصلاً منطقی نیست.

کلام پایانی

همواره در بخش‌های پایانی مقالات و حین معرفی تکنیک‌های مختلف معامله‌گری به این موضوع تأکید نموده‌ایم، که هیچ کدام از این ابزار عملکرد قطعی و صد درصدی نداشته و همواره باید با صرف زمان، کسب تجربه و بر اساس تعدادی از روش‌های تحلیل و معامله‌گری، استراتژی یا فلسفه معاملاتی خود را به مرور زمان بسازید. مفهوم ضریب همبستگی در بازار سهام نیز از این قاعده مستثنی نبوده و اگر بیشتر در این زمینه جستجو کنید، مطمئناً به میزان تسلط بالاتری رسیده و شاید همبستگی‌های بیشتری را نیز بیابید.

رابطه دلار و بورس چگونه است؟

رابطه‌‌ای به‌طور مستقیم میان دلار و قیمت سهام برقرار است و به عبارت بهتر در سال جاری به ازای هر یک درصد رشد نرخ دلار، شاخص بورس .

رابطه‌‌ای به‌طور مستقیم میان دلار و قیمت سهام برقرار است و به عبارت بهتر در سال جاری به ازای هر یک درصد رشد نرخ دلار، شاخص بورس 0.8 درصد افزایش یافته است.

با گذشت تنها دو ماه بیش از ۱۰۰میلیارد دلار به ارزش بازار سهام افزوده شد. این مهم در حالی رقم خورد که دلار نیز با افزایش نرخ همراه شده است.

در این میان بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» حکایت از رابطه مستقیم میان تغییرات نرخ دلار با روند شاخص کل بورس تهران دارد. ضمن آنکه ضریب همبستگی گروه‌های بورسی نیز نشان می‌دهد تمام صنایع از صادراتی‌ها گرفته تا گروه‌های مصرفی‌ همگرایی مستقیمی با دلار دارند. این رابطه یکسویه اما علاوه‌بر تاثیرپذیری مستقیم صنایع از دلار با افزایش انتظارات تورمی نیز ارتباط دارد.

اوایل اردیبهشت ماه بود که ارزش بازار سهام در مجموع بورس و فرابورس از ۲۰۰میلیارد دلار عبور کرد. فقط دو ماه بعد یعنی ۳تیرماه شاهد رسیدن این متغیر به سطح ۳۰۰میلیارد دلاری بودیم. افزایش ۱۰۰میلیارد دلاری ارزش بازار سهام در این مدت کوتاه در حالی رقم خورد که دلار نیز در این مدت از ۱۶هزار تومان به کانال ۲۰هزار تومان هم وارد شده است. محاسبات «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد در صورت ثبات نرخ دلار در محدوده نرخ اردیبهشت ماه، اکنون باید ارزش بازارسهام به ۴۰۰میلیارد دلار می‌رسید. آیا همبستگی مثبتی میان دلار و قیمت سهام وجود دارد؟ کدام صنایع بیشترین اثر را از رشد نرخ دلار پذیرا بودند؟

همگرایی بورس و دلار

نگاهی گذرا به روند شاخص کل بورس تهران و نرخ دلار در بازار آزاد از ابتدای سال تاکنون گویای همگرایی این دو متغیر با یکدیگر است. با این حال برای درک دقیق‌تر این مهم بهتر است از ضریب همبستگی (Correlation coefficient) استفاده کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد ضریب همبستگی شاخص کل بورس تهران و نرخ دلار آزاد از ابتدای سال ۹۹ تا پایان معاملات روز چهارشنبه معادل ۸/ ۰ می‌شود. این ضریب بین یک و منفی یک تغییر می‌کند و هر چه به یک نزدیک‌تر باشد، نشان‌دهنده رابطه مستقیم بین دو متغیر است. به عبارتی اگر یکی از متغیرها افزایش (یا کاهش) یابد، دیگری نیز افزایش (یا کاهش) می‌یابد. رابطه‌ای که به‌طور مستقیم میان دلار و قیمت سهام برقرار است. به عبارت بهتر در سال جاری به ازای هر یک درصد رشد نرخ دلار، شاخص بورس ۸/ ۰ درصد افزایش یافته است.

نوسان کدام صنایع وابسته به دلار است؟

در نگاه اول شاید پاسخ به این پرسش ساده باشد. عموما به نظر می‌رسد سهامی بیشترین تاثیر را از نرخ دلار می‌پذیرند که یا مواد اولیه خود را از خارج از کشور وارد می‌کنند یا در زمره صادرکنندگان قرار دارند. در برخی موارد نیز ضریب همبستگی ارز برخی از تولیدات در داخل کشور بر مبنای نرخ دلار قیمت‌گذاری می‌‌شود. در مجموع بخش عمده‌ای از شرکت‌های بورسی با افزایش نرخ ارز، برای افزایش درآمدها زمینه پیدا می‌کنند. افزایش نرخ ارز در وهله اول، باعث افزایش درآمد ریالی شرکت‌های صادراتی می‌شود. با افزایش نرخ ارز، شرکت‌های صادراتی می‌توانند ارز حاصل از فروش خود را با قیمت بالاتری در بازار داخلی به فروش برسانند، در نتیجه درآمد ریالی آنها افزایش می‌یابد. شرکت‌هایی که به واردات مواد اولیه وابسته هستند در طرف دیگر، با افزایش هزینه‌های ریالی و بنابراین با کاهش سود مواجه می‌شوند، اما این شرکت‌ها با یک مرحله تاخیر یا مستقلا نرخ فروش را افزایش می‌دهند یا از مراجع ذی‌صلاح مجوز افزایش نرخ می‌گیرند. ضمنا افزایش نرخ ارز باعث می‌شود که کالاهای داخلی نسبت به کالاهای وارداتی مزیت قیمتی پیدا کنند. به این ترتیب در مجموع رشد نرخ دلار به نفع هر دو گروه صادرات‌محور و واردات‌محور تمام می‌شود.

گروه‌های بورس

در یک تقسیم‌بندی کلی شرکت‌های صادرات‌محور خود به چند گروه تقسیم می‌شوند؛ گروه‌های فلزی، پتروشیمی یا محصولات شیمیایی، فرآورده‌های نفتی و کانه‌های فلزی که با توجه به بازارهای جهانی فلزات ضریب همبستگی ارز رنگین، شاخه‌بندی جزئی‌تری نیز از نوع فعالیت این شرکت‌ها وجود دارد. سیمانی‌ها نیز در زمره گروه‌های ارزآور قرار می‌گیرند. در دیگر گروه‌ها نیز تا حدودی شاهد صادرات محصولات تولیدی هستیم اما با توجه به کم‌بودن مقادیر حجمی صادرات، وزن چندانی به این صنایع نمی‌دهیم.

در حال حاضر گروه فرآورده‌های نفتی با ضریب همبستگی ۹/ ۰ مرتبه، در صدر صنایع صادرات‌محور قرار می‌گیرد. این ضریب در گروه فلزات اساسی ۸۱/ ۰ واحد است و معدنی‌ها همبستگی ۷۸/ ۰ درصدی با دلار دارند. در پتروشیمی‌ها نیز ضریب همبستگی با دلار به ۷۶/ ۰ می‌رسد. یک دسته دیگر از شرکت‌ها، در فهرست بنگاه‌های ارزبر قرار دارند. شرکت‌هایی که بر اساس واردات مواد اولیه فعالیت دارند و طبیعتا با افزایش نرخ دلار با صعود هزینه‌های اولیه مواجه خواهند شد. اما همانطور که اشاره شد این شرکت‌ها با یک مرحله تاخیر نرخ تولیدات خود را افزایش می‌دهند که گاه با توجه به شرایط اقتصادی حاکم بر کشور، این افزایش نرخ بیشتر از افزایش هزینه‌ها بوده و برآیند مثبتی را بر سود شرکت به جای می‌گذارد. نمونه واضح این شرکت‌ها، شرکت‌های خودرویی و دارویی‌ها هستند. به‌طوری که در بازه زمانی مورد بررسی، گروه خودرو و ساخت قطعات با ضریب همبستگی ۹۶/ ۰ واحدی در صدر دیگر صنایع بورسی قرار گرفته است. این ضریب در گروه مواد و محصولات دارویی نیز به ۹/ ۰ درصد می‌رسد. گروه‌های دیگری نیز در زیرمجموعه صنایع ارزبر وجود دارند.

پرواز انتظارات تورمی با افزایش نرخ دلار

نگاهی به ضریب همبستگی صنایع ۳۸گانه بورس با نرخ دلار از ابتدای امسال تاکنون برخی تحلیل‌ها را بر هم می‌ریزد. بررسی‌های «دنیای اقتصاد» از این ضریب در سال جاری از همبستگی تمامی صنایع بورس با دلار حکایت دارد. هر چند این ضریب برای هر گروه متفاوت است اما هیچ‌یک از صنایع بدون ارتباط یا دارای ارتباط منفی با دلار نیستند. حتی برخی از گروه‌هایی که شاید نباید وابستگی خاصی به نرخ دلار داشته باشند، از ضریب همبستگی بالاتری نسبت به شاخص کل برخوردارند. دلیل این ضریب همبستگی ارز مهم را می‌توان در افزایش انتظارات تورمی با رشد نرخ دلار جست‌وجو کرد. این روزها اگر از فعالان اقتصادی و نیز عامه مردم بابت انتظارات تورمی پیش رو سوال شود شاید همگی به تشدید تورم در کوتاه مدت اشاره کنند. شاید عمده‌ترین اثر نرخ ارز بر تمام صنایع موجود در بازار نیز تشدید انتظارات تورمی باشد که موجب افزایش قیمت اقلام مصرفی غیرمرتبط با نرخ ارز می‌شود و افزایش تورم را پدید می‌آورد.

در این شرایط صاحبان نقدینگی در صددند به هر طریقی ارزش دارایی خود را حفظ کنند و حتی سودهای چند صد درصدی کسب کنند و به اصطلاح از آب گل‌آلود تورم، ماهی بگیرند. از این رو رشد نرخ ارز، موج جدیدی از سرمایه‌های سرگردان را به بدنه بازار سهام تزریق کرده ‌است. شلوغی کارگزاری‌ها و صف کشیدن مردم برای گرفتن کد بورس حاکی از تداوم ورود نقدینگی تازه به بورس است. از طرفی آمارهای منتشرشده درباره صدور کدهای جدید نشان‌دهنده هجوم افراد برای سرمایه‌گذاری در بورس است. انعکاس این مهم یعنی افزایش انتظارات تورمی را می‌توان در گروه‌های مصرفی بازار مشاهده کرد. جایی که ضریب همبستگی گروه‌هایی همچون محصولات غذایی، خرده‌فروشی و قندی‌ها در سطوح بالاتر از ۸/ ۰ قرار گرفته است.

شوک‌های ارزی چه تاثیری بر رفتار تجار داشت؟

مدیر کل دفتر خدمات بازرگانی سازمان توسعه تجارت معتقد است که شوک‌های ناگهانی ارز بعضاً آثار معکوس و متناقض بر رفتار تجار و بازرگانان خواهد داشت.

فرهاد نوری در گفت‌وگو با ایسنا، در پاسخ به سئوالی درباره تاثیر افزایش ناگهانی نرخ ارز در حجم صادرات ماه‌های اخیر گفت: مقایسه روند نرخ ارز آزاد و صادرات غیرنفتی کشور در دوره ۹۵-۱۳۸۶ بیانگر آن است که همبستگی مثبت و بالایی میان صادرات و نرخ ارز وجود دارد. با ضریب همبستگی ۸۱ درصد و افزایش نرخ ارز معمولا با افزایش صادرات همراه است، با این وجود برای سال‌هایی که نرخ ارز شوک ناگهانی را تجربه کرده این ارتباط معکوس بوده است.

وی افزود: برای نمونه در سال ۱۳۹۱ که نرخ ارز به طور ناگهانی بیش از ۹۰ درصد افزایش یافت صادرات حتی با کاهش رشد منفی پنج درصدی همراه شد.

مدیر کل دفتر خدمات بازرگانی سازمان توسعه تجارت همچنین اظهار کرد :بخش قابل توجهی از این موضوع به افزایش هزینه‌های ناشی از واردات در بازه زمانی کوتاه‌مدت مربوط می‌شود. بنابراین اگرچه صادرات نسبت به تغییرات نرخ ارز معمولاً عکس‌العمل‌های مشخصی نشان می‌دهد اما این عکس‌العمل‌ها عمدتاً بر اساس تغییرات معین و قابل پیش‌بینی نرخ ارز حاصل می‌شود و شوک‌های ناگهانی ارز بعضاً آثار معکوس و متناقض بر رفتار تجار و بازرگانان خواهد داشت.